"Λέξεις για το Πάσχα"

«Θα σε βρούμε Χριστέ μου πάλι / κάποια Μεγάλη Παρασκευή / θα κρατούμε σταυρό στο χέρι / και το μαχαίρι / με συντριβή»
Γκάτσος - Χατζιδάκις

Μπορεί τη Μεγάλη Παρασκευή - την ημέρα της κορύφωσης του Θείου Δράματος - να θεωρούμε ότι πάντα βρέχει, αλλά τα στατιστικά μετεωρολογικά δεδομένα διαψεύδουν αυτή τη λαϊκή δοξασία. Αποδεικνύεται, μάλιστα, ότι οι περισσότερες βροχοπτώσεις σημειώνονται τη Μεγάλη Τρίτη.

Υπήρξαν, βέβαια, Μεγάλες Παρασκευές όπου παρουσιάστηκαν ακόμα και ακραία καιρικά φαινόμενα. Για παράδειγμα, το 1997, κατεγράφησαν οι ελάχιστες θερμοκρασίες τριακονταετίας στις περιοχές: Σουφλί -7,0oC, Καστοριά -5,6oC, Κοζάνη -5,0oC, Φλώρινα -5 και Πτολεμαΐδα -2,6oC. Αντίστροφα, άλλες χρονιές, όπως το 1951, χαρακτηριστικό της Μεγάλης Εβδομάδας (22-29 Απριλίου τότε) ήταν η έντονη ζέστη και οι υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες....

Η λέξη «σταυρός» παράγεται από το ρήμα ίστημι / ίσταμαι, που σημαίνει στέκομαι. Στα Λατινικά αποδίδεται και με τη σημασία του in-staurare, δηλαδή αποκαθιστώ κάτι στην αρχική του θέση. Αρχικά, δήλωνε τον όρθιο πάσσαλο ή το μέσο που χρησιμοποιούσαν προκειμένου να στηρίξουν οτιδήποτε. Είναι εκ των παλαιότερων οργάνων θανατικής εκτέλεσης αποτελούμενο από δύο δοκάρια σε σχήμα Τ, όπου καρφωνόταν ο κατάδικος με τεντωμένα χέρια.

Από τη σύνθεση της πρόθεσης «ανά» (επάνω, προς τα επάνω) και του ρήματος «ίστημι» (στήνω, σηκώνω, τοποθετώ) προέρχεται το ρήμα «ανίστημι», το οποίο σημαίνει «στήνω όρθιο, σηκώνω προς τα επάνω, εγείρω, ανασταίνω». Από αυτό το ρήμα προέρχεται και το ουσιαστικό «ανάστασις» (ανάσταση). Ο τύπος «ανέστη» είναι το τρίτο ενικό πρόσωπο αορίστου του ρήματος «ανίστημι». Χριστός Ανέστη!

Το επίθετο Μαγδαληνή προσδιόριζε την καταγωγή της. Η... γνωστή Μαρία, λοιπόν, καταγόταν από το χωριό Μάγδαλα. Το mighdal, στα εβραϊκά, σημαίνει «πύργος».

Ο οβελός είναι η σιδερένια ράβδος, η σούβλα. Η λέξη «οβελίας» δηλώνει το αρνί που ψήνεται στη σούβλα, παρόλο που αρχικά προσδιόριζε οτιδήποτε μπορεί να ψηθεί στη σούβλα. Από τη λέξη οβελός παράγεται και η λέξη οβολός που καλούμαστε να προσφέρουμε. Τα πολύ παλιά χρόνια, ο οβελός ήταν ένα δεμάτι από έξι σούβλες που χρησιμοποιήθηκε ως μέσο συναλλαγής. Ήταν αμέσως μετά το τάλαντο, όπου ήταν μία χάλκινη πλάκα, σε σχήμα δοράς βοοειδούς. Το πάχος του οβελού ήταν τέτοιο που η παλάμη μπορούσε να κρατήσει έξι μαζί. Έτσι, από το ρήμα «δράττομαι», που σημαίνει «πιάνω σφικτά την ποσότητα που χωρά στην παλάμη», προέρχεται η λέξη «δραχμή». Στην ιστορία μάλιστα της δραχμής, καθιερώθηκε και η νομισματική αξία ότι «6 οβελοί ισοδυναμούν με μία δραχμή». Εντάξει, εδώ το ‘χασα λίγο, το παραδέχομαι!

