Γράφει ο Βασίλης Χασιώτης«Υπερεργασία, στρες, έλλειψη εκπαίδευσης και πλήρης αποδιοργάνωση της εταιρείας. Είμαι ένα ερείπιο, είναι καλύτερα να το τερματίσω όλο αυτό»
Κείμενο αυτόχειρα υπαλλήλου της France Telecom (www.sigmalive.com)
Σύσσωμος σχεδόν ο κυριακάτικος Τύπος (έντυπος και διαδικτυακός) αναφέρεται στην «επιδημία» μαζικών αυτοκτονιών υπαλλήλων που ενέσκηψε στη France Telecom (23 από το 2008). Από την πλευρά των συνδικαλιστών το φαινόμενο αποδίδεται στο σκληρό κι απάνθρωπο μάνατζμεντ της Διοίκησης της επιχείρησης. Όμως, τα πράγματα, δεν έχουν ακριβώς έτσι σύμφωνα με τη Διοίκηση. Όπως λοιπόν αναφέρει ο Τύπος, κατά τη Διοίκηση, κατ’ αρχήν δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι «η κλίμακα αυτοκτονιών δεν είναι ασυνήθιστη για όμιλο που απασχολεί συνολικά 100.000 εργαζόμενους», ένα «μέγεθος» που θεωρείται «κανονικό» για τα δεδομένα ενός οργανισμού τέτοιου μεγέθους, ενώ επισημαίνει επίσης το γεγονός ότι (το «μέγεθος» αυτό) δεν αυξάνει! Επίσης, ο επικεφαλής Ανθρωπίνων Πόρων Ολιβιέ Μπαρμπερό δήλωσε στην εφημερίδα Le Monde πως είναι «πολύ απλουστευτικό» να συνδέονται οι αυτοκτονίες αποκλειστικά με τις συνθήκες εργασίας, παραδέχθηκε ωστόσο πως ορισμένοι εργαζόμενοι «ανησυχούν και αισθάνονται άσχημα» εξαιτίας των αλλαγών στην «κουλτούρα» της επιχείρησης. (Βλέπε π.χ. www.tovima.gr, www.sigmalive.com, www.inews.gr, www.in.gr, κ.λπ.)
Βέβαια, για όσους τυχαίνει να εργάζονται ως μισθωτοί, ουκ ολίγοι δηλαδή, και ιδίως όσοι τυχαίνει να εργάζονται στον ιδιωτικό τομέα, γνωρίζουν πολύ καλά το τι παει να πει «πίεση» που εκδηλώνεται πέραν της συνήθους πίεσης που κάποιος αναμένει να υπάρχει μέσα στη δυναμική της καθημερινής εργασίας. Εννοώ πίεση που ............ενίοτε φτάνει τον εργαζόμενο στα όρια της αντοχής του και κυρίως της ψυχικής του αντοχής. Πίεση που άλλοτε ασκείται άμεσα, ωμά, άλλοτε έμμεσα αλλά το ίδιο ωμά. Μάλιστα θα έλεγα, ότι τα θύματα, δεν είναι μόνο όσα μπορούν και καταγράφονται, μα υπάρχουν και θύματα που ενώ οφείλονται στη πίεση αυτή, εν τούτοις, δεν αποδίδονται στην εργοδοτική πίεση. Π.χ., ένας εργαζόμενος λόγω της πίεσης μπορεί να μην φτάσει στην αυτοκτονία, ίσως και να μην φανερώσει το γεγονός ότι έφτασε στα όρια των ψυχικών του αντοχών, αλλά αυτή η εσωτερική «κατάποση» του άγχους και της απογοήτευσής του, μπορεί να εκδηλωθεί με ένα εγκεφαλικό ή καρδιακό επεισόδιο, και τότε το ζήτημα είναι το πόσο τυχερός μπορεί να είναι ώστε να μη καταλήξει, ή να μην μείνει με μόνιμη σοβαρή βλάβη.
