Η Γερμανική ιδεαλιστική παράδοση. (έχει σημασία)

Αποσπάσματα από το βιβλίο (Συνείδηση και Κοινωνία. H.Stuart Huges)

Γράφει η Ελένη Παπουτσή

Στη Γερμανία  ο θετικισμός  δεν είχε ποτέ αποκτήσει τόσο μεγάλη επιρροή όσο στη Γαλλία ή στην Ιταλία. Για το μέσο Γερμανό η ιδεαλιστική φιλοσοφία ένα είδος δεύτερης φύσης.Η Γερμανική σκέψη είχε δημιουργηθεί μέσα σε ένα καλούπι από τα μέσα του 18^ου έως την επανάσταση του 1848.Γνωρίζουμε ότι ο Kant  παρέμεινε η κυρίαρχη επιρροή  που διαμόρφωνε το γερμανικό πνεύμα.

Και οι σύγχρονοι του Kant, o Goethe  και ο Schiller, ( οι κλασσικοί συγγραφείς με τους οποίους γαλουχούνταν οι γερμανοί μαθητές)δίδασκαν αυτό συνήθως που εκλαμβανόταν ως παρεμφερές δίδαγμα Μια......
γενιά αργότερα  ο Hegel   είχε οικοδομήσει το δόγμα ότι η απώτερη πραγματικότητα του σύμπαντος βρισκόταν στο πνεύμα ή στην ιδέα και όχι στην αντίληψη των αισθήσεων.

Αυτή η πεποίθηση ήταν που διαχώριζε τη γερμανική φιλοσοφική παράδοση από την ευρωπαϊκή νόρμα . Στην Αγγλία, και στη Γαλλία, ο ωφελιμισμός , ο θετικισμός, η δημοκρατία και η φυσική επιστήμη αποτέλεσαν συντροφικά ζεύγη. Στη Γερμανία ήταν εντελώς διαφορετικά. Για αυτό η Γερμανία διαχωρίστηκε από από το κύριο ρεύμα της δυτικοευρωπαϊκής σκέψης, κάτι που βασάνιζε το μυαλό του Ernst Troeltsch  και του Friedrich Meinecke.

Αναρωτιόντουσαν πώς συνέβη  και κατάφεραν οι Βρετανοί και οι Γάλλοι ξεκινώντας από «ρηχές» για αυτούς φιλοσοφίες της ιστορίας και της κοινωνίας, να αναπτύξουν πολιτικές πρακτικές τόσο βιώσιμες όσο και  ανθρώπινες,ενώ οι Γερμανοί με τη «βαθύτερη» κατανόησή τους όχι μόνο είχαν αποτύχει να φτάσουν σε μια κοινωνική ισορροπία, αλλά καθώς προχωρούσε ο εικοστός αιώνας , υπέκυπταν ολο και πιο φανερά στον δαίμονα της απροκάλυπτης σωματικής δύναμης.

Στην περίοδο από το 1770 περίπου ως το 1840, οι Γερμανοί φιλόσοφοι και συγγραφείς ήταν οι δάσκαλοι της Ευρώπης.Απ’ αυτούς είχαν μάθει οι Γάλλοι, Βρετανοί, Ιταλοί,να αναζητούν την αναπτυσσόμενη ύλη της ιστορίας και της κοινωνίας, και να μην ικανοποιούνται με απλές διανοηστικές εξηγήσεις .

Οι κανόνες της γερμανικής σχολής του ιστορικού ιδεαλισμού, με την έννοια της εφαρμοσμένης σοφίας ισοδυναμούσε με το τίποτα.Οι μεγάλες πολιτικές καινοτομίες του δεκάτου ενάτου αιώνα βασίζονταν σε προϋποθέσεις από τον προηγούμενο αιώνα, και κατά μια φιλοσοφική  έννοια ήταν παρωχημένες.

Όμως, για άλλη μια φορά από την δεκαετία του 1880 ως τον Α΄Παγκόσμιο πόλεμο, η αναζωογονητική πνοή έμελε να έρθει από τη Γερμανία. Μορφές αντιφατικές ανόμοιες μεταξύ τους όπως ο Nietzche  και ο Ntilthey, ήταν οι κήρυκες της διανοητκής ανανέωσης της δεκαετίας του 1890.

Και όμως για ακόμα μια φορά οι καινούργιες αυτές διδασκαλίες κατέληξαν στο τίποτε, ή , -ίσως αν λάβουμε υπ’ όψη  την εμπειρία της δεκαετίας του 1930 και του 1940, κατέληξαν σε κάτι που ενδέχεται να το θεωρούμε χειρότερο απτο τίποτε.Το παράδοξο παρέμεινε, και στην πραγματικότητα εντάθηκε. Η πνευματική δημιουργικότητα και η καταστροφή έρρευσαν από την ίδια πηγή.

Ως τη δεκαετία του 1880 η κατάσταση της διανόησης στη Γερμανία ήταν περίπου η εξής.Ο θετικισμός είχε κερδίσει λίγους δεδηλωμένους προσήλυτους, αλλά η θετικιστική νοοτροπία είχε προχωρήσει πολύ.Η μεγάλη περίοδος της γερμανικής φιλοσοφίας είχε τελειώσει.Το γόητρο του πολιτισμού που απολάμβαναν οι φιλόσοφοι, αυξανόταν στις τάξεις των φυσικών επιστημόνων.

Ελένη Παπουτσή

Εκπαιδευτικός-πολιτισμολόγος

M. ED. (Ελευθ. Επαγγελμ).