Καθώς τα τρία κυρίαρχα ζητήματα της τρέχουσας περιόδου- ο κίνδυνος αθέτησης του κρατικού χρέους, οι μεταβολές στο ρυθμιστικό περιβάλλον και η σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής- αναμένεται να συνεχίσουν να διαμορφώνουν την επενδυτική ψυχολογία σε όλη τη διάρκεια του 2010, δεν είναι να απορεί κανείς πώς το αβέβαιο περιβάλλον έχει ήδη αναδείξει το πρώτο διάστημα του έτους σχετικό «νικητή» τη μεταβλητότητα.
Αναταράξεις μάλιστα στις αγορές λόγω των πολιτικών κινδύνων οδηγούν σε υψηλότερα ασφάλιστρα κινδύνου για τα ομόλογα των «ευάλωτων χωρών», ενώ τα αντίστοιχα που εκδόθηκαν από τις αποκαλούμενες «ασφαλείς» χώρες ευνοούνται από την αύξηση της αποστροφής των επενδυτών ως προς τον κίνδυνο. Ετσι, την ίδια ώρα που τα hedge funds (αντισταθμιστικά ταμεία) προχώρησαν σε μείωση της μόχλευσής τους (επενδύσεις και με δανεικά) και οι θεσμικοί επενδυτές περιέκοψαν τις.......... θέσεις τους σε μετοχές προς όφελος των μετρητών, τα υψηλά κρατικά ελλείμματα και χρέη, σε συνδυασμό με τον περιορισμό της φθηνής ρευστότητας στο σύστημα, τροφοδοτούν με νέες αβεβαιότητες τις αγορές.
Στο επενδυτικό κλίμα εφέτος ενδεχομένως να επικρατήσει κάποια... παράνοια, εκτίμησε η JΡ Μorgan Αsset Μanagement σημειώνοντας ότι οι επενδύσεις σε ριψοκίνδυνες αξίες θα πρέπει σε αυτό το περιβάλλον συνεχώς να επανεξετάζονται, καθώς ο κίνδυνος μιας κρίσης κρατικού χρέους δείχνει σήμερα να προβληματίζει τους επενδυτές. Οι αγορές εστιάζουν την προσοχή τους πρώτα σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου το δημόσιο και το εξωτερικό χρέος είναι ήδη διογκωμένα και οι μακροοικονομικές ανισορροπίες, όπως η έλλειψη ανταγωνιστικότητας και το μέγεθος του δημοσιονομικού τομέα, είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν βραχυπρόθεσμα. Μετά τις τραπεζικές κρίσεις, συνήθως βλέπουμε μια σειρά από χρεοκοπίες κρατών σε διάστημα λίγων χρόνων, ανέφεραν διακεκριμένοι οικονομολόγοι, προβλέποντας ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί και πάλι σήμερα.
Από την άλλη πλευρά, βέβαια, φαίνεται ότι υπάρχει και μια άλλη ανάγνωση στα γεγονότα. Με αφορμή, π.χ., την πιθανότητα χρεοκοπίας της Ελλάδας ή άλλων περιφερειακών χωρών της ευρωζώνης, ορισμένοι σημειώνουν αφενός τα 119 δισ. δολάρια ελληνικών ομολόγων που κατέχουν γερμανικές και γαλλικές τράπεζες στα χαρτοφυλάκιά τους, αφετέρου την έκθεση των ίδιων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων απέναντι στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία και στην Ισπανία που ανέρχεται σε 790 δισ. δολάρια.
Ενώ ωστόσο η ελληνική οικονομία αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 1,3% το 2010 σύμφωνα με τη Citigroup ή κατά 2% σύμφωνα με τη Μorgan Stanley και οι οίκοι αξιολόγησης Standard & Ρoor΄s και Μoody΄s δεν απέκλεισαν και νέα υποβάθμιση της χώρας, οι αναλυτές της Νomura εκτίμησαν ότι η Ελλάδα δεν αντιμετωπίζει κίνδυνο χρεοκοπίας, αν και οι δυνάμεις της αγοράς φαίνεται να «συντηρούν» το συγκεκριμένο σενάριο. Αν η Μoody΄s υποβαθμίσει τα ελληνικά ομόλογα, πάντως, οι εγχώριες τράπεζες δεν θα έχουν τη δυνατότητα να τα καταθέσουν ως εγγύηση στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Είναι λάθος στην περίπτωση της αποδοχής από την ΕΚΤ των κρατικών ομολόγων να παρεμβαίνουν οι οίκοι αξιολόγησης, αναφέρει ο κ. Ν. Μηταράκης, στέλεχος της Fidelity και αντιπρόεδρος της Ενωσης Τραπεζιτών Μ. Βρετανίας, θεωρώντας ότι η ΕΚΤ θα πρέπει να θεωρεί πάντα αξιόπιστα τα κρατικά ομόλογα του συνόλου των κρατών της ευρωζώνης. Σε αυτό το πλαίσιο, η διαφαινόμενη για ορισμένους νέα έκδοση ομολόγων το επόμενο διάστημα αποκτά μεγάλη βαρύτητα για τις αγορές, ειδικά αν ξεδιπλωθεί και κάποιου είδους ευρωπαϊκή στήριξη στο όλο εγχείρημα.
