Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου
Ξέρετε τι
μου έλεγε ένας πολύπειρος αμερικανός αξιωματούχος σε ζητήματα διεθνούς
πολιτικής, ο οποίος πέρασε πρόσφατα και από την Πρεσβεία των Αθηνών; Το κακό με
τους έλληνες πολιτικούς είναι πως ανακαλύπτουν πάντα αργά την Αμερική. Δηλαδή,
όταν ο κόσμος των διεθνών πολιτικών είναι έτοιμος να περάσει σε μια νέα φάση, οι
έλληνες μοιάζει να ανακαλύπτουν και να φανατίζονται με την αμέσως προηγούμενη,
η οποία βρίσκεται στο τέλος της.
Ε, αυτό
έπαθε και ο Αντώνης Σαμαράς κατά την
επαγγελματική του επίσκεψη ως πρωθυπουργός στις ΗΠΑ. Το ταξίδι αυτό έδειξε την........
διαφορά φάσης Ομπάμα-Σαμαρά. Δύο προσωπικότητες,
όπως δύο κύματα με ίδια συχνότητα (εντός της ίδιας, δηλαδή, δομής) έχουν
διαφορά φάσης αν παρουσιάζουν διαφορετικό πλάτος γνώμης και αντίληψης την ίδια
χρονική στιγμή ή στο ίδιο σημείο του χώρου. Το «πλάτος» Σαμαρά και της
κυβέρνησής του φυσικά, βρίσκεται στην φάση του τέλους μιας εποχής για τα
ευρωπαϊκά πράγματα, που χαρακτηρίστηκε από την αυστηρή λιτότητα, ως μηχανισμός
προσαρμογής στην ΟΝΕ και σταθερότητας στο γερμανικό μοντέλο ανάπτυξης
(συσσώρευσης). Το «πλάτος» Ομπάμα βρίσκεται στη φάση δημοσιονομικής χαλάρωσης
στην Ευρωζώνη και ειδικά στην εφαρμογή ενός μακροχρόνιου σχεδίου στοχευόμενων
εξωτερικών άμεσων επενδύσεων στην Ελλάδα μετά από μια νέα αναδιάρθρωση του
δημόσιου χρέους.
Ο Ομπάμα
υπονοεί και πολιτεύεται σε μια διαφορετική φάση από το κυρίαρχο ελληνικό πολιτικό
σύστημα, η οποία συμπεριλαμβάνει ως μηχανισμό μετασχηματισμού για ουσιαστική
μετάβαση σε ένα άλλο καθεστώς πολιτικοοικονομικής λειτουργίας, τρία πράγματα (σχηματικά
και όχι κυριολεκτικά): haircut στο ελληνικό
χρέος, Σχεδίο «Marshall» και διπλό νομισματικό – με τον λογαριασμό να
πληρώνεται σε βάθος χρόνου (τριακονταετία και βάλε) μέσω της παραγωγής
υπεραξίας στην Ελλάδα, δηλαδή μέσω της αγοράς και όχι με πετσόκομμα του
προϋπολογισμού και υστερίες στην φορολόγηση των «μικρομεσαίων» κοινωνικών
στρωμάτων.
Με μια
κουβέντα η ελληνική κυβέρνηση βρίσκεται στην φάση της εσωτερικής υποτίμησης,
ενώ η διοίκηση των ΗΠΑ - και οι χρηματιστές πλέον μαζί με αυτούς, καθώς πέτυχαν
να επιβάλλουν μια μορφή αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους (: τα PSI) υπέρ αυτών και εις βάρος των
ελλήνων βασικά, αλλά και των γερμανών φορολογουμένων - στην φάση τερματισμού της εσωτερική
υποτίμησης. Μόνον που η γερμανική κυβέρνηση ΔΕΝ πιστεύει πως η εσωτερική
υποτίμηση, παράλληλα με τις όποιες διαθρωτικές αλλαγές, έχει πετύχει να φέρει
την ελληνική οικονομία σε ένα άλλο σημείο ισορροπίας, ώστε τα επενδυόμενα
κεφάλαια να διασφαλίσουν ανταγωνιστική κερδοφορία. Και καλώς δεν το πιστεύει.