Η λέξη «Ιησούς» προέρχεται από την εβραϊκή Yesuah και είναι συντετμημένη μορφή του Yehosuah (θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «ο Γιαχβέ είναι η σωτηρία»).

Η πρώτη «πασχαλινή» έριδα σχετικά με τον ετήσιο εορτασμό του χριστιανικού Πάσχα, δηλαδή της Ανάστασης, εμφανίστηκε κατά το 2ο αιώνα. Οι εκκλησίες της Μικράς Ασίας αναφέρονταν στον Μυστικό Δείπνο την ίδια ημερομηνία με το Πάσχα των Εβραίων και γιόρταζαν το Πάσχα την ημέρα που αντιστοιχούσε στις 14 του ιουδαϊκού μήνα, ανεξάρτητα με το αν αυτή η ημέρα ήταν Κυριακή. Άλλοι υποστήριζαν ότι η Ανάσταση θα έπρεπε να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά το ιουδαϊκό Πάσχα. Μέχρι το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα, η πλειονότητα των εκκλησιών υιοθέτησε τον εορτασμό της Ανάστασης την Κυριακή. Η Α΄ Οικουμενική σύνοδος, το 325μ.Χ., όρισε να γιορτάζεται το Χριστιανικό Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο της εαρινής ισημερίας. Καλό Πάσχα!

Το όνομα «τσουρέκι» προέρχεται από την τουρκική λέξη «corek». Είναι οποιοδήποτε ψωμί είναι φτιαγμένο από ζύμη που περιέχει μαγιά. Το τσουρέκι στο χριστιανισμό σημειολογικά παραπέμπει στην Ανάσταση του Χριστού, καθώς το αλεύρι ζωντανεύει και μεταμορφώνεται σε ψωμί.

Κάνοντας ρεπορτάζ για το θέμα, ανακάλυψα ότι η Δευτέρα ημέρα του Πάσχα λέγεται και Ασπροδευτέρα!

Η λέξη «Πάσχα» προέρχεται από την αραμαϊκή λέξη pascha < εβραϊκή pesah, που σημαίνει «πέρασμα», «διάβαση». Στα αγγλικά, χρησιμοποιείται η λέξη «Easter» για το χριστιανικό Πάσχα και «Passover» για το ιουδαϊκό Πάσχα.

Το έχω γράψει και θα το γράφω όσο ζω: Θεωρώ τον εαυτό μου πραγματικά τυχερό που μεγάλωσα «παρέα» με τον Σένα και τα δωρεάν μαθήματα οδηγικής ευφυΐας που χάριζε απλόχερα σε κάθε grand prix της F1. Κι όταν έφυγε εκείνη την Πρωτομαγιά του '94 - και, ταυτόχρονα,  Κυριακή που ήταν Λαμπρή - ένιωσα ότι ήταν η πρώτη χρονιά που το Πάσχα είχε Μεγάλη Εβδομάδα, αλλά όχι Ανάσταση. Το Πάσχα, έτσι κι αλλιώς, είναι μοβ, το Πάσχα νιώθω ότι κάνει την ορντινάντσα της θλίψης, όχι μόνο σε θρησκευτικό επίπεδο, αλλά και προσωπικό. Το Πάσχα συνδέεται με την πανάρχαια θλίψη της απώλειας, του τέλους, αλλά αυτή η εβδομάδα των Παθών έχει happy end. Έχει τη χαρά της αναγέννησης, της άνοιξης, της νέας ζωής.  

Προσδοκώ, λοιπόν, ανά(σ)ταση σε κάθε κατάσταση, που κάνει και ρίμα. Ποιες είναι οι δικές σας λέξεις για το Πάσχα; Τι σας έρχεται στο μυαλό όταν ακούτε τη λέξη «Πάσχα»;

Πηγές
• Λεξικό Μπαμπινιώτη
• «Εκκλησιαστική Ιστορία» - Βλασίου Φειδά, Εκδόσεις Διήγηση
• Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία
• Βικιλεξικό
• Λεξικό Τεγόπουλου Φυτράκη
• Λεξικό Δομή

protagon.gr