Σύμφωνα πάντως με τα στοιχεία του Φεβρουαρίου του 2010, η συνολική αξία των στοιχημάτων-συμβολαίων σε ισχύ επί του χρέους της Ελληνικής Δημοκρατίας στην αγορά αντιστάθμισης πιστωτικών κινδύνων (credit default swaps) κυμαινόταν στα 80 δισ. ευρώ, ενώ η καθαρή αξία (αν δηλαδή εξαιρεθούν οι ενδιάμεσες αγοραπωλησίες) των «στοιχημάτων» επάνω στο ελληνικό χρέος ανερχόταν σε 10 δισ. ευρώ (από 7 δισ. ευρώ τον Ιανουάριο του 2009).
Από την άλλη πλευρά, βέβαια, το μεγαλύτερο μέρος των πιέσεων στα ελληνικά ομόλογα προέρχεται από μακροπρόθεσμα επενδυτικά και συνταξιοδοτικά κεφάλαια, τα οποία στις καλές ημέρες της μεγάλης ρευστότητας/μόχλευσης (πριν από την κρίση) των αγορών αγόραζαν- ίσως και κάτι παραπάνω σε σχέση με τους δείκτες αναφοράς- ελληνικούς τίτλους για να σημειώσουν... περίπου 0,30% καλύτερη απόδοση σε σχέση με την αντίστοιχη των γερμανικών τίτλων.
Αυτοί οι επενδυτές διαπίστωσαν ξαφνικά σήμερα ότι τα ελληνικά ομόλογα δεν ήταν τελικά και τόσο ασφαλή, με αποτέλεσμα να θέλουν να απαλλαγούν κατά ένα ποσοστό του χαρτοφυλακίου τους από τις «ελληνικές θέσεις» τους, πιέζοντας όμως έτσι τις δυνατότητες δανεισμού της χώρας μας.
Σήμερα υπάρχει αρκετό short selling (ανοιχτές πωλήσεις). Αλλά αν αλλάξουν τα δεδομένα για τη χώρα, τότε το short selling covering (το κλείσιμο αυτών των θέσεων) θα οδηγήσει σε μαζικές αγορές ελληνικών μετοχών και ομολόγων. Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί των αγορών υποστηρίζουν ότι υπάρχουν κενά στο διεθνές ρυθμιστικό πεδίο, όπως π.χ. τα ακάλυπτα CDS («συμβόλαια ασφαλείας») τα οποία επιτείνουν τα σημερινά προβλήματα.
Καθώς οι αγορές ανησύχησαν για το ενδεχόμενο πτώχευσης της Ελλάδας, η διάθεση ανάληψης επενδυτικού κινδύνου στην ευρωζώνη μειώθηκε, ενώ τα ασφάλιστρα κινδύνου των κρατικών ομολόγων και άλλων «ύποπτων» χωρών αυξήθηκαν, σημείωσε η ΙΝG, εκτιμώντας ότι θα βρεθεί τελικά θεραπεία για τα προβλήματα της χώρας μας. Η «ευρωπαϊκή λύση», ωστόσο, θα συνοδευτεί από αυστηρούς όρους και η Ελλάδα θα χρειαστεί να εφαρμόσει εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις.
Οι επιπτώσεις της αυξημένης αποστροφής των επενδυτών ως προς τον κίνδυνο ήταν πάντως αισθητές στις αγορές το τελευταίο διάστημα, καθώς οι τιμές προσαρμόστηκαν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ενσωματώσουν ένα υψηλότερο ασφάλιστρο (premium) που να καλύπτει τον οξυμμένο πολιτικό κίνδυνο. Η αβεβαιότητα που περιβάλλει τις πολιτικές αποφάσεις (αντιμετώπιση των χρεών στην ευρωζώνη, μεταρρυθμίσεις του τραπεζικού τομέα στις ΗΠΑ, νομισματική πολιτική στην Κίνα) έχει πλέον αυξηθεί, ενώ ο κίνδυνος της αναστροφής των θετικών προσδοκιών από τις πολιτικές αποφάσεις που βρίσκονται σε ισχύ από τον Μάρτιο του 2009 φαίνεται ότι είναι υπαρκτός.
Η ιστορία διδάσκει, εξάλλου, ότι ακόμη και όταν έχει επέλθει το τέλος της ύφεσης, μια άσχημη περίοδος μπορεί να μας ακολουθεί για μήνες ή ακόμη και για χρόνια.
Δεδομένου ότι οι αγορές είναι σήμερα βραχυπρόθεσμα υπερπουλημένες, πιθανή έλευση έστω και οριακών θετικών νέων θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα σύντομο ράλι «ανακούφισης», αλλά τα μέτρα λιτότητας ενδεχομένως να προκαλέσουν επιδείνωση της ανάκαμψης και επομένως να λειτουργήσουν αρνητικά μεσοπρόθεσμα για τις μετοχές.
ΒΗΜΑ