Γράφει η Ελένη Παπουτσή Όταν άρχισε η περίοδος της γραπτής Ιστορίας τον 6ο π.Χ αιώνα η Ευρώπη είχε ήδη κατοικηθεί για ένα και περισσότερα εκατομμύρια χρόνια. Κατά την μακρά αυτή περίοδο οι κάτοικοι είχαν δει τουλάχιστον 4 φορές τα στρώματα των πάγων να κατεβαίνουν από το βορρά, και μετά να λιώνουν και να εξαφανίζονται. Οι άνθρωποι, είχαν υποχρεωθεί να προσαρμοστούν τόσο σωματικά όσο και πνευματικά σε αυτό το μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Παρ΄όλα αυτά ο πολιτισμός τους διέφερε από τόπο σε τόπο. Μια σχολή σκέψης που προέρχεται από την ελληνική ιστοριογραφία του 5ου αιώνα, υποστηρίζει ότι η ανθρώπινη κοινωνία διαμορφώνεται από το περιβάλλον. Οι Μαλθακές χώρες γράφει ο Ηρόδοτος ανέθρεψαν χωρίς εξαίρεση μαλθακούς ανθρώπους, και είναι αδύνατον για την ίδια την χώρα να παράγει υπέροχες καλλιέργειες και καλούς στρατιώτες. Και συνεχίζει ο Ιπποκράτης ότι η έλλειψη ηθικού και θάρρους στους κατοίκους της Ασίας είχε ως πρωταρχική αιτία το χαμηλό βαθμό της διακύμανσης της θερμοκρασίας. Κάποιος από τους σύγχρονους υπουργούς εξωτερικών της Ιταλίας, έλεγε ότι ο κομμουνισμός είναι ένα δόγμα που αναπτύσσεται στις πεδιάδες. Βέβαια , τόσο .........
υπερβολικές απόψεις δεν μπορούν να υποστηριχτούν σοβαρά στις μέρες μας. Φυσικά κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζεται από το φυσικό περιβάλλον στο οποίο συντελείται.
Γενικά τα κίνητρα και η αντοχή των λαών ποικίλουν όσο και οι φυσικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζουν και εργάζονται.
Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός ξεκίνησε υπό κλιματολογικές συνθήκες αισθητά υγρότερες και δροσερότερες από ότι στο μέσο όρο της Ευρώπης, περίπου για μια χιλιετία. Κατά τον Μεσαίωνα που ακολούθησε η πτώση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το κλίμα βελτιώθηκε. Οι θάλασσες ήταν πολύ λιγότερο φουρτουνιασμένες και οι ιεραπόστολοι ταξίδευαν άνετα με τις βάρκες τους.
Την φτώχεια της γης, την αναπλήρωνε ως ένα βαθμό ο ορυκτός πλούτος της, παρόλο που ο τελευταίος αξιοποιήθηκε μόνο κατά τα τέλη τους Μεσαίωνα.
Η Mεσόγειος θάλασσα είναι σχεδόν περικυκλωμένη από τα όρη των Άλπεων. Η περιοχή της Mεσογείου ήταν η πιο ξεχωριστή της Ευρώπης. Το κυρίαρχο γνώρισμά της, ήταν το κλίμα της θερμό και ξηρό το καλοκαίρι, ήπιο αλλά υγρό τον Χειμώνα Η ελιά και το αμπέλι είχαν μεγάλη ανάπτυξη αλλά αντίθετα από ότι λέει ο Όμηρος το χορτάρι ήταν σπάνιο. Το καλοκαίρι δεν υπήρχε τροφή για τα ζώα Μέχρι τον 5ο αιώνα η Ευρώπη είχε απολέσει ένα μεγάλο μέρος της δασικής της κάλυψης.
Σε συνάρτηση με τους πολιτισμούς τα μέσα του 5ου αιώνα παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Ήταν μια περίοδος ακμής του κλασσικού αρχαιοελληνικού πολιτισμού που κληροδότησε στις επόμενες γενιές. Εάν εξετάσουμε την Ευρώπη ως σύνολο, ανακαλύπτουμε ότι αυτές οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού πολιτισμού δεν εξαπλώθηκαν σε μεγάλη έκταση εκτός των ορίων του. Δεσπόζει ο ελληνικός πολιτισμός που κάλυπτε μόνο ένα κομμάτι της περιοχής, και ο πολιτισμός αυτός ως αναφορά τις υλικές συνθήκες βρισκόταν στην όψιμη εποχή του σιδήρου Στην πραγματικότητα τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμού διαδίδονταν με πολύ αργό ρυθμό.
Στη διάρκεια από τον 2ου ως τον 9ου αιώνα συντελέστηκαν βαθύτατες αλλαγές στη γεωγραφία της Ευρώπης.
Η Ευρώπη τον 14ο αιώνα αρχίζει πολιτικά να διαμορφώνεται και να υιοθετεί μερικά χαρακτηριστικά τα οποία ακόμη και σήμερα είναι έντονα.
Η σύγχρονη γεωγραφία γεννιέται συμβατικά τον 19ο αιώνα με την ίδρυση γεωγραφικών εταιρειών του Παρισιού, του Βερολίνου και του Λονδίνου καθώς και πανεπιστημιακών εδρών. Δυο αντιμαχόμενες πλευρές της εποχής αποκρυσταλλώθηκαν στην κοινότητα των γεωγράφων. Πρώτος ο περιβαλλοντικός ντετερμινισμός (καθορίζω αποφασίζω) υποστηρίζει την άποψη ότι το φυσικό περιβάλλον είναι ο βασικός παράγων της διαμόρφωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας και αυτό τον διαδέχτηκε ο ποσσιμπιλισμός που αναγνωρίζει τον δυναμικό ρόλο του ανθρώπου στην πορεία της εξέλιξης του.. Το έργο του Δαρβίνου, και η προέλευση των ειδών που πρωτοεκδοθηκε το 1859 αποτελεί το βασικό θεωρητικό υπόβαθρο της άποψης ότι το φυσικό περιβάλλον καθορίζει τις σχέσεις στις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις του ανθρώπου
Σήμερα οι προϋποθέσεις για την σύγκληση ανθρωπογεωγραφίας και οικολογίας αρχίζουν να διαφαίνονται και από τις δυο πλευρές Ο άνθρωπος και το περιβάλλον δεν αποτελούν δυο ξεχωριστές οντότητες. Η μοντέρνα ανθρωπογεωγραφία επανασυνδέεται όχι μόνο με την οικολογία Το φυσικό περιβάλον και η μορφολογία του εδάφους, έχουν άμεσα επηρεάσει την ανθρώπινη δραστηριότητα
Ελένη Παπουτσή
Εκπαιδευτικός-πολιτισμολόγος
Master of education