Ούτε οι ΗΠΑ το πιστεύουν, ούτε κανείς άλλος γνώστης των οικονομικών σε
συνδυασμό με την πραγματική διάσταση της ελληνικής εθνικής οικονομίας. Έτσι,
συντηρητική και αντιλαϊκή ασφαλώς λύση στο πρόβλημα εξόδου από την τυπικά
οριζόμενη «λιτότητα», έρχεται να δώσει το διπλό νομισματικό, μέσω του οποίου,
όπως αντιλαμβάνεστε, θα προστεθεί συγκαλυμμένη υποτίμηση στην ήδη διαμορφωμένη
εσωτερική υποτίμηση (βλέπε τιμή εργατικής δύναμης, ατομική περιουσία, κράτος
ευημερίας).
Κάπως έτσι
μια μορφή διπλού νομισματικού, που θα εμφανιστεί ως προσωρινή και ασφαλώς κατ’
εξαίρεση λύση στο τραγικό αδιέξοδο της στρατηγικής της τρόικας στην Ελλάδα, θα
εμφανιστεί σε λίγο πως καλύπτει δύο στόχους: ρευστότητα στην αγορά και
θεμελίωση ανταγωνιστικής κερδοφορίας στο επενδυόμενο κεφάλαιο μεσοπρόθεσμα. Τώρα,
ρωτώ, δικαιούμαι να «θυμώσω», ή θα πρέπει να… το αναβάλλω μέχρι να περάσουμε
πάλι - θριαμβολογώντας όπως έπραξε σε όλες τις προηγούμενες, τραγικές για το
κοινωνικό και εθνικό συμφέρον φάσεις, η διαπλοκή και οι πολιτικοί φορείς της -
στη νέα φάση με το διαφορετικό «πλάτος» στην οικονομία; Όλα αυτά δεν τα
προέβλεψα από την αρχή της κρίσης, προτείνοντας μάλιστα σοβαρές εναλλακτικές
στρατηγικές και πολιτικές διαπραγμάτευσης στο επίπεδο κυρίως της ΕΕ, αλλά και
της χρηματαγοράς υπέρ της κοινωνίας και της ορθολογικότερης διαμόρφωσης της
αξίας σε επίπεδο αγοράς φυσικά; Τα προέβλεψα, αλλά δυστυχώς αυτά έμοιαζε να μην
έχουν σημασία για τους περισσότερους, μια και λίγοι πίστευαν και πιστεύουν στην
ικανότητα των λαών να παρεμβαίνουν στις εξελίξεις που τους αφορούν.
Την «φάση
Ομπάμα», η οποία σε πολύ λίγο θα είναι η φάση της ελληνικής κρίσης σε
διαφορετικό «πλάτος» ασφαλώς από την ανάρμοστη κυβέρνηση του δικομματισμού, την
είχα ασφαλώς προβλέψει ως εξέλιξη του «ατομικού μηχανισμού σωτηρίας» και επειδή
αυτό δεν ικανοποιούσε εμένα τον ίδιο, πρότεινα λύσεις μετριοπαθείς στο πλαίσιο
της ριζοσπαστικής όμως αριστερής μεταρρύθμισης. Πρότεινα ουσιαστικά εναλλακτική
στρατηγική διαπραγμάτευσης, αλλά φίλοι κεντροδεξιοί και κεντροαριστεροί
θεωρούσαν πως προτείνω ουτοπικούς στόχους. Μεγάλη παρεξήγηση, παρότι διαρκώς εξηγούσα
την μεθοδολογία στην άρθρωση της γνώμης μου για την αντιμετώπιση της κρίσης! Εγώ,
διέκρινα το μέσο από τον στόχο, ενώ η πλειονότητα έμαθε να βάζει τον στόχο στην
θέση του μέσου και αντίστροφα, όπως βολεύει κάθε φορά την ταύτισή της με
συμφέροντα που καθοδηγούν την κοινωνικοπολιτική διαδικασία. Αυτό οδηγεί είτε σε
συντηρητική έως εθελόδουλη στάση και πολιτική συμπεριφορά, είτε σε υπερβατικό
επαναστατισμό. Εκεί πράγματι έφερε τους περισσότερους, οι οποίοι σήμερα είναι
έτοιμοι να υποστηρίξουν τα αντίθετα από αυτά που έλεγαν ή νόμιζαν μέχρι χθες
για να προσαρμοστούν στη «φάση- Ομπάμα».
