Η Μαργαρίτα είναι 45 χρόνων. Από τα 26 παραδόθηκε στην ηρωίνη. Τη συναντάμε έξω από τη Μονάδα του ΟΚΑΝΑ στην Καποδιστρίου, στο κέντρο της Αθήνας. Μας λέει πως πριν από δύο μήνες δέχτηκε το πολυπόθητο τηλεφώνημα για να ξεκινήσει τη χορήγηση μεθαδόνης. «Δεν άντεχα άλλο. Το σώμα μου τα είχε παίξει. Οταν με ειδοποίησαν, άρχισα να χορεύω στο σπίτι μόνη μου»...
«Εκανα χρήση μία φορά την ημέρα», τονίζει η Μαργαρίτα στον συντάκτη του «Εθνους», Γ. Φώσκολο
«Εκανα χρήση μία φορά την ημέρα», τονίζει η Μαργαρίτα στον συντάκτη του «Εθνους», Γ. Φώσκολο
Η εφιαλτική αναμονή μπορεί να τερματίστηκε για τη Μαργαρίτα, για περισσότερους όμως από 5.000 εξαρτημένους ακόμη συνεχίζεται. Η λίστα αναμονής για τα προγράμματα υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ έχει φθάσει στον αριθμό 5.212. Τόσοι είναι οι άνθρωποι που αγωνιούν καθημερινά, ζητώντας να ενταχθούν στα προγράμματα μεθαδόνης και βουπρενορφίνης του Οργανισμού.
Καθένας τους και μία ιστορία πόνου, περιθωριοποίησης κι απόγνωσης, καθώς ο ....... χρόνος αναμονής εκτιμάται πως μπορεί να φθάσει σήμερα ή και να ξεπεράσει τα 5 χρόνια. Κάποιοι δεν θα τα καταφέρουν και θα πεθάνουν περιμένοντας...
Δεν είναι όμως μόνο οι λίστες αναμονής. Τα Κέντρα Πρόληψης, που δημιουργήθηκαν με μεγάλες φιλοδοξίες σε πολλές περιοχές της χώρας, υπολειτουργούν, αφού αντιμετωπίζουν τεράστια χρηματικά ελλείμματα. Αντιμέτωπα με την υποχρηματοδότηση είναι και τα «στεγνά προγράμματα», ενώ συνεχώς αυξάνεται ο κόσμος που αναζητεί εκεί βοήθεια.
Την ίδια στιγμή, το πρόβλημα της τοξικομανίας φαίνεται πως αποκτά συνεχώς μεγαλύτερες διαστάσεις, καθώς όλο και πιο νέα παιδιά εμπλέκονται στη χρήση ουσιών, καταναλώνοντας αλκοόλ, χασίς, χάπια πολλών ειδών, κοκαϊνη κ.λπ.
«Είναι τριτοκοσμικό να υπάρχουν λίστες αναμονής. Σε καμία χώρα, ούτε καν σε αυτές της ανατολικής Ευρώπης δεν υπάρχουν», σχολιάζει η πρώην πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ και αν. καθηγήτρια Ψυχιατρικής, Αννα Κοκέβη. «Από το 2004, που ο πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής δεσμεύτηκε για την απορρόφηση της λίστας, αυτή έχει αυξηθεί κατά 30%», τονίζει ο Γιάννης Κακλαμάνης, πρόεδρος των εργαζομένων στον ΟΚΑΝΑ. Οπως λέει ο ίδιος, η φιλοσοφία των προγραμμάτων έχει στραφεί περισσότερο προς τη λογική της συντήρησης και λιγότερο προς τη θεραπεία: «Υπάρχουν άνθρωποι που βρίσκονται στο πρόγραμμα 10 χρόνια. Πολλοί κάνουν παράλληλη χρήση ναρκωτικών. Ελάχιστοι μηδενίζουν και καθαρίζουν».
Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ, Γιώργο Φωτεινόπουλο, το 10% των συμμετεχόντων στα προγράμματα φθάνει στο σκαλί της απεξάρτησης και της επανένταξης. «Ελάχιστοι φεύγουν από το πρόγραμμα, σχεδόν κανείς. Η λίστα δεν προχωρά, με αποτέλεσμα να πεθαίνουν άνθρωποι περιμένοντας», λέει από την άλλη ο Σπύρος Αποστόλου, αντιπρόεδρος του Συλλόγου Μελών και Φίλων του προγράμματος μεθαδόνης «Αγώνας Ζωής».
Για την αποσυμφόρηση της λίστας, ο ΟΚΑΝΑ προωθεί το «Πρόγραμμα Ελεγχόμενης Δευτεροβάθμιας Περίθαλψης Ουσιοεξαρτημένων» (ΠΕΔΠΟ), που προβλέπει τη συνταγογράφηση υποκατάστατων από ιδιώτες γιατρούς, ειδικά εκπαιδευμένους και συμβεβλημένους με τον Οργανισμό. Τα σκευάσματα προβλέπεται να χορηγούνται από τα φαρμακεία των νοσοκομείων και οι ψυχοκοινωνικές ανάγκες των ασθενών να καλύπτονται από μονάδες του ΕΣΥ, υπηρεσίες του ΚΕΘΕΑ κ.ά. Ο κ. Φωτεινόπουλος εκτιμά πως το πρόγραμμα θα ξεκινήσει πιλοτικά στα τέλη του 2009 για να επεκταθεί το 2010 σε όλη τη χώρα, εφόσον βέβαια υπάρξει χρηματοδότηση.
Δεν λείπουν, ωστόσο, οι αντιδράσεις, καθώς και οι επιφυλάξεις για την αποτελεσματικότητά του. «Επιδιώκουν την απαξίωση του ΟΚΑΝΑ και την ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών του. Αν στέλνεις τον εξαρτημένο που είναι ήδη ταλαιπωρημένος από το ένα γραφείο στο άλλο, τον διαλύεις», σημειώνει ο κ. Κακλαμάνης.
«Ο μέσος όρος ηλικίας όσων ζητούν βοήθεια είναι 28 χρόνια, ενώ η μέση ηλικία έναρξης της χρήσης είναι 15. Επειτα από μία 10ετία, δεν είναι εύκολο κάποιος να αλλάξει τρόπο ζωής, χωρίς ψυχοκοινωνική στήριξη, μόνο αν παίρνει ένα χάπι από το γραφείο ενός γιατρού. Η εμπειρία έχει δείξει πως η στήριξη έχει αποτέλεσμα όταν γίνεται επί τόπου με τη χορήγηση του φαρμάκου», υπογραμμίζει ο διευθυντής του ΚΕΘΕΑ, Χαράλαμπος Παυλόπουλος. Οσον αφορά στον κίνδυνο εκτροπής των συνταγών στη μαύρη αγορά, ο κ. Φωτεινόπουλος υποστηρίζει πως υπάρχει δικλείδα ασφαλείας. «Το φαρμακευτικό σκεύασμα θα είναι βουπρενορφίνη μαζί με ναλοξόνη, για να μην έχει αξία στη μαύρη αγορά. Η ναλοξόνη δημιουργεί προβλήματα στον χρήστη, αν χορηγηθεί ενδοφλέβια».
Προς τη σωστή κατεύθυνση ή όχι, το ΠΕΔΠΟ δεν πρόκειται να γίνει πράξη αν δεν υπάρξει η απαραίτητη χρηματοδότηση. Κι αυτός είναι ένας τομέας που ήδη χωλαίνει. Αρκεί να αναφερθεί πως ο ΟΚΑΝΑ -και κατ επέκταση το υπουργείο Υγείας- χρωