Γράφει ο Βασίλης Χασιώτης…Η εξουσία, όμως, η ουσιαστική εξουσία, ασκείται σε τεράστια κλίμακα από τα αόρατα, τα μη συγκεκριμένα διαμερίσματα εξουσίας. Οι μεγάλες επιχειρήσεις, οι σύγχρονες συσσωματώσεις οικονομικών συγκροτημάτων, τα παρασκήνια (Lobbies) τα μεγάλα όργανα που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του Κράτους –ιδιαίτερα η γραφειοκρατία, κάθε ομάδα που είναι δεμένη με κάποιο «ομαδικό πνεύμα» (Esprit de corps) όπως γίνεται στην περίπτωση των αξιωματικών του στρατού, όλοι αυτοί οι παράγοντες ασκούν πολιτική επιρροή. Και τούτο είναι το κύριο χαρακτηριστικό όλων αυτών των μη σαφώς συγκροτημένων πηγών επιρροής, που είναι πιο αποτελεσματικές όταν δρουν στο σκοτάδι, μακριά από το βλέμμα του κοινού, στους προθαλάμους των εθνικών συνελεύσεων και των υπουργείων»
Ανδρέας Γ. Παπανδρέου : Η ελευθερία του ανθρώπου, εκδ. Καρανάση, Αθήνα, 1974, σελ. 29
Γεράσαμε πια, τα μαλλιά μας άσπρισαν.
Δουλειά και μόχθος η ζωή μας ολάκερη ήταν.
Εξαντληθήκαμε πια, κανείς δεν μας θέλει.
…Χαβιάρι, σαμπάνια εκεί στο τραπέζι. Λόγο κάποιος μας βγάζει.
Τι λέει εκεί πέρα; Τι άλλο να πει; Για την πλέρια τη νίκη πάντα μιλάει.
Α. Γκάλιτς : Kogda ja vernus (Μιχαήλ Βοσλένσκυ : Η νομενκλατούρα : οι προνομιούχοι της Σοβιετικής Ένωσης, εκδ. ΝΕΟΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΠΕ, Αθήνα, 1981, σελ. 294)
Κύριε πρωθυπουργέ
Κάθε φορά που εσείς ή κάποιος υπουργός σας ή στέλεχος της κυβέρνησής σας απευθύνεται στον ελληνικό λαό και λέγει ότι «λεφτά» δεν υπάρχουν, μη ξεχνάτε ποτέ ότι η εύλογη δυσαρέσκεια που αναδύεται στο άκουσμα τέτοιων εξαγγελιών, ΔΕΝ οφείλεται τόσο στην αναγγελία ενός δυσάρεστου γεγονότος, ΟΣΟ στο ότι στη κοινή γνώμη είναι διάχυτη η εντύπωση ότι αν το κράτος έδειχνε την ίδια αποφασιστικότητα στο να συλλάβει τους καρχαρίες και μεγαλοκαρχαρίες που απαρτίζουν το club της ..........διαπλοκής και της ρεμούλας και απαιτήσει την επιστροφή και μάλιστα ΕΝΤΟΚΩΣ των κλοπιμαίων, που δείχνει όταν συλλαμβάνει τον κάθε μικρο-οφειλέτη του, ΤΟΤΕ, λεφτά θα βρίσκονταν και μάλιστα ΠΟΛΛΑ.
Το club της διαπλοκής είναι εκείνο που προφανώς σας οδήγησε κύριε πρωθυπουργέ, ώστε να ζητήσετε την υπό την προεδρία του Προέδρου της Δημοκρατίας σύγκλιση του Συμβουλίου των Αρχηγών των κομμάτων της Βουλής, ώστε να συζητήσετε ΤΟ ΜΟΝΟ ΣΟΒΑΡΟ θέμα της ελληνικής μας οικονομίας, που είναι η ΔΙΑΦΘΟΡΑ, γεγονός που εσείς οριοθετήσατε (ως μέγεθος σοβαρότητας) αφού ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΜΟΝΟ ΘΕΜΑ που κρίνατε ότι είναι τέτοιας σπουδαιότητας που να απαιτεί μια διαβούλευση σε τόσο υψηλό πολιτειακό επίπεδο.
