γράφει η ΒιολόγοςΤο 2005 διεξήχθη στην Ευρώπη μια έρευνα στα πλαίσια του ευρωβαρόμετρου. Συμμετείχαν τα 25 (τότε) μέλη της ΕΕ, οι υποψήφιες προς ένταξη χώρες, η Ισλανδία, η Νορβηγία και η Ελβετία. Το κύριο αντικείμενο της έρευνας ήταν η γενική τοποθέτηση των Ευρωπαίων ως προς την επιστήμη και την τεχνολογία. Προέκυψαν κάποια πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ας δούμε μερικά:
Οι Ευρωπαίοι ενδιαφέρονται κυρίως για τη ρύπανση του περιβάλλοντος, για τις εξελίξεις στην Ιατρική και για τις νέες ανακαλύψεις και τεχνολογίες αλλά παραπονιούνται για έλλειψη πληροφόρησης. Ειδικά για τα περιβαλλοντικά ζητήματα αισθάνονται πολύ λιγότερο πληροφορημένοι απ' ότι πριν 15 χρόνια.
Και τώρα το καλό!!! Για να ελεγχθεί το επίπεδο γνώσεων σχετικά με την επιστήμη και την τεχνολογία χρησιμοποιήθηκαν 13 προτάσεις. Οι ερωτώμενοι θα έπρεπε να πουν αν .......
οι προτάσεις αυτές ήταν σωστές ή λανθασμένες. Έτοιμοι για τα αποτελέσματα;
| ΠΡΟΤΑΣΗ (Σ =Σωστό, Λ =Λάθος, Δ.Ξ/Δ.Α = δεν ξέρω/ δεν απαντώ) | Σωστό | Λάθος | Δ.Ξ/ Δ.Α |
| Ο Ήλιος γυρίζει γύρω από τη Γη (Λ) | 29% | 66% | 4% |
| Το κέντρο της Γης είναι πολύ ζεστό (Σ) | 86% | 7% | 7% |
| Το οξυγόνο που αναπνέουμε προέρχεται από τα φυτά (Σ) | 82% | 14% | 4% |
| Γάλα με ραδιενέργεια γίνεται ασφαλές αν το βράσουμε (Λ) | 10% | 75% | 15% |
| Τα ηλεκτρόνια είναι μικρότερα από τα άτομα (Σ) | 46% | 29% | 25% |
| Οι ήπειροι πάνω στις οποίες ζούμε μετακινούνται εδώ και εκατομμύρια χρόνια και θα συνεχίσουν να κινούνται στο μέλλον (Σ) | 87% | 6% | 8% |
| Τα γονίδια της μητέρας καθορίζουν αν το μωρό θα είναι αγόρι ή κορίτσι (Λ) | 20% | 64% | 16% |
| Οι πρώτοι άνθρωποι ζούσαν την ίδια εποχή με τους δεινόσαυρους (Λ) | 23% | 66% | 11% |
| Τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τόσο ιούς όσο και βακτήρια (Λ) | 43% | 46% | 11% |
| Τα λέιζερ λειτουργούν συγκεντρώνοντας ηχητικά κύματα (Λ) | 26% | 47% | 28% |
| Όλη η ραδιενέργεια είναι ανθρωπογενής (Λ) | 27% | 59% | 14% |
| Οι άνθρωποι, όπως τους ξέρουμε σήμερα, προήλθαν από προγενέστερα είδη ζώων (Σ) | 70% | 20% | 10% |
| Η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο σε ένα μήνα (Λ) | 17% | 66% | 16% |
Στην Ελλάδα 10-13 σωστές απαντήσεις έδωσε το 26% των ερωτηθέντων, αρκετά κάτω από το μέσο όρο της ΕΕ (42%). Πρώτη ήταν η Σουηδία (69%), τελευταία η Τουρκία (8%). Τις απαντήσεις τις αφήνω ασχολίαστες, ειδικά για το τελευταίο!!! Όχι, δεν κρατιέμαι. ΈΛΕΟΣ!!! Και μετά μιλάμε για αιολικά πάρκα, για μεταλλαγμένα τρόφιμα και για το αν ο Μέγας Αλέξανδρος ήταν Σλάβος. όταν το 17% των Ευρωπαίων θα πρέπει να εύχεται «καλή χρονιά» κάθε πρώτη του μηνός!!!
