Γράφει ο Βασίλης Χασιώτης
«Σου
έχω πει από πολύν καιρό και το επαναλαμβάνω : Δεν πάει καλά η
Ευρώπη!... Έχει χάσει τον δυναμισμό της, την πίστη στον εαυτό της. Της
έλειψε η θέληση για μια πραγματική πολιτική ένωση… Κατατρίβεται με
πολλά και αποφεύγει το βασικό : να διαμορφώσει στερεούς θεσμούς που θα
υπηρετούν ένα μεγάλο όραμα… Και ρωτώ : Πού βλέπεις σήμερα ηγέτες
εμπνευσμένους από την Ευρωπαϊκή Ιδέα, έτοιμους να αγωνισθούν με
συνέπεια για την πραγμάτωσή της;…»
(Από συνομιλία του Κωνσταντίνου Καραμανλή, λίγο πριν τον θάνατό του, με τον Τάκη Λαμπρία)
Τάκης Λαμπρίας : Καραμανλής ο Φίλος, εκδ. ΤΟ ΒΗΜΑ, Αθήνα, 2010, σελ. 25
Πώς
τώρα κατόρθωσαν κάποιοι να κάνουν ζυμάρι τη μοίρα των λαών, να
μετατρέψουν τον άνθρωπο σε ένα απλό καταναλωτικό ον, «σ’ ένα καματερό
ανθρωπόμορφο σπρωγμένο από τη βουκέντρα», όπως θα έλεγε ο Παλαμάς,
είναι απλό: αποπνευματοποίησαν τη ζωή… Όταν η κατανάλωση γίνεται το
κύριο προσδιοριστικό στοιχείο μιας κοινωνίας, μπορούμε να υποθέσουμε
ότι έχει γίνει το πρώτο βήμα για τη μαζοποίηση, την πολτοποίηση, τον
αποκεφαλισμό των κοινωνιών! Ασφαλώς, κεφαλές θα υπάρχουν, αλλά θα
λειτουργούν με δοτό μυαλό, που θα τίθεται σε ενέργεια στη θέα μιας
αφίσας ή στο άκουσμα ενός............ διαφημιστικού μηνύματος.
Σ.Ι.Καργάκος
: ««Ψώνιζε και μη ερεύνα» ή πώς ο ασβέστης του καταναλωτισμού έσβησε το
πρόσωπο του ανθρώπου», εις περιοδικό ΝΕΜΕΣΙΣ τ.58
|
«Θα
φανεί σίγουρα εκπληκτικό σε κάθε νουνεχή άνθρωπο : ενενήντα τρία μέλη
της Βρετανικής Βουλής των Κοινοτήτων μπόρεσαν να ψηφίσουν ότι
οποιαδήποτε τάξη ενηλίκων εργατών δεν πρέπει να εργάζεται πάνω από δέκα
ώρες τη μέρα –και τέτοια παρέμβαση στην ελευθερία του ανθρώπου, καμιά
άλλη νομοθεσία σ’ ολόκληρο το χριστιανικό κόσμο δεν την έχει
επιχειρήσει ως τώρα. Οι βιομήχανοι του Γκλουσέστερσαϊρ πολύ δίκαια
χαρακτήρισαν την πρόταση σαν «αντάξια των σκοτεινότερων αιώνων».» (A. Ure, 1835)
(Leo Huberman : Τα Υλικά Αγαθά του Ανθρώπου, εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα, 1978, σελ. 246)
Ζούμε
σε μια εποχή Μεγάλων Πειραμάτων. Αν στην Ελλάδα επιχειρείται ένα
πείραμα που έχει να κάνει με το αν θα ήταν δυνατό σήμερα η
αποικιοκρατία να αναβιώσει με νέο προσωπείο και νέους μηχανισμούς,
σχεδόν το ίδιο πείραμα επιχειρείται και παγκοσμίως. Και στην Ευρώπη. Η
στόχευση και τα μέσα του Πειράματος, αρχίζουν να γίνονται ορατά. Είναι
η προσπάθεια υποκατάστασης των «κλασικών» πολιτικών και κρατικών δομών
με ένα τύπο Αγοραίου Κράτους και Αγοραίας Κοινωνίας. Ας δούμε λίγο το
θέμα από πιο κοντά.