Όμως, κύριε πρωθυπουργέ, σεις που ορθώς αποφασίσατε να θέτετε υπό δημόσια διαβούλευση κάθε υπουργική απόφαση και νομοθετική πρωτοβουλία, δεν νομίζετε ότι θα έπρεπε να δημοσιοποιήσετε και το ΤΙ ΕΛΕΧΘΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΩΣ σε κείνη τη σύσκεψη των Αρχηγών;
Κύριε πρωθυπουργέ
Όσο ο τεράστιος πακτωλός χρημάτων που έρευσε στη χώρα μας από της εντάξεώς της στην τότε ΕΟΚ ως τα σήμερα, 29 ολόκληρα χρόνια, θα έπρεπε να καταστήσει την Ελλάδα μια μικρή –εγώ θάλεγα μεγάλη- «Ελβετία» από άποψη λαϊκού πλούτου και επιπέδου ευημερίας, κι όχι το ΜΟΝΟ ΟΡΑΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ του μεγάλου αυτού γεγονότος, δηλαδή, αρχικά της ένταξής μας στην ΕΟΚ και αργότερα στη νομισματική ένωση (ευρώ), να είναι ΟΤΙ ΑΚΡΙΒΩΣ ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ Η ΦΤΩΧΕΙΑ ΕΛΑΒΕ ΕΚΡΗΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΧΩΡΑ, ΜΕΤΑ 115 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΡΙΛΑΟ ΤΡΙΚΟΥΠΗ, ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ ΝΑ ΞΑΝΑΠΕΙ ΤΟ «ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΠΤΩΧΕΥΣΑΜΕΝ»!
Μάλιστα, ίσως να είστε σεις κύριε πρωθυπουργέ εκείνος που θα υποχρεωθεί να το πει, πράγμα που ειλικρινώς απεύχομαι για το συμφέρον όλων μας : όχι δηλαδή να μην πείτε το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν», αλλά και να αντιμετωπίσετε με επιτυχία το οικονομικό μας πρόβλημα.
Όμως, το επαναλαμβάνω, κύριε πρωθυπουργέ, ΠΟΤΕ δεν θα πετύχετε μια βιώσιμη λύση, αν στηριχτείτε απλά στη λογική της «ταμιακής διαχείρισης» που το πρόβλημα είναι πώς κόβοντας από εδώ και από εκεί, (κα βέβαια το «εδώ» και το «εκεί» είναι εξ ορισμού η μεσαία τάξη, (και εξ ορισμού εξαθλιωμένη), που για τις ανάγκες της τρέχουσας ταμιακής διαχείρισης επαναπροσδιορίζεται ώστε στο εσωτερικό της να αναπτυχθεί μια λογική περί «εχόντων και κατεχόντων», μια εσωτερική διαστρωμάτωση όσων ακόμα «τολμούν» να κινούνται εκτός των «επισήμων» ορίων της φτώχειας), κι όχι στη λογική της κοινωνικής δικαιοσύνης που απαιτεί σύνδεση της διαχείρισης του χρέους με ένα πράγματι αναπτυξιακό πρόγραμμα, ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΑΦΑΡΙ ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΥ ΟΣΩΝ ΚΟΙΝΩΣ «ΠΑΝΤΕΛΟΝΙΑΣΑΝ» ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ ΓΙΑ ΙΔΙΟ ΟΦΕΛΟΣ ΚΑΙ ΔΡΟΜΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΩΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΟΡΒΑΝΑ.
Η έξοδος από τη κρίση κύριε πρωθυπουργέ, απαιτεί πολιτικό όραμα πριν από την λογιστικής φύσεως προσέγγιση. Και ιστορικά τούτος ο τόπος, η ιστορία της οικονομικής του ανάπτυξης, βεβαιώνει ότι αυτός ό στόχος, της οικονομικής του δηλαδή ανάπτυξης, βρίσκονταν μάλλον στα χέρια πολιτικών με λογιστική αντίληψη παρά στα χέρια πολιτικών με ουσιαστικό όραμα. Δεν στερούμαστε λογιστών, στερούμαστε πολιτικών οραματιστών.
Δεν είμαι εγώ αλλά εσείς που θα μας πείτε, περισσότερο κι απ΄ το ποιο είναι το όραμά σας, πώς το αντιλαμβάνεστε ως διαδικασία εφαρμογής. Και βέβαια, μπορώ εδώ να μιλήσω για λογαριασμό σας και να πω ότι δεν είναι δυνατό να το αντιλαμβάνεστε ως ένα κείμενο διακήρυξης κάποιων θεωρητικών οραματισμών, όσο καλά κι αν ακούγονται. Διότι το όραμα, δεν είναι κατ΄ αρχήν «κείμενο», ή, μόνο κείμενο, και φυσικά δεν είναι ένα κείμενο τύπου «εγκυκλίου».
Γνωρίζετε ότι, πέραν του περιεχομένου που μπορεί να έχει η διατύπωση ενός οράματος, το όραμα καθ’ αυτό πρέπει να εκπληρώνει δυό κύριες απαιτήσεις.
Πρώτον, αυτός που το επικαλείται, να έχει τη νομιμοποίηση του οραματιστή, αλλιώς απλά «εκφωνεί» ή «διαβάζει» ένα όραμα –πιθανώς γραμμένο από άλλους ή αντιγραμμένο από την πλούσια επί του θέματος βιβλιογραφία. Αυτό μπορεί να το κάνει ένας συγγραφέας ή αρθρογράφος που ασχολείται με το θέμα, ή κάποιος που έχει ανάγκη να πει δυο πράγματα σε ένα κοινό που θα κάνουν αίσθηση. Ένας όμως πολιτικός ηγέτης, και ένας ηγέτης γενικότερα, πολλές φορές, είναι υποχρεωμένος να κατασκευάσει εξ αρχής ένα όραμα, ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΗΓΕΤΗΣ ΑΥΤΟ ΚΑΝΕΙ. Δεν υπάρχει μαζική παραγωγή οραμάτων, σε κανένα διεθνές πνευματικό κέντρο, όπως ας πούμε σ’ ένα διεθνούς φήμης πανεπιστήμιο. Τα ίδια προβλήματα, ΔΕΝ ΣΥΝΕΠΑΓΟΝΤΑΙ ΤΑ ΙΔΙΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ για την επίλυσή τους, ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΕΣ. Αυτό είναι αληθινό τόσο για μια επιχείρηση όσο και για ένα κράτος. Όπως ορθά έχει παρατηρηθεί, «Δεν θα δημιουργήσετε ή θέσετε έναν ιδεολογικό πυρήνα. Θα ανακαλύψετε τον ιδεολογικό πυρήνα. Δεν θα τον συμπεράνετε κοιτώντας στο εξωτερικό περιβάλλον. Θα τον κατανοήσετε κοιτώντας μέσα. Η ιδεολογία, πρέπει να είναι αυθεντική. Δεν μπορείτε να την πλαστογραφήσετε… Μην συγχέετε τον πυρήνα ιδεολογίας καθ’ αυτόν, με αποτυπώσεις της ιδεολογίας. Μία επιχείρηση μπορεί να έχει ισχυρό πυρήνα ιδεολογίας χωρίς τυπική αποτύπωσή του....» (James C. Collins and Jerry I. Porras : Building Your Company’s Vision, Harvard Business Review, September-October 1996, σελ. 71-72)
Δεύτερον, το ΠΟΛΙΤΙΚΟ όραμα, έχει πάνω απ’ όλα μια «επιχειρησιακή» παράμετρο, δηλαδή, δεν λέγεται στα πλαίσια κάποιων φιλοσοφικών συζητήσεων ή στοχασμών, ούτε αναφέρεται σε καταστάσεις ιδεατές, μα αποτελεί ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΕΚΚΙΝΗΣΗΣ κάθε σοβαρού επιχειρησιακού σχεδιασμού. Όπως άριστα γνωρίζετε, και καλύτερον εμού, ΚΑΘΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΣΧΕΔΙΟ, από το επίπεδο μιας επιχείρησης ως το επίπεδο του ίδιου του κράτους, εκκινεί από τη διατύπωση του οράματός της, αφού βέβαια ληφθούν υπόψη τα δεδομένα του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος, το οποίο (όραμα) σταδιακά αναλύεται στα ΕΠΟΜΕΝΑ τμήματα του επιχειρησιακού σχεδίου, ήτοι τον καθορισμό στόχων, στρατηγικών, πολιτικών κ.λπ., κ.λπ. μέσω διάφορων τεχνικών όπως, π.χ. η τεχνική του balanced scorecard (BSC) και όχι μόνο. Στα πλαίσια αυτής της «αποθεωρητικοποιημένης» προσέγγισης του «επιχειρησιακού οράματος», είναι αναγκαίο, όπως γνωρίζετε, μια σειρά άλλων προϋποθέσεων να πληρούνται, όπως π.χ. η διάχυση του οράματος στη κοινωνία (πολύ περισσότερο απ’ τους «κοινωνικούς εταίρους») η οποία άπαξ και το αποδεχτεί, καθιστά ακίνδυνο οποιονδήποτε άλλον επιχειρεί να αμφισβητήσει τη προσπάθεια, κ.λπ. «…έχοντας το όραμα ή θέτοντας τους ενοραματικούς στόχους δεν είναι αρκετό. Το όραμα πρέπει να είναι κοινό, το όραμα γίνεται ζωντανό μόνο όταν μοιράζεται.» (Leonard Goodstein, Timothy Nolan, J. William Pfeiffer : Applied Strategic Planning, McGraw-Hill Inc.) Αυτή η «διάχυση» είναι ιστορικά το στοιχείο που ιστορικά λείπει, ακόμα κι όταν υπήρχαν ουσιαστικά «επιχειρησιακά» οράματα, και επομένως, αδυνατούσε να λειτουργήσει μέσα σε μια ανοιχτή κοινωνία, όπως ο ανταγωνισμός και η πειστικότητα των επιχειρημάτων πρέπει να συνιστούν επίσης –και συνιστούν- ένα άλλο σύνολο δεξιοτήτων και ικανοτήτων των πολιτικών ηγετών.