Υπάρχει μεγάλη ατομική και κοινωνική ευθύνη για τα αποτελέσματα αυτά. Άγνοια τέτοιου μεγέθους δεν είναι μόνο αδιανόητη σήμερα αλλά και επικίνδυνη για τον εαυτό μας και για την κοινωνία. Καθημερινά η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος παράγει νέες ανακαλύψεις βασικές για την ποιότητα της ζωής μας, που επηρεάζουν ισχυρά τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και ηθικές δομές. Αν αγνοούμε τους βασικούς κανόνες του κόσμου μας, πώς θα αντιμετωπίσουμε πιο πολύπλοκα ζητήματα που έχουν άμεση σχέση με την καθημερινότητά μας και το μέλλον μας; Αν δεν είμαστε ενημερωμένοι έστω για τα βασικά κινδυνεύουμε να πάρουμε λάθος αποφάσεις, ή ακόμα χειρότερα να αφήσουμε άλλους να πάρουν εν λευκώ αποφάσεις για εμάς. Στην τελική, δεν έχει σημασία τόσο το μέγεθος του ηλεκτρονίου, όσο η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και η ύπαρξη ενδιαφέροντος για τον κόσμο του οποίου είμαστε μέρος. Ποτέ πριν στην Ιστορία δεν υπήρχε τόση γνώση και τόσο εύκολη πρόσβαση σ' αυτή, τουλάχιστον για εμάς τους Ευρωπαίους. Αυτό είναι μια κατάκτηση που είναι κρίμα να μένει αναξιοποίητη. Η γνώση είναι δύναμη, ας είμαστε δυνατοί!
Ποια είναι η ευθύνη του επιστήμονα μέσα σε όλα αυτά; Σύμφωνα με το ευρωβαρόμετρο οι πολίτες δεν ενδιαφέρονται για την επιστήμη, κυρίως γιατί δεν την καταλαβαίνουν. Πράγματι, οι περισσότεροι επιστήμονες, περιχαρακωμένοι μέσα στο στενό επιστημονικό τους πεδίο, έχουν χάσει την επαφή με την κοινωνία. Έχουν συνηθίσει να μιλούν την αυστηρή, εξειδικευμένη γλώσσα των συνεδρίων και των δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά, έχουν συνηθίσει να συζητούν με συναδέλφους τους με παρόμοια κατάρτιση και γνώσεις. Σχεδόν δεν επιθυμούν ένα διαφορετικό κοινό και αν το κάνουν το απογοητεύουν και το απομακρύνουν. Πόσο ξεχωρίζουν οι λίγοι, που ξέρουν να απευθύνονται στον απλό κόσμο, που είναι κατανοητοί χωρίς να κάνουν εκπτώσεις στην αξία της πληροφόρησης! Πράγματι, είναι πολύ δύσκολο έργο η εκλαΐκευση της επιστήμης, γιατί απαιτεί και βαθιά γνώση του αντικειμένου αλλά και φαντασία και επινοητικότητα και επικοινωνιακό ταλέντο.
Το 73% των Ευρωπαίων νομίζει ότι οι πολιτικοί θα έπρεπε να βασίζονται περισσότερο στην άποψη των ειδικών επιστημόνων. Πράγματι, αυτοί είναι οι καταλληλότεροι, όμως ποια άποψη είναι η σωστή; Οι επιστήμονες είναι όπως όλοι οι άνθρωποι, με προτερήματα και ελαττώματα. Σε έναν κόσμο που η έρευνα είναι ακριβή και οι πρωτιές μετράνε, η επιστημονική δεοντολογία μερικές φορές παραβιάζεται, στην καλύτερη περίπτωση από βιασύνη, στη χειρότερη από συμφέρον. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), που πήρε το Νόμπελ Ειρήνης το 2007, αναγκάστηκε την προηγούμενη εβδομάδα να βγάλει ανακοίνωση ότι «οι προδιαγραφές δεν τηρήθηκαν σωστά» για μια εκτίμηση που αναστάτωσε όλη την Ασία, σε μια χρονική στιγμή που έπρεπε να ληφθούν δύσκολες αποφάσεις για το περιβάλλον. Δυστυχώς η αξιοπιστία των πολλών βάλλεται από την αναξιοπιστία των λίγων.
Επιστήμη σημαίνει ΕΡΕΥΝΑ και ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ. Επιστήμη σημαίνει παρουσίαση των αποτελεσμάτων και των μεθόδων που οδήγησαν σ' αυτά, ώστε να μπορεί να γίνει ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ τους. Επιστήμη δεν είναι να προβάλω κάτι επειδή έτσι μου αρέσει ή έτσι με συμφέρει. Επιστήμη δεν είναι η αυθεντία και ο δογματισμός. Όταν η επιστημονική αλήθεια θαμπώνει βρίσκουν πρόσφορο έδαφος η παραπληροφόρηση, οι ψευδοεπιστήμες, οι αυτοχρισμένοι ειδικοί και οι πληρωμένοι καθοδηγητές της κοινής γνώμης. Η αλήθεια είναι μια σταθερή αξία σε έναν κόσμο μπερδεμένο και οι επιστήμονες έχουν μεγάλη κοινωνική ευθύνη να την προασπίσουν. Αλλιώς οι γνώσεις τους δεν θα έχουν κανένα νόημα!
Βρείτε πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία από το ευρωβαρόμετρο στο:
http://ec.europa.eu/public_
Διαβάστε για το πρόσφατο πρόβλημα με την IPCC στα:
http://news.kathimerini.gr/
http://www.tovima.gr/default.