Γράφει ο Βασίλης Χασιώτης
«Ζούμε σε μια μοναδική στιγμή της ιστορίας. Πρόκειται για μια στιγμή κρίσης με την πλήρη έννοια του όρου. Κάθε τομέας του πνευματικού και υλικού πολιτισμού μας φαίνεται να έχει φτάσει σε κρίσιμο σημείο καμπής. Το πνεύμα αυτό εκδηλώνεται όχι μόνο στην πραγματική κατάσταση που επικρατεί στο δημόσιο βίο μας, αλλά επίσης και στη γενική στάση απέναντι στις θεμελιώδεις αξίες της προσωπικής και κοινωνικής ζωής… Τώρα, οι εικονοκλάστες έχουν εισβάλει στο ναό της επιστήμης. Σπάνια βρίσκουμε σήμερα επιστημονικό αξίωμα που να μην αμφισβητείται. Και ταυτόχρονα οποιαδήποτε σχεδόν ανόητη θεωρία είναι σχεδόν βέβαιο ότι βρίσκει κάπου πιστούς και οπαδούς.» (Max Planck)
Eric Hobsbawm : Η Εποχή των Άκρων – Ο Σύντομος Εικοστός Αιώνας 1914-1991, θ΄έκδοση, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα, σελ. 687
Σχόλιο του Hobsbawm στην παραπάνω άποψη του Planck…
«Τίποτε δεν ήταν πιο φυσιολογικό από το γεγονός ότι ένας μεσοαστός γερμανός μεγαλωμένος μέσα στις βεβαιότητες του δέκατου ένατου αιώνα, όπως ο Planck, εξέφρασε τέτοια αισθήματα στις μέρες της Μεγάλης Ύφεσης και της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία.»
Eric Hobsbawm : αυτόθι
«…Ο Ρυλέγιεφ απαγχονίσθηκε. Ο Οντογιέβσκι καταδικάστηκε σε δουλεία και ο Μπεστούζεφ εξορίσθηκε στη Σιβηρία. Ο ........
Πούσκιν ξόδεψε τα νεανικά του χρόνια στην εξορία κι αργότερα κυνηγήθηκε από μια δικαστική σκευωρία και σκοτώθηκε όταν ήταν στα ύψη των δυνάμεών του. Ο Λέρμοντωφ εξορίσθηκε στον Καύκασο… Ο Πολετσάεφ εκβιάστηκε να εισέλθη στον στρατό…»
Πούσκιν ξόδεψε τα νεανικά του χρόνια στην εξορία κι αργότερα κυνηγήθηκε από μια δικαστική σκευωρία και σκοτώθηκε όταν ήταν στα ύψη των δυνάμεών του. Ο Λέρμοντωφ εξορίσθηκε στον Καύκασο… Ο Πολετσάεφ εκβιάστηκε να εισέλθη στον στρατό…»
UNESCO : Ιστορία της Ανθρωπότητος, εκδ. Χ. Τεγόπουλος - Ν. Νίκας, Αθήναι, 1970, Τόμος 8, σελ. 3933
Και η δική μου προσθήκη στο παραπάνω απόσπασμα…
Βέβαια για να είναι κανείς διανοούμενος (χωρίς εισαγωγικά), άνθρωπος γενικότερα του πνεύματος, δεν είναι απαραίτητο να έχει κρεμαστεί ή εξοριστεί. (Άλλωστε, ΠΑΝΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΑ υπάρχει κάποια θλιβερή μερίδα που εξαγόρασε αυτές τις φυλακές και τις εξορίες, με θώκους και χρήματα). Στις μέρες μας, δόξα τω Θεώ, κανείς πνευματικός άνθρωπος δεν κινδυνεύει με εξορία. Είναι όμως απαραίτητο να μην έχει ξεπουληθεί.
Ό,τι είχε να ειπωθεί απ’ τον πνευματικό κόσμο στα αμφιθέατρα των πανεπιστημίων για τη κρίση ειπώθηκε κι ανακυκλώθηκε.
Ότι είχε να ειπωθεί απ’ τον πνευματικό κόσμο για το ίδιο θέμα στα «πνευματικά στέκια» ειπώθηκε κι ανακυκλώθηκε.
Ό,τι είχε να ειπωθεί απ’ τον πνευματικό κόσμο στα «κοσμικά στέκια» και στα «κοσμικά σαλόνια» ειπώθηκε κι ανακυκλώθηκε.
Κι επειδή ο πνευματικός κόσμος κι ο λόγος του, έτσι όπως εκφράζεται, και κυρίως στα «στέκια» που εκφράζεται πάσχει από βαθιά εσωστρέφεια, κι επειδή σαν τέτοιος δεν φαίνεται να διαθέτει το σοβαρό (από άποψη μεγέθους) κοινωνικό και λαϊκό ακροατήριο, ΠΡΕΠΕΙ ΑΥΤΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ, ο πνευματικός κόσμος, να ξανοιχτεί περισσότερο στη κοινωνία και το λαό. Να μιλήσει στις λαϊκές γειτονιές, να επισκεφτεί καφενεία στις γειτονιές αυτές (ακόμα για να πιει ένα καφεδάκι), να επισκεφτεί χώρους δουλειάς, ΜΙΛΩΝΤΑΣ ΜΕ ΑΠΛΑ ΛΟΓΙΑ τη γλώσσα της επιστήμης, κάνοντας κατανοητό στο μέσο άνθρωπο τι σημαίνει τούτο και το άλλο, ΟΧΙ ΝΑ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΙΣΕΙ, μα να αφεθεί ο κόσμος να συμπεράνει μόνος του. Δεν θα πάτε εκεί να πουλήσετε πνεύμα ή να εκθέσετε την πολυμάθειά σας, ούτε να προσφέρετε «λύσεις» : θα πάτε να θέσετε, αφού πρώτα εξηγήσετε, ΤΑ ΟΥΣΙΩΔΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ που απαιτούν απάντηση.
Όσοι νομίζουν ότι διαθέτουν την ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ να επικοινωνούν με τη Κοινωνία, όσοι εκτός από επιστήμονες ή γενικά «πνευματικοί άνθρωποι» νομίζουν ότι κατέχουν και το χάρισμα του ΔΑΣΚΑΛΟΥ, ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν… Ο πνευματικός κόσμος που αποξενώνεται από τη κοινωνία και το λαό, είναι καταδικασμένος σε μια σύγχρονης έκδοσης «πνευματική στείρωση» : παραδόξως, εκείνο που διακινδυνεύει περισσότερο είναι το πνεύμα το αποκομμένο απ΄ τη κοινωνία, το λαό.
Ποιος είναι αυτός ο «πνευματικός κόσμος»; Είναι βεβαίως ο κόσμος των γραμμάτων και των τεχνών, της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Είναι όμως πρωτίστως, ΤΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΟ και οι άνθρωποι εκείνοι του πνεύματος που κατάφεραν να έχουν λόγο με ισχυρή διείσδυση στη κοινωνία, είναι δηλαδή αυτοί που μπορούν να επηρεάσουν ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΑ πράγματα και καταστάσεις. Τούτη η διαίρεση δεν συνιστά τη προσωπική μου αξιολόγηση του κάθε πνευματικού ανθρώπου, (π.χ., έχω σφοδρές ενστάσεις για την άνευ ετέρου ταύτιση της ακαδημαϊκής ιδιότητας με τη πνευματικότητα) όμως, τούτες τις ώρες, δεν υπάρχει χώρος και ιδίως χρόνος για άλλου είδους συζήτηση : όσοι αντιπροσωπεύουν ό,τι αποκαλείται «πνευματικός κόσμος» και μπορούν να έχουν λόγο που «περνά» στη κοινωνία, είναι αυτοί προς τους οποίους αυτή τη στιγμή απευθύνομαι. Κάποιοι απ’ αυτούς ήδη κάνουν ενεργά ανοίγματα προς τη κοινωνία και το λαό. Δεν αρκεί αυτό. Πρέπει να είναι και αποτελεσματική τούτη η προσπάθεια, και κυρίως να μη μεταβληθούν αυτές οι προσπάθειες σε ένα είδος ομίλων προβληματισμού και απλής καταγγελίας. Τόσο ο προβληματισμός, όσο και οι καταγγελίες έγιναν κι εξαντλήθηκαν ως γεγονότα. Ήρθε η ώρα του «δια ταύτα», η ώρα των προτάσεων, που πρέπει να έχουν ΕΝΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΠΟΔΕΚΤΗ : ΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΑΟ. Κι επειδή όλος ο λαός δεν βρίσκεται στα αμφιθέατρα, ούτε όλος ο λαός διαβάζει περισπούδαστα συγγράμματα και άρθρα γύρω από τεκταινόμενα, ούτε όλος ο λαός παρακολουθεί blogs και ενδιαφέρουσες ιστοσελίδες στο διαδίκτυο, ούτε έχει τη δυνατότητα να αποτελεί μέρος του στενότερου ή ευρύτερου κύκλου αυτών των ανθρώπων, πρέπει ο πνευματικός κόσμος να επισκεφθεί επί τόπου τη κοινωνία και το λαό, εκεί που διαμένει, εκεί που συχνάζει, εκεί που συχνάζει. Ο Ουγκώ είχε γράψει : «Δείξε μου το πόδι σου, μεγαλοφυΐα, κι’ ας δούμε αν έχεις σαν και μένα γήϊνη σκόνη στο πέλμα σου. Αν δεν έχεις απ’ αυτή τη σκόνη, αν ποτέ σου δεν περπάτησες στο μονοπάτι μου δε με ξαίρεις και δε σε ξαίρω. Φύγε. Πιστεύεις τον εαυτό σου άγγελο, και δεν είσαι παρά πουλί. Φέρε τη βοήθειά σου απ’ τους δυνατούς στους αδύνατους, απ’ τους μεγάλους στους μικρούς, απ’ τους λεύτερους στους αλυσοδεμένους, απ’ τους στοχαστές στους απαίδευτους, απ’ τον ερημίτη στα πλήθη, αυτός είναι ο νόμος απ’ τον Ησαΐα ως το Βολταίρο. Όποιος δεν τηρεί αυτό το νόμο, μπορεί νάναι μια μεγαλοφυΐα αλλά μεγαλοφυΐα πολυτελείας. Κι’ ενώ πιστεύει πως εξαγνίζεται όταν δεν καταπιάνεται με τα πράγματα της γης, στην πραγματικότητα εκμηδενίζεται. Είναι ο εκλεπτυσμένος, ο αβρός, ο εξαίρετος· δεν είναι όμως μεγάλος. Ο πρώτος τυχόν, ο χρήσιμος για τα πιο στοιχειώδη πράγματα, αλλά χρήσιμος, έχει το δικαίωμα να ρωτήσει αυτή την άχρηστη μεγαλοφυΐα : Τι είναι αυτός ο ακαμάτης; Ο αμφορέας που αρνιέται να πάει στην πηγή αξίζει τον χλευασμό από τις στάμνες. Μεγάλος είναι εκείνος που αφοσιώνεται.» (Βίκτωρ Ουγκώ : Φιλολογία και Φιλοσοφία, εκδ. Μαρή, Αθήνα, σελ. 129)
Διότι η πραγματική πνευματική ηγεσία, είναι ΕΞ ΟΡΙΣΜΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΗ. Πολιτική όχι με τη χυδαία έννοια της λέξης που αντιπροσωπεύει ένα σύστημα σε παρακμή, μα πολιτική με την θετική της έννοια, την έννοια της πολιτικής που είναι υπηρέτης των συμφερόντων της «πόλης», της πολιτείας, της κοινωνίας, και όχι υπηρέτης οιουδήποτε άλλου.