Ο άνθρωπος που αφαιρεί μόνος του τη ζωή ή χάνει γενικά τη ζωή του εξωθούμενος (ή λόγω) από ένα καταπιεστικό εργασιακό περιβάλλον, είναι η πιο απτή απόδειξη του τι κρύβεται πίσω από συχνά κενές ουσιαστικού περιεχομένου διακηρύξεις διαφόρων ηγεσιών επιχειρήσεων για τον «ανθρώπινο» παράγοντά τους, ή πίσω από κείμενά τους σχετικά με την κοινωνική τους ευθύνη, όπου κι εκεί ένα κεφάλαιο είναι πάντα αφιερωμένο στους «ανθρώπους» τους. Όμως, πίσω από τις κλειστές στο κοινό πόρτες των γραφείων τους, ανώτατα και ανώτερα στελέχη, ενίοτε μετατρέπουν τα γραφεία αυτά σε σύγχρονα κολαστήρια, όπου εκεί μέσα απλοί εργαζόμενοι (μεσαία στελέχη και κάτω), υπόκεινται (ενίοτε[;]) σε τέτοιες πιέσεις ή προσωπικούς εξευτελισμούς, που μόνο οι ίδιοι το γνωρίζουν. Ποιος εργαζόμενος κάποια στιγμή δεν είδε συναδέλφους του κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου, να εξέρχονται από ένα διευθυντικό γραφείο (ή το γραφείο του αφεντικού) είτε κλαίγοντας, είτε βουρκωμένοι, είτε σα να ήταν εντελώς χαμένοι; Ποιος δεν έχει να διηγηθεί μια ιστορία για συναδέλφους του, οι οποίοι προκειμένου να «υποκύψουν» γίνονται στόχος διαρκούς ηθικής παρενόχλησης, κι εδώ εννοώ το να ελέγχονται διαρκώς και επιδεικτικά πέραν του συνήθους για τις επιδόσεις τους ή για τυχόν υπηρεσιακές τους αμέλειες, που ενώ σε άλλες περιπτώσεις θα περνούσαν απαρατήρητες εδώ «προάγονται» σε σημαντικά ζητήματα που απαιτούν τη δίωξη (π.χ. τη πειθαρχική δίωξη) του «στοχευμένου» υπαλλήλου; Ποιός έτυχε στη διάρκεια του εργασιακού του βίου, να μη δει συναδέλφους του επιδεικτικά παροπλισμένους από τους οποίους ο διευθυντής τους να τους ζητεί τον λόγο γιατί δεν κάνουν τίποτα, όταν είναι ο ίδιος που τους αφαίρεσε κάθε αντικείμενο εργασίας, ούτε και τους δίνει κανένα άλλο;!
Αν κανείς προστρέξει σ’ ένα τυπικό εγχειρίδιο οικονομικής και αναζητήσει να δει πώς οι οικονομολόγοι εννοιολογούν το κέρδος, δε θα δει παρά τη τυπική πλευρά του ζητήματος. Π.χ., όπως αναφέρει ο Samuelson (Paul Samuelson : Οικονομική, 9η έκδοση, Παπαζήσης, Αθήνα, 1975, Τόμος 2, σελ. 434 και πέρα) το κέρδος στην οικονομική επιστήμη αναγνωρίζεται, ανάλογα από τη σκοπιά που το προσεγγίζει κανείς, είτε ως μια «υπολογιστική» αμοιβή των συντελεστών, είτε ως αμοιβή της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, είτε ως αμοιβή του κινδύνου και της αμοιβαιότητας, είτε ως υπεραξία της εργασίας, είτε συνδυαστικά κάτι από όλα τα παραπάνω. Αλλά και ένα τυπικό εγχειρίδιο μάνατζμεντ να κοιτάξει, θα δει σε πόσο περίοπτη θέση βρίσκεται ο «ανθρώπινος παράγων», και βεβαίως, κανείς μάνατζερ που θέλει να λέγεται μάνατζερ δεν θα ξεχάσει να σας μιλήσει –και μάλιστα ένθερμα!- για τον «παράγοντα» αυτόν, περιλαμβανομένων και των μάνατζερ που θεωρούνται ηθικοί αυτουργοί για την απώλεια ζωών υπαλλήλων τους. Παρόλα αυτά, υπάρχει και η σκοτεινή πλευρά της δημιουργίας των κερδών, που είναι τα κέρδη που προέρχονται από την απάνθρωπη και παράνομη υπερεκμετάλλευση των εργαζόμενων και την επίσης απάνθρωπη και παράνομη άσκηση πίεσης που εκφεύγει της καλώς νοούμενης υποκίνησης και την ενίοτε (;) απλήρωτη δουλειά τους.
