Γράφει ο Γιώργος Σωτηρόπουλος
To 1947 ο Αμερικανός ψυχολόγος Σκίνερ εφήρμοσε το εξής
πείραμα: έβαλε ένα περιστέρι μέσα σε ένα κλουβί και σε συγκεκριμένα χρονικά
διαστήματα τάιζε το πουλί με σπόρους. Το περιστέρι είτε δεν κουνιόταν είτε
κουνιόταν περίμενε να πέσει ο σπόρος. Είκαζε ότι με συγκεκριμένες κινήσεις ή
και μένοντας ακίνητο μπορεί να φάει.
Το
πείραμα έμεινε γνωστό στη θεωρία της συμπεριφοριστικής ψυχολογίας ως «η πρόληψη
του περιστεριού». Γιατί πολύ απλά το.......
περιστέρι, στο μυαλό του, θεωρούσε ότι, εάν έκανε τη μία ή την άλλη κίνηση ή και καμία, θα έπεφτε ο σπόρος, ενώ αυτός θα έπεφτε ούτως ή άλλως.
περιστέρι, στο μυαλό του, θεωρούσε ότι, εάν έκανε τη μία ή την άλλη κίνηση ή και καμία, θα έπεφτε ο σπόρος, ενώ αυτός θα έπεφτε ούτως ή άλλως.
Με
αυτό το πείραμα ο Σκίνερ αποπειράθηκε να αποδείξει ότι η μάθηση είναι μία
διαδικασία συγκεκριμένη και ότι μπορεί, υπό συνθήκες, να επηρεάσει κανείς τη
βούληση του μαθητή προς την κατεύθυνση, που επιθυμεί.
Το
πείραμα δέχτηκε, βέβαια, σφοδρή κριτική. Πιο γνωστός επικριτής ήταν ο Νόαμ Τσόμσκι,
ο οποίος, μαζί με άλλους, επέκρινε το Σκίνερ στο ότι, με αυτό τον τρόπο,
παρέβλεπε στοιχεία, που δεν είναι μετρήσιμα, όπως το ταλέντο, η κλίση, η
προσωπικότητα και ο χαρακτήρας.
Παρ’
όλα αυτά, εάν το δούμε στην καθημερινή μας ζωή, όλοι λίγο ή πολύ είμαστε
προληπτικοί. Για παράδειγμα, εάν
περάσουμε κάτω από μία σκάλα, θα μας πάνε όλα στραβά ή εάν φορέσουμε το «μάτι»
δε θα μάς ματιάσουν. Προκαταβάλουμε, δηλαδή, το αποτέλεσμα στο μυαλό μας,
προσπαθώντας να δώσουμε μία εξήγηση, που θα μας ικανοποιεί, ενώ αδυνατούμε να
δούμε καθαρά.
Πέρα, όμως, από την καθημερινότητά μας, στην
πολιτική μας ζωή, έχουμε γίνει προληπτικοί. Μας λένε ότι, εάν ψηφίσετε αυτό, θα
γίνει το τάδε, εάν ψηφίσετε το άλλο, θα γίνει το δείνα.
Προσπαθούν,
έτσι, οι μνηστήρες της εξουσίας να μας πείσουν ότι ο μόνος ενδεδειγμένος τρόπος
για τη σωτηρία είναι ο δικός τους. Επομένως, για να «φάμε», θα πρέπει να ψηφίσουμε
αυτό το κόμμα, που, με βάση τα όσα λέει προεκλογικά, θα είμαστε σωσμένοι
μετεκλογικά. Έχουμε μετατραπεί σε «περιστεράκια», δηλαδή, και εικάζουμε ότι,
εάν κοιτάξουμε προς τα Αριστερά ή προς τα Δεξιά, θα σωθούμε.
Στην
πραγματικότητα, βέβαια, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τίποτα, αλλά αυτό
δε θα πρέπει να μας εμποδίζει από το να μην αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Δεν υπάρχουν λαθεμένες και ορθές επιλογές,
για να πέσει ο σπόρος. Αυτά όλα λειτουργούν διχαστικά. Υπάρχουν, όμως,
επιλογές, στις οποίες θα πρέπει να προβούμε, γιατί… δε γίνεται διαφορετικά.
Άρα,
είτε ο σπόρος-καταστροφή πέσει είτε ο σπόρος-σωτηρία, για ένα θα πρέπει να
είμαστε βέβαιοι: είτε κινηθούμε Αριστερά είτε Δεξιά ή και καθόλου, ας είμαστε
σίγουροι για την επιλογή μας και ας μην αμφιταλαντευόμαστε. Η χρονική συγκυρία,
εξάλλου, δεν είναι πρόσφορη για αποποίηση των ευθυνών.
Πηγές