Αν με ερωτούσαν τι είναι ο «Ευρωπαίος πολίτης», θα απαντούσα : τι πράγμα είναι αυτό;
Ο
«πολίτης» είναι «πολίτης» κάποιου κράτους, κάποιας «πολιτείας». Είναι
όμως η Ευρωπαϊκή Ένωση «κράτος» ώστε να δικαιολογείται η ύπαρξη
«Ευρωπαίων Πολιτών»;
Η
Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περισσότερο «μόρφωμα», «εξάμβλωμα», παρά
«κράτος». Ένα «κράτος», για να υφίσταται ως τέτοιο προϋποθέτει
ιδιότητες και συγκρότηση που είναι πολύ γνωστές στους αποδέκτες της
παρούσας, και μάλιστα, πολύ γνωστότερες απ’ ό,τι σε μένα. Κυρίως όμως,
σ’ ένα «κράτος», αυτό θέλω να το επισημάνω, με δημοκρατική μορφή
διακυβέρνησης, οι πολίτες του έχουν το δικαίωμα να συμμετέχουν σ’ αυτή
είτε άμεσα είτε έμμεσα. Έτσι, ας δεχτούμε τούτη τη θέση ως κάτι το
δεδομένο.
Αλλά,
αν δεν είναι «κράτος», κατά τα ανωτέρω τι είναι; Νομίζω ότι η
«Ευρωπαϊκή Ένωση» θα μπορούσε να αποκληθεί και να παραλληλισθεί
περισσότερο ως «Σωματείο» στις μη οικονομικές και εμπορικές της
δραστηριότητες, και ως ένας Όμιλος «Ανωνύμων Εταιρειών» σε ό,τι αφορά
τις οικονομικές και εμπορικές της δραστηριότητες, ή για, να το πούμε
απερίφραστα, συνιστά μια «Αγορά».
Αλλά,
ούτε ένα «Σωματείο», ούτε μια «Αγορά» διαθέτουν «πολίτες». Διαθέτουν
«μέλη», διαθέτουν «επιχειρήσεις», «μετόχους», «καταναλωτές», αλλά όλα
αυτά είναι άλλο πράγμα.
Όμως,
το να μην υπάρχει ένα «Ευρωπαϊκό Κράτος», που αποτέλεσε και τη βάση του
Ευρωπαϊκού Πειράματος (και Οράματος, με τη δημιουργία της ΕΟΚ, αλλά και
πριν απ’ αυτή), το να μην υπάρχουν «Ευρωπαίοι Πολίτες», αυτό θα ήταν το
λιγότερο.
Το
κακό είναι, ότι, κυρίως, η «Αγορά» που αναφέραμε ανωτέρω, τείνει να
ιδιοποιηθεί τη θέση του ανύπαρκτου «Ευρωπαϊκού Κράτους», και στη θέση
του να εγκαθιδρύσει για πρώτη ίσως φορά στην Ιστορία, ένα είδος
«Αγοραίου Κράτους», όπου μια κοινωνικά και λαϊκά ανομιμοποίητη δράκα
τεχνοκρατών ήδη υποκαθιστά την πολιτική εξουσία, μια εξουσία που είναι
φαινομενικά συλλογική και ισότιμη μεταξύ των μελών της Ένωσης,
ουσιαστικά όμως δεν είναι παρά «αρχή ενός ανδρός», και δη του
«ισχυρότερου και πλουσιότερου μετόχου». Η Ευρώπη των Λαών δεν είναι
παρά μια καρικατούρα. Η Ευρώπη, κατάντησε μια σκέτη «Αγορά» με ό,τι
αυτό σημαίνει. Η «κοινωνία», ως έννοια, εδώ υποκαθίσταται με το τίποτα,
στη (γνωστή) λογική ότι «η κοινωνία είναι κάτι το ανύπαρκτο», ένα
ιδεολόγημα, που επιτέλους για όσους το πιστεύουν γίνεται πραγματικότητα
: πολύ φοβούμαι, ότι θα απαιτηθούν μεγάλες θυσίες για να αντιληφθούν το
τι σημαίνει στη πραγματικότητα αυτό το πράγμα. Σε ό,τι αφορά τους
λαούς, αυτοί ήδη από πολύ καιρό (η σχετική διεργασία δεν άρχισε σήμερα
ούτε πριν ένα ή δύο χρόνια), αποτελούν ένα από τα δύο κατά περίπτωση
(και συνολικά και τα δύο) : είτε καταναλωτές όταν αντιμετωπίζονται ως
τέτοιοι, είτε ως «παραγωγικοί συντελεστές», όταν αντιμετωπίζονται στα
πλαίσια της οικονομίστικης αντίληψης του κόσμου από τους τεχνοκράτες.
