Tου Νικου Κωνστανταρα
Αν η παγκόσμια οικονομία ήταν άνθρωπος, θα λέγαμε ότι πάσχει από
αρκετές μικρές ασθένειες -όπως τα προβλήματα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας
και άλλων χωρών- και από μια μεγάλη, επικίνδυνη εσωτερική αιμορραγία: η
ανισόρροπη σχέση ανάμεσα σε χώρες με μεγάλη παραγωγή και φθηνό νόμισμα,
οι οποίες σωρεύουν χρήματα, και αυτές που καταναλώνουν τα προϊόντα των
πρώτων έως το σημείο που δεν μπορούν πια να πληρώσουν. Ολοι γνωρίζουν
ότι αν δεν υπάρξει λύση, το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα θα οδηγηθεί σε
προστατευτισμό, σε χρόνιες ανισότητες και σε μαρασμό. Κι όμως, οι
αρχηγοί των 20 ισχυρότερων οικονομιών, στη σύνοδο κορυφής της Σεούλ που
έληξε προχθές, αποφάσισαν μόνο να αναβάλουν έως του χρόνου την
αντιμετώπιση των «επίμονων μεγάλων ανισορροπιών». Δεν μπορούν να
συμφωνήσουν αν οι πιστώτριες χώρες ή οι χρεωμένες θα πληρώσουν το
κόστος της «εξισορρόπησης».
Η προσπάθεια επίτευξης ισορροπίας,
όμως, είναι η ψυχή των οικονομικών συναλλαγών. Οσο ο ένας μπορεί να
κερδίζει από τον άλλο, το πάρε-δώσε έχει κερδισμένους και χαμένους. Το
μυστικό της επιβίωσης του συστήματος είναι να μη χάνει ο ένας συνέχεια
ώστε να φθάσει σε σημείο που δεν μπορεί να συνεχίσει.
Σήμερα
βρισκόμαστε σε σημείο όπου η έλλειψη ισορροπίας γίνεται άκρως
επικίνδυνη, σε .....
βαθμό που δεσμοί μπορούν να διαρραγούν και συστήματα να
καταρρεύσουν – στο διεθνές, στο εθνικό αλλά και στο προσωπικό επίπεδο.
Οι ΗΠΑ κατηγορούνται από την Κίνα, τη Γερμανία και τη Βρετανία λόγω της
προσπάθειας της κυβέρνησης Ομπάμα να στηρίξει την αμερικανική οικονομία
με άλλα 600 δισ. δολάρια, κάτι που οι άλλοι λένε ότι οδηγεί στην
υποτίμηση του δολαρίου και τον αθέμιτο ανταγωνισμό των προϊόντων τους.
Την ίδια κατηγορία εκτοξεύουν οι ΗΠΑ εναντίον της Κίνας. Η Βρετανία, η
οποία έχει υιοθετήσει σκληρά μέτρα λιτότητας, και η Γερμανία που
πρεσβεύει το ίδιο για όλα τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κατηγορούν την
Αμερική επειδή δίνει προτεραιότητα στην ανάπτυξη σε βάρος της
δημοσιονομικής πειθαρχίας. Κανείς, όμως, δεν γνωρίζει αν το φάρμακο
είναι η ακριβοπληρωμένη ανάπτυξη ή η πολιτικά επώδυνη λιτότητα. Στη
Βρετανία, η πρώτη δυναμική ένδειξη λαϊκής δυσφορίας εκδηλώθηκε από
νεαρούς στο Λονδίνο την περασμένη εβδομάδα· η Γερμανία, η οποία
καθυστέρησε να στηρίξει την Ελλάδα στις αρχές της κρίσης, βγήκε
κερδισμένη από την υποτίμηση του ευρώ που προκλήθηκε από την αμηχανία
των Ευρωπαίων.
Ενώ στο διεθνές οικονομικό σύστημα οι χώρες είναι
αλληλένδετες και απολύτως εξαρτημένες η μία από την άλλη, τα κίνητρά
τους είναι πρωταρχικώς εθνικά και πολιτικά. Ο Μπαράκ Ομπάμα και η
Αγκελα Μέρκελ βρίσκονται σε αντίπαλα στρατόπεδα όχι λόγω ιδεολογικών
διαφορών αλλά επειδή οι πράξεις τους έχουν διαφορετικό αντίκτυπο στους
ψηφοφόρους τους. Ο Αμερικανός πρόεδρος γνωρίζει ότι μέτρα σκληρής
λιτότητας στο σημερινό οικονομικό κλίμα θα φέρουν μεγαλύτερη ύφεση και
επανάσταση, ενώ η καγκελάριος δεν μπορεί να ζητεί από τους Γερμανούς να
πληρώνουν τα χρέη εταίρων στην Ε. Ε. Το περίεργο είναι ότι όσο η
Γερμανία καθυστερεί να συμμετάσχει στη βοήθεια χώρας (όπως στην
περίπτωση της Ελλάδας), ή πιέζει για αυστηρότερα μέτρα πειθαρχίας και
στην ανάγκη να επωμιστούν το κόστος και οι ιδιώτες επενδυτές (όπως
σήμερα με την Ιρλανδία), καταφέρνει να αυξάνει το κόστος της σωτηρίας
και να οδηγεί σε πτώση την αξία του ευρώ. Η πρώτη επίπτωση ζημιώνει όλη
την Ευρώπη, η δεύτερη ωφελεί τη Γερμανία. Επίσης, η σωτηρία μιας χώρας,
βοηθάει τις ξένες τράπεζες και άλλους επενδυτές που κρατούν το χρέος
της. Οπότε το κόστος της σωτηρίας πέφτει κυρίως πάνω στη χώρα που ήδη
δυσκολεύεται να πληρώσει τα χρέη της.
Τι σημασία έχουν αυτά για
την Ελλάδα, που σήμερα κλείνει έναν κύκλο εκλογών και μπαίνει, αργά ή
γρήγορα, σε έναν άλλο; Τα άλυτα προβλήματα σε διεθνές επίπεδο σημαίνουν
ότι η Ελλάδα θα έχει μόνον αυτή την ευκαιρία που της έδωσαν οι εταίροι
της στην Ε. Ε. και το ΔΝΤ για να κάνει την οικονομία της βιώσιμη. Δεν
θα υπάρξει άλλη. Η προσπάθεια, όμως, γίνεται σε ένα πολύ δύσκολο
οικονομικό και κοινωνικό κλίμα, με πολιτικά κόμματα τα οποία
δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της εποχής. Επειδή ο
πολίτης της υπερχρεωμένης χώρας είναι πάντα αυτός που πληρώνει το
κόστος της «εξισορρόπησης», είναι φανερό ότι η σημερινή ισορροπία
ανάμεσα σε οργή και ανοχή τελειώνει.