Γράφει ο ευθύλογος
Η αληθινή Ιστορία του Πολυτεχνείου δεν θα μπορέσει ποτέ να γραφτεί γιατί το Πολυτεχνείο δεν ήταν ένα φαινόμενο που προέκυψε εκ του μηδενός.
Ήταν η νομοτελειακή κατάληξη της συνολικής φοιτητικής αντίδρασης στη χούντα.
Δεν ήταν μια «στιγμιαία» ή έστω μια τριήμερη εξέγερση.
Η αντίδραση των φοιτητών στη χούντα άρχισε από την πρώτη μέρα του πραξικοπήματος και όχι μόνον στο Πολυτεχνείο ούτε μόνον στην Αθήνα.
Παντού όπου υπήρχαν φοιτητές, υπήρξαν πυρήνες που εξέφραζαν ποικιλοτρόπως την αντίθεσή τους στο στρατιωτικό καθεστώς.
Ειδικά η φοιτητική κοινότητα των Ιωαννίνων υπήρξε πρωτοπόρα στον αγώνα κατά της χούντας.
Η πρώτη και η τελευταία δίκη φοιτητών κατά το διάστημα της εφτάχρονης νύχτας, έγιναν στα Γιάννενα. [1]
Οι φοιτητικοί πυρήνες που αναφέρονται πιο πάνω είχαν μεταξύ τους μια "χαλαρή" επαφή. (τουλάχιστον στην αρχή). Σε πολλές περιπτώσεις η μια ομάδα αγνοούσε την ύπαρξη μιας άλλης, ακόμη και στην ίδια πόλη. Οι λόγοι ήταν οι εξής.
1) Από τις πρώτες μέρες έγιναν πολλές συλλήψεις που «αποκεφάλισαν» το φοιτητικό κίνημα. Πολλοί φοιτητές βρέθηκαν σύντομα στην εξορία.
2) Πολλοί από τους φοιτητές που δεν είχαν συλληφθεί και θα μπορούσαν να παίξουν τον ρόλο συνδέσμου, ήταν «σταμπαρισμένοι» και υπό παρακολούθηση. Έτσι απέφευγαν να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο αφ’ ενός μεν γιατί θα εντοπίζονταν γρήγορα και αφ’ ετέρου γιατί θα «έκαιγαν» και όσους θα έρχονταν σε επαφή μαζί τους.
3) Υπήρχε πολλή δυσπιστία και επιφύλαξη ακόμη και μεταξύ συμφοιτητών που δύσκολα ξανοίγονταν ο ένας στον άλλον. Αυτό είναι άλλο ένα έγκλημα των χουντικών. Κατέστρεψαν τις σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ φίλων, γειτόνων, συμπολιτών, συμφοιτητών κλπ.
Ακόμη και μια πράξη θάρρους πολλοί την έβλεπαν με σκεπτικισμό και επιφύλαξη γιατί πίστευαν ότι δεν ήταν τίποτε περισσότερο από μια παγίδα με στόχο να κάνει κάποιους άλλους να «ξανοιχτούν» και να εκδηλωθούν ελεύθερα.
4) Η συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών δεν είχε καμιά εξοικείωση με συνωμοτικές μεθόδους.
5) Τα μέλη της κάθε ομάδας ωθούμενα από το ένστικτο της αυτοσυντήρησης κρατούσαν μυστική την ύπαρξη της ομάδας τους. Και καλά έκαναν!
Με τέτοιες συνθήκες ήταν φυσικό και οι πράξεις αντίστασης να μην είναι συνήθως θεαματικές.
Συνθήματα στους τοίχους, καμιά προκήρυξη, πολιτικά άρθρα που κυκλοφορούσαν σε «υπόγειες διαδρομές», σπανιότερα κάποιο κρυμμένο μαγνητόφωνο με μπαταρίες από το οποίο ακούγονταν μουσική (του απαγορευμένου) Μίκη Θοδωράκη σε συνδυασμό με καταγγελία του καθεστώτος και πολύ πιο σπάνια κάποιος εκρηκτικός μηχανισμός.