Το τι τύχη επιφυλάσσεται σ’ αυτή την «Αγορά» (σ’ αυτή την «Ακοινώνητη
Ευρώπη»), τούτο εξαρτάται από ένα και μόνο παράγοντα : από το τι θα
εξάγεται τι κάθε φορά ως αποτέλεσμα, από το κάθε οικονομομετρικό ή άλλο
τεχνοκρατικό μοντέλο, όπου οι άνθρωποι που συνιστούν αυτό που κάποτε
λέγονταν «λαός» ή «κοινωνία», υπεισέρχονται σ’ αυτό ως αριθμοί, και
επομένως, είναι ο ατομικός ή συλλογικός αριθμός του καθενός που θα λέει
στην «εικόνα» του (δηλαδή στον «άνθρωπο» που ο αριθμός θα αντιστοιχεί),
τι θα πρέπει να κάνει ή να μην κάνει, ώστε να μην διαταραχθεί η
«αρμονία» και η «υγεία» του αριθμού και το οικονομικού κατάστιχου στο
οποίο ο αριθμός αυτός απεικονίζεται.
Την
εποχή αυτή, με αφορμή τη τρέχουσα κρίση, (ΑΦΟΡΜΗ, όχι όμως και αιτία),
ολοένα και περισσότερο συγκλίνουμε προς αυτή την «Ακοινώνητη Ευρώπη».
Πόσο
θα κρατήσει αυτό; Βεβαίως πολλές αυτοκρατορίες στο παρελθόν
ονειρεύτηκαν ότι θα κρατούσαν για 1000 χρόνια, απλά και μόνο για να
ανασυρθούν από τα ερείπια σε λίγα μόνο χρόνια! Η Ευρώπη, όχι η Ευρώπη
των τεχνοκρατών, μα η Ευρώπη του Ελληνικού Πολιτισμού, η Ευρώπη του
Διαφωτισμού, η Ευρώπη της Γαλλικής Επανάστασης και των αρχών της, η
Ευρώπη της Ρωσικής Επανάστασης, η Ευρώπη του Λούθηρου, η Ευρώπη του
Δάντη, η Ευρώπη του Σαίξπηρ, η Ευρώπη του Γκαίτε, η Ευρώπη του
Θερβάντες, η Ευρώπη του Ρέμπραντ, η Ευρώπη του Πούσκιν, η Ευρώπη του
Άνταμ Σμιθ, η Ευρώπη του Μάρξ, η Ευρώπη της Πολιτικής Σκέψης και των
Αρχών της Κοινωνικής και Δημοκρατικής Οργάνωσης, αυτή η καλή πλευρά της
Ευρώπης, πόσο ισχυρή είναι ακόμη, ώστε να μπορεί να αντισταθεί στην
«άλλη» Ευρώπη, εκείνη που για σύντομα ή λιγότερο σύντομα χρονικά
διαστήματα κατέστησε κύριό της την Οπισθοδρόμηση, με τα πολλά της
πρόσωπα, που δεν είναι του παρόντος να απαριθμηθούν;
Φυσικά
τα όνειρα και τα οράματα δεν είναι απαραίτητο να είναι κοινά.