Θα διακινδυνέψω εδώ ένα στοίχημα : χωρίς να έχω μπει στο site της France Telecom, μπορώ να ισχυριστώ, ότι μάλλον θα είναι απίθανο να μη δείτε εκεί ένθερμες αναφορές στους εργαζομένους της και τη σημασία τους στην επίτευξη των όποιων στόχων της, στα διάφορα κείμενα που συνήθως οι μεγάλες επιχειρήσεις αναρτούν στις ιστοσελίδες τους, όπως π.χ. τα στρατηγικά τους προγράμματα, τους ηθικούς τους κώδικες, τις αναφορές τους για την κοινωνική τους ευθύνη, κ.λπ. Δεν ξέρω αν πράγματι εκεί λένε όσα εγώ εδώ εκτιμώ ότι μάλλον θα λένε, όμως δεν μπορώ να μην υπογραμμίσω αυτό που διάβασα στο ρεπορτάζ : το ότι, εν πάσει περιπτώσει, δεν χάνονται και πολλές ζωές, το μέγεθος βρε αδερφέ «είναι κανονικό», και εν πάσει περιπτώσει οι αυτοκτονίες δεν οφείλονται «αποκλειστικά» στις εργασιακές συνθήκες (άρα οφείλονται και σ’ αυτές, αλλά είναι θέμα ποσόστωσης!). Κρίμα πράγματι! Κρίμα, διότι αποτελούν δηλώσεις ανθρώπων για συνανθρώπους τους, κρίμα διότι είναι σα να μιλάνε για απώλεια «υλικού» μάλλον παρά ανθρώπινων ζωών!
Για μια ακόμα φορά, μπορούμε να πούμε ότι τέτοια φαινόμενα, πείθουν ολοένα και περισσότερο για τον ισχυρισμό εκείνων που μας λένε ότι κάποιοι βάλθηκαν να μας πάνε πίσω στον 19ο αιώνα, αλλά και ακόμα πιο πίσω.
Λοιπόν, τείνω να συμφωνήσω κι εγώ πλέον με αυτή τη «στόχευση», μόνο για ελαφρώς διαφορετικό λόγο. Κάποιοι ξεχνούν ότι ο 18ος - 19ος αιώνας, δεν ήταν μόνο ένας «εργασιακός παράδεισος» (για τα εργοδοτικά δεδομένα), μα ήταν και οι αιώνες της αφύπνισης των μεγάλων μαζών και των μεγάλων εξεγέρσεων και επαναστάσεων, κατά της Μεγάλης Μαυρίλας, αιώνες της Αφύπνισης του απλού ανθρώπου. Και ξεχνάνε ότι νικητής εκεί βγήκε η καλύτερη προοπτική για τον άνθρωπο, ενώ υπήρξε σταδιακά και ο τάφος των παλιών αντιλήψεων και των «παραδείσων» που εκπροσωπούσαν. Λοιπόν, αν είναι να έρθει, ας έρθει : μόνο που φοβούμαι ότι μερικοί ξεχνάνε την «άλλη» πλευρά που εκπροσωπεί εκείνος ο αιώνας (και ο πριν απ’ αυτόν), τη «πλευρά» που καθόλου δεν θέλουν να την σκέφτονται οι εκπρόσωποι εκείνων των «εργασιακών παραδείσων».