Αυτό,
ωστόσο, αγαπητοί φίλοι, αποτελεί σύμπτωμα καιροσκοπισμού και δικαιώνει
προσωπικότητες που σέβομαι, αν και διαφωνώ απολύτως ως προς την προσέγγιση και
στην ιδεολογία τους, όπως η κυρία Ελένη
Γλύκατζη-Αρβελέρ, η οποία ορθώς παρατήρησε: «Αυτό που με φοβίζει περισσότερο
απ΄όλα είναι ότι ο Έλληνας δεν έχει όραμα… οι Έλληνες αυτή τη στιγμή πάνε με
όποιον δίνει τα λεφτά». Ψέματα λέει; Όχι, ασφαλώς, αλλά κάνει λάθος να
τοποθετεί το πρόβλημα γενικά στην ιστορία και ιδιαίτερα στον εμφύλιο και όχι σε
αυτό που διαμορφώνει την ιστορική εξέλιξη, στην σχέση καπιταλισμού –ηγεμονίας
στην Ελλάδα και κουλτούρας πατρωνίας σε όλα τα επίπεδα: κρατικό, κομματικό,
στενά κοινωνικό. Αυτό μας «φουσκώνει» και μας «ξεφουσκώνει», με τον λαό να
πολιτικολογεί δίχως σοβαρή πολιτική συγκρότηση, ή να εκφράζει μηδενιστικό επαναστατισμό
και υστερικό ρατσισμό με θυματοποιητική μάλιστα αφήγηση ναζιστικής μορφής.
Ο Γόρδιος Δεσμός της Ευρωζώνης δεν είναι η
λεγόμενη ευρωπαϊκή κρίση χρέους, αλλά το μοντέλο γερμανικής νεο-ηγεμονίας, το
μοντέλο συγκρότησης της ΕΕ σε διακριτό πόλο του παγκόσμιου συστήματος εξουσίας
και ασφαλώς οικονομικών ροών. Φευ, αν «τραβήξεις» την Ελλάδα στη νέα φάση δεν
λύνεις τον δεσμό και αυτό το γνωρίζουν τα κέντρα των αποφάσεων και στις δύο
πλευρές του Ατλαντικού. Άρα ο κίνδυνος είναι, για να προχωρήσει η ΕΕ σε μια
μορφή πολιτικής ολοκλήρωσης, ο Γόρδιος Δεσμός να κοπεί ακριβώς στο σημείο που
βρίσκεται η Ελλάδα. Να κοπεί η Ελλάδα, έστω και νομιμοποιητικά, για να περάσει
η ΕΕ στην φάση μιας ολοκληρωμένης θεσμικής μετάβασης σε μία μορφή οιονεί
ομοσπονδίας.
Το φοβισμένο
πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα και η πτωχευμένη στην ουσία κλεπτοκρατική διαπλοκή,
βρίσκονται πλέον σε στάση «κορινθιακής υπέρβασης»: το ένα πόδι στηρίζεται στην
οικονομική διάσταση Σόιμπλε, ενώ το άλλο κυριολεκτικά στον αέρα. Περιμένουν το
σύνθημα και την νέα συμφωνία Ουάσιγκτον – Βερολίνου, μετά τις εκλογές, για να
δουν πού θα … πατήσουν στην συνέχεια, τι θα υποστηρίξουν και τι θα
προπαγανδίσουν προς το εκλογικό σώμα. Περιμένουν, δηλαδή, πρώτα οι ευρωπαϊκές
πολιτικές να περάσουν σε σαφώς νέα φάση και μετά να κουνήσουν το αιωρούμενο
πόδι τους! Προς τα πού; Μα, προς τα εκεί που θα μυριστούν χρήμα και μάλιστα σε
σκληρό νόμισμα! Σε μια τέτοια περίπτωση πολύ βολεύει το διπλό νομισματικό. Ο
παραγόμενος πλούτος του ελληνικού λαού θα εκφράζεται και διανέμεται στους
κεφαλαιούχους σε σκληρό νόμισμα (ευρώ), ενώ οι μη κεφαλαιούχοι με την
μαρξιστική έννοια του κεφαλαίου, που αναμφισβήτητα αποτελούν έναν σημαντικά
μεγαλύτερο αριθμό από τα δύο τρίτα της κοινωνίας, θα κινούνται σε άλλο
«οικονομικό πλάτος» που θα προσδιορίζεται από τον κύκλο του τοπικού μέσου
συναλλαγών, συμβάλλοντας, αποκλειστικά αυτοί, στην μεγέθυνση της παραγόμενης
υπεραξίας στον τόπο μας.