Χρειάζονται πολλά πράγματα για να είναι ένα όραμα κοινό. Χρειάζεται
πρώτα απ’ όλα, στην περίπτωσή μας, να αντιπροσωπεύει Αξίες Ανθρώπινες,
Κοινωνικές, Δημοκρατικές, Πολιτικές. Κι έπειτα, χρειάζεται και ανάλογη
ηγετική ικανότητα να διαχύσεις το όραμα στη Κοινωνία. Εν προκειμένω,
στερούμαστε και των δύο. Δεν έχουμε κανένα τέτοιο όραμα κι επομένως δεν
χρειαζόμαστε και ανάλογης ικανότητας ηγεσίες. Ό,τι διαθέτουμε ως
«όραμα», είναι λογιστικές καταστάσεις, ισολογισμοί και μια απέραντη
αριθμολαγνεία. Αδυναμία συγκρότησης και διάχυσης ενός τέτοιου οράματος,
(σαν αυτό που δεν έχουμε), δεν αποτελεί απλά ένα «θεωρητικό ζήτημα»,
αλλά μια κρίσιμη στρατηγική «επιχειρησιακή» παράμετρο, που η πείρα τόσο
σε μικροοικονομικό όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο, (και γενικότερα
: σε οποιοδήποτε –μικρο ή –μακρο επίπεδο), ένα πράγμα μόνο απέδειξε :
ό,τι ακολουθεί από εκεί και πέρα, στόχοι, στρατηγικές, τακτικές,
πολιτικές κ.λπ., είναι αργότερα ή νωρίτερα καταδικασμένα σε αποτυχία.
Σ’ αυτή τη περίπτωση, όσο νωρίτερα συμβεί η αποτυχία, τόσο μικρότερες
θα είναι η σωρευμένες ζημιές. Κι, εδώ, στην περίπτωση του «Ευρωπαϊκού
Πειράματος», που επίμονα αρνείται κάποτε να πάψει να είναι πείραμα και
να ολοκληρωθεί ως εγχείρημα, τούτη η παράμετρος, το «Ευρωπαϊκό Όραμα»
αποτελεί την πιο κακοποιημένη υπόθεση.
Κλείνοντας
αυτές τις σύντομες σκέψεις μου, δεν μπορώ να μην αναφερθώ σ’ εκείνες
τις Δυνάμεις της Ευρώπης, που φαίνεται ότι δρομολογούν τις σημερινές
εξελίξεις. Και, για να μη κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας,
αναφέρομαι στη Γερμανία. Έχω την αίσθηση, ότι από την καθολική πια
ευρωπαϊκή ηγεμονία την οποία επιτυχώς επιδιώκει (κάτι που είναι ορατό
δια γυμνού οφθαλμού), ίσως το μόνο ακόμα που δεν ελέχθη είναι τούτο :
αφού ούτως ή άλλως επιθυμεί να ρυθμίζει τα πάντα κατ’ ουσίαν στην
Ευρώπη μέσω του οικονομικού ελέγχου που σε μεγάλο βαθμό ήδη ασκεί,
πιθανώς και να μη χρειάζονται οι κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των
υπολοίπων χωρών, αν οι τελευταίοι πρόκειται να μετατραπούν απλά σε
εκτελεστές κατ΄ επίφαση συλλογικών αποφάσεων, ουσιαστικά δε, αποφάσεων
που επιβάλλονται από την παραπάνω Δύναμη. Ας γίνουμε τέλος πάντως όλοι
«υπήκοοι» της Δύναμης αυτής για να τελειώνουμε! Τώρα θα ερωτήσει
κάποιος : και τι θα γίνει όσοι δεν επιθυμούν να γίνουν «υπήκοοι» της
Γερμανίας. Ε, αυτό το μυστήριο θα το λύσει ο χρόνος…
Μια
αναγκαία διευκρίνιση γι’ αυτό που εγώ ισχυρίζομαι για τη Γερμανία : ότι
δηλαδή προσπαθεί να ηγεμονεύσει σ’ όλη την Ευρώπη. Λοιπόν η θέση μου
είναι τούτη : Καλώς κάνει! Για να μη παρεξηγηθώ, η διαπίστωσή μου αυτή,
δεν γίνεται στη λογική της μομφής κατά του γερμανικού εγχειρήματος για
τη πανευρωπαϊκή ηγεμονία του. Δεν έχω αυταπάτες αναφορικά με το τι
σημαίνει «παιχνίδι εξουσίας» και γενικότερα «παιχνίδι» -και δεν συγχέω
το τι θα ήθελα να ισχύει. Αν δεν ήταν η Γερμανία, θα ήταν κάποιος
άλλος. Τα βέλη μου πηγαίνουν εναντίον όσων μεμψιμοιρούν γι’ αυτή τη
πραγματικότητα, ελπίζοντας ότι με τη μεμψιμοιρία θα επιτύχουν εθνικά
συγκριτικά στρατηγικά (ή και απλώς τακτικά) οφέλη! Πλανώνται πλάνην
οικτρά! Όποιος μπορεί να επεκτείνει τον ζωτικό του χώρο, θα τον
επεκτείνει : τούτο δεν είναι μια διαπίστωση, είναι ένα ιστορικό αξίωμα!