Δεν θα επεκταθώ άλλο, κύριε πρωθυπουργέ. Τούτη η δημόσια παρέμβασή μου με αποδέκτη εσάς, δεν γίνεται στη λογική της παράθεσης των προϋποθέσεων εκείνων που η ΠΕΙΡΑ, δηλαδή Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, υποδεικνύει ότι πρέπει να ισχύουν ώστε μια επιχειρησιακή προσπάθεια να έχει κάποια ελπίδα ευόδωσης. Επιθυμώ να εστιάσω στη πολιτική διάσταση, που είναι ακριβώς αυτή με την οποία ξεκίνησα τις σκέψεις μου. Ότι δηλαδή, απαιτείται να ανακτηθεί η αξιοπιστία της εξουσίας, που έχει τρωθεί σε βαθμό που κινδυνεύει να οδηγήσει σε μόνιμες «παραλυσίες» ΑΠΟ ΜΙΑ ΙΣΟΤΡΙΚΗ –ΘΕΣΜΙΚΗ- ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΕΞΙΣΟΥ ΙΣΟΤΡΙΚΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΟΥΜΕΝΗ ΔΙΑΦΘΟΡΑ.
Όσοι έμειναν έξω από το «μεγάλο φαγοπότι» -ή, το πολύ-πολύ αρκέστηκαν στα ψίχουλα που έμειναν- και καλούνται τώρα να πληρώσουν τον λογαριασμό που θα έπρεπε να πληρώσουν οι εξαφανισμένοι συνδαιτυμόνες εκείνης της ευωχίας, εκείνων των λουκούλλειων γευμάτων, ε, είναι κύριε πρωθυπουργέ, κομμάτι ζόρικο να το δεχτούν χωρίς καν να διαμαρτυρηθούν. Και καλό είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία φαίνεται ότι έχει ξεχάσει ότι από άθροισμα «αγορών» είναι και άθροισμα «κοινωνιών», να της ξαναθυμίσει κάποιος, ότι η επιβίωση της κοινωνίας είναι προϋπόθεση για την ύπαρξη αγορών, και ότι αγορές έξω από κοινωνίες, είναι σαν τα ψάρια έξω απ’ το νερό. ««Δεν συνασπίζουμε κράτη, συνενώνουμε ανθρώπους», έλεγε ο Jean Monnet το 1952...» (Pascal Fontaine : Δέκα Μαθήματα για την Ευρώπη, Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Λουξεμβούργο, 1995, σελ. 32), ενώ ορθά επίσης έχει επισημανθεί ότι «Η επιχείρηση δεν είναι ένα φαινόμενο της φύσης, αλλά της κοινωνίας…» (Peter F. Drucker : Managing for Results, Heinemann, London, 1964, σελ. 8.)» Όσοι δε, δεν μπορούν να αντιληφθούν το «τι είναι μια κοινωνία» -προφανώς ισχυριζόμενοι ότι δεν υπάρχει «τέτοιο πράγμα»-, μπορούν να μας κάνουν τη χάρη να τους εκχωρήσουμε ένα τόπο, όπου εκεί, χωρίς καμία κοινωνική οργάνωση, κανένα «κράτος» -διότι στη λογική τους κι αυτό είναι «άχρηστο»-, να τους αφήσουμε να επιβιώσει ο καθένας όπως μπορεί, (πιθανότατα, παρατηρώντας τους από μακριά θα διασκεδάζουμε δωρεάν βλέποντας τον αλληλοσπαραγμό τους αφού εκεί θα ισχύει ότι ο «ικανότερος» -με οποιοδήποτε τρόπο- τα «δικαιούται» όλα- αφήνοντας όλους εμάς να ζούμε σ’ αυτό το «μόρφωμα» που λέγεται «κοινωνία» και να αγωνιζόμαστε πώς να την κάνουμε καλύτερη κι όχι πώς να την διαλύσουμε.
Με εκτίμηση
Βασίλης Χασιώτης