Αυτό είναι
το κόλπο, μόνον που όσοι παρακολουθείτε τα σημειώματά μου, θα διαπιστώσετε πως
δεν είναι καθόλου καινούριο. Η «φάση-Ομπάμα», στην οποία θα περάσουν
συντομότατα οι ελληνικές πολιτικές, είχε δρομολογηθεί από την αρχή της κρίσης. Εάν
είχε γίνει αντιληπτή από την πλειονότητα του εκλογικού σώματος, προφανώς θα
είχαμε διαφορετική διάρθρωση της βουλής, με την αριστερά να έχει σχηματίσει
κυβέρνηση. Ασφαλώς δεν γνωρίζω τι ακριβώς θα έκανε η αριστερά στην κυβέρνηση.
Αυτό, όμως, που σίγουρα δεν θα έκανε είναι να υποστηρίξει τις ανήθικες για την
ισότητα και την ελευθερία πολιτικές, που στήριξαν ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και τα αριστερά και
δεξιά μορφώματα που κινούνται στην περιφέρεια του δικομματικού συστήματος της
διαπλοκής. Για την Ελλάδα επιλέχθηκε καταρχήν το «ρωσικό» μοντέλο μετάβασης
στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό δια της ευρωπροτεκτορατοποίησης. Είχε τον τίτλο
«σοκ και δέος». Αυτή η φάση ολοκληρώθηκε για να περάσουμε στην επόμενη με την
μορφή του «κινεζικού» μοντέλου. Αυτό δεν προϋποθέτει πλέον το ριζικό κόψιμο του
προϋπολογισμού, αλλά μια μακροχρόνια διαδικασία νεοφιλελευθεροποίησης που θα
τροφοδοτηθεί από ένα σχέδιο «Μάρσαλ», παράλληλα με το διπλό νομισματικό.
Προδήλως μία
αριστερή πολιτική με γνήσια σοσιαλδημοκρατική μορφή δεν θα μπορούσε να
αναπτυχθεί την επόμενη περίοδο στην Ελλάδα υπό αυτές τις συνθήκες. Η
«φάση-Ομπάμα» δεν μπορεί να ταυτιστεί, λοιπόν, με την «φάση της αριστεράς».
Παρόλα αυτά η «φάση-Ομπάμα» και ο πραγματικός κίνδυνος, ο Γόρδιος Δεσμός της ΕΕ
να κοπεί ακριβώς στο σημείο που βρίσκεται η Ελλάδα, θα μπορούσε να εμπνεύσει
προς μία αριστερή μεταρρύθμιση με ένα εθνικό σχέδιο παραγωγικής αναδιάρθρωσης
και εκδημοκρατισμού, που θα προσέδιδε στην «φάση-Ομπάμα» μια εντελώς νέα
διάσταση, ικανή να συμπαρασύρει όλες τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Τούτο θα
οδηγούσε σε μία επανατοποθέτηση του διλήμματος της ευρωζώνης και της ΕΕ,
περιθωριοποιώντας ταυτόχρονα την αφήγηση χρηματιστών και της κεντροευρωπαϊκής
ελίτ. Μία γνήσια ευρωπαϊκή ομοσπονδία θα ανέτειλε τότε ως ζητούμενο και εγγύηση
μιας δικαιότερης ανακατανομής της παραγωγικής δραστηριότητας και του πλούτου σε
ολόκληρη την ΕΕ.
Αυτό
θεωρητικά θα μπορούσε να προκαλέσει μια κυβέρνηση αριστερής μεταρρύθμισης στην
Ελλάδα – σαν σπινθήρας. Πρακτικά, προφανώς, δεν γνωρίζω, αν και είμαι βέβαιος
πως δίχως ισχυρό κίνημα ανέργων – εργαζομένων και αποφασιστική, αλλά όχι
«αγανακτισμένη» κοινωνία των πολιτών, δεν έχει καν έννοια να συζητούμε για
αριστερή διακυβέρνηση.