Αν η Γερμανία μπορεί να επεκτείνει τον ζωτικό της χώρο θα τον
επεκτείνει. Αν οι ΗΠΑ μπορούν να επεκτείνουν τον ζωτικό τους χώρο σε
βάρος του ευρωπαϊκού θα το κάνουν. Αν η Κίνα μπορεί να επεκτείνει το
ζωτικό της χώρο θα το κάνει εκεί που μπορεί. Αν η Τουρκία μπορεί να
επεκτείνει το ζωτικό της χώρο σε βάρος της Ελλάδας θα το κάνει όπως ήδη
το έκανε εδώ και δεκαετίες σε βάρος της Κύπρου. Η ηγεσία, δεν εκχωρεί
ούτε κόκκο από ό,τι της ανήκει, πόσο μάλλον όταν περιμένεις να σου
εκχωρήσει κάτι ως ελεημοσύνη, διότι θα έπρεπε να είναι τυφλός κάποιος
να μη βλέπει και τέτοια συμπτώματα! Η συμμετοχή στην Ηγεσία κατακτάται!
Η συμμετοχή στην Ηγεσία διεκδικείται! Οι ενδοτικοί, οι υποχωρητικοί, οι
«ικέτες», δεν είναι άχρηστοι. Είναι εξαιρετικά χρήσιμοι. Διότι Ηγέτης
χωρίς οπαδούς και στη πιο χυδαία διάσταση χωρίς υποτακτικούς, είναι
ένας Ηγέτης χωρίς περιεχόμενο : ένας στρατηγός χωρίς στρατιώτες. Κι
αυτούς τους «οπαδούς», αυτούς τους «υποτακτικούς», απ’ αυτούς τους
ενδοτικούς και υποχωρητικούς θα τους στρατολογήσει! Υπάρχει βέβαια και
η Ηγεσία που δεν ψάχνει «οπαδούς» και «υποτακτικούς». Υπάρχει και η
Ηγεσία των Θετικών Ανθρώπινων και Κοινωνικών Αξιών, η ηγεσία που
κατέχει την ικανότητα και τη δεξιότητα να συμβιβάζει αρμονικά το
οικονομικό με το κοινωνικό. Δεν είναι κάτι που δεν το συναντάμε. Απλά
δεν το συναντάμε συχνά, και πάντως δεν το συναντάμε σήμερα στο επίπεδο
του κυρίαρχου «αγοραίου» ευρωπαϊκού μοντέλου εξουσίας. (Και για να μη
δογματίζω : δεν διαπιστώνω εγώ τουλάχιστον να το συναντάμε…)
Στη
σύγχρονη εποχή, δεν σου περνούν δεσμά με τη βία. Όχι τουλάχιστον στην
«αναπτυγμένη» Δύση! Σε αλλοτριώνουν τόσο, ώστε να εκλιπαρείς να
«βοηθήσουν» να σου τα παράσχουν και να σου τα φορέσουν! Αυτό είναι μια
αλλοτριωμένη κατάσταση, αλλά και πολλές από τις πραγματικότητες που μας
περιβάλλουν είναι αλλοτριωμένες!