Αυτά όμως ήταν αρκετά για να συντηρείται η άποψη ότι υπάρχει αντίσταση και όχι αποδοχή της χούντας. Βέβαια υπήρξαν και μαζικές πράξεις αντίστασης όπως πορείες και συλλαλητήρια. Τότε ήταν που γέμιζαν κόσμο τα κρατητήρια!
Το καθεστώς βέβαια είχε συμφέρον να υποβαθμίζει τέτοιες ενέργειες και να τις αποδίδει σε «αναρχικά στοιχεία» και σε «αντεθνικώς δρώντες».
Την εποχή εκείνη η αναπαραγωγή των προκηρύξεων γίνονταν με πολύγραφο ή με πρωτόγονα συστήματα τυπογραφίας. Σε πολλές επαρχιακές πόλεις η Αστυνομία είχε καταγράψει και τις γραφομηχανές και τους πολύγραφους. Έτσι για λόγους ασφάλειας γίνονταν διακίνηση έντυπου υλικού από πόλη σε πόλη. (Βέβαια δεν ήταν ακίνδυνο και αυτό). Κατά κανόνα πηγή εφοδιασμού των επαρχιακών πόλεων ήταν η Αθήνα. Και βέβαια αρκετές φορές η Ασφάλεια είχε εντοπίσει τις ένοχες γραφομηχανές και τους πολύγραφους.
Πάντως πρέπει να τονιστεί ότι δεν υπήρχε «κεντρική καθοδήγηση».
Υπήρχε ένας αυθορμητισμός και μια «διαπλεκόμενη αποστροφή» στη χούντα. Δεν υπήρχε όμως «κέντρο διαχείρισης» αυτής της αποστροφής. [2]
Ήταν κάτι σαν τα «διαπλεκόμενα συμφέροντα» που δεν έχουν μια κεντρική διοίκηση. Κι όμως λειτουργούν μια χαρά!
Τα κόμματα μετά το 1974 δημιούργησαν γραφεία εκμετάλλευσης του λαϊκού αυθορμητισμού.
Σταδιακά βέβαια άρχισε να δημιουργείται ένας ιστός μεταξύ κάποιων από τις ομάδες αυτές, μπήκαν και άλλοι «στο παιγνίδι», υπήρξε επαφή με ομάδες του εξωτερικού αλλά αυτός ο ιστός δεν ήταν δυνατόν – και δεν έπρεπε - να επεκταθεί και να συμπεριλάβει όλες τις ομάδες.
Ας μη ξεχνάμε ότι τα «καρφιά» αλλά και το «σπουδαστικό» της Ασφάλειας ήταν παντού. Ακόμη και μέσα στα αναγνωστήρια έμπαιναν «τα παιδιά» της ασφάλειας για να κάνουν αισθητή την παρουσία τους και για εκφοβισμό.
Τη νύχτα σταματούσαν τους φοιτητές για εξακρίβωση στοιχείων ή και για έλεγχο των βιβλίων που κουβαλούσαν. Υπήρχε κατάλογος απαγορευμένων βιβλίων. Υπήρχαν συχνές «προσκλήσεις για καφεδάκι» στην Ασφάλεια. Υπήρχε προσπάθεια εκφοβισμού των οικογενειών των φοιτητών. Υπήρχαν εκβιασμοί – ειδικά στις φοιτήτριες. Υπήρχαν προσπάθειες εξαγοράς φοιτητών του τύπου «Δώσε μας στοιχεία και μη σε νοιάζει για τα μαθήματα. Θα τα περάσεις». Υπήρχαν πραγματικές «διευκολύνσεις» τέτοιου είδους.
Πολλοί «ντενεκέδες» που μετείχαν στη διοίκηση των διορισμένων φοιτητικών συμβουλίων πήραν πτυχίο με τέτοιον τρόπο! Δυστυχώς πολλοί πανεπιστημιακοί δάσκαλοι δεν στάθηκαν στο ύψος της αποστολής τους .
Ίσως και πολλά από τα φαινόμενα διαφθοράς που παρουσιάζονται σήμερα στα Πανεπιστήμια να οφείλονται στο ότι αυτοί που τότε «διάβαζαν» σήμερα κατέχουν υψηλές θέσεις στην Πανεπιστημιακή κοινότητα.
Το «διάβασμα» δεν τους επέτρεψε να καλλιεργήσουν το ήθος. Πρόλαβαν να καλλιεργήσουν μόνο τα συμφεροντάκια τους.
Το πολυτεχνείο δεν είναι ανεξάρτητο από όλα τα παραπάνω. Τι να πρωτογραφεί από αυτά; Η οργή και η αγανάκτηση ήταν διάχυτη στον κόσμο. Μια σπίθα χρειάζονταν.
Προφανώς οι φοιτητές εκείνη την εποχή δεν ήταν τόσο αφελείς ώστε να πιστεύουν ότι θα νικήσουν την ένοπλη χούντα.[3]
Ούτε και ο φοιτητής στην πλατεία Τιεν Αν Μεν του Πεκίνου το 1989 ήταν τόσο αφελής ώστε να πιστεύει ότι σε μια σύγκρουση με το άρμα θα νικούσε.
Και όμως τα άρματα σταμάτησαν!
Ο φοιτητής νίκησε! (Θυμάστε τη συγκλονιστική φωτογραφία;) 
Σε τέτοιες περιπτώσεις δεν υπάρχει ένοπλη σύγκρουση. Υπάρχει αντιπαράθεση του ελεύθερου φρονήματος απέναντι στη βία.
Και τα καθεστώτα της βίας γνωρίζουν ότι η χρήση των όπλων τελικά λειτουργεί εις βάρος τους. Γιατί δημιουργεί ήρωες και αφυπνίζει τους μέχρι τότε αδιάφορους.
Το ερώτημα είναι ποιοι έχουν την ψυχική δύναμη να σταθούν απέναντι στις κάνες και στα άρματα.
Κάποιοι εκείνη την εποχή έδειξαν ότι είχαν αυτή τη δύναμη. Ας μη τους αμφισβητούμε την προσφορά.
Είτε συμφωνούμε είτε όχι με την μετέπειτα πορεία τους οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την αξία της συμπεριφοράς τους τότε.
Και να καταλάβουμε ότι δεν μπορούμε να αξιώνουμε πάντα από τους ίδιους να είναι πρωτοπόροι του αγώνα.
* * * * * * * * * *
[1] Όσοι ενδιαφέρονται, μπορούν να βρουν περισσότερες πληροφορίες στις παρακάτω διευθύνσεις:
i) http://www.epirotikosagon.gr/service.asp?ArticleId=1307
ii) http://www.epirotikosagon.gr/service.asp?ArticleId=694
iii) http://phedps.uoi.gr/cnoutsos/thraysmata.htm
[2] Βέβαια υπήρχαν και πολλοί φοιτητές που είτε από φόβο, είτε από αδιαφορία είτε και από ιδεολογική συνάφεια προς το καθεστώς έμειναν αμέτοχοι. Άλλωστε αν ήταν όλοι οι Έλληνες αντίθετοι στο καθεστώς των συνταγματαρχών, η χούντα θα έπεφτε από την πρώτη στιγμή.
[3] Υπήρξαν και μερικοί που πίστευαν ότι θα έχουν την υποστήριξη κάποιων όμορων κρατών για ένοπλη σύγκρουση! Ευτυχώς ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις. Οι συνθήκες για ένοπλη πάλη ήταν τόσο ακατάλληλες που λογικά απέτρεπαν όχι μόνον κάθε προσπάθεια αλλά και κάθε σκέψη.
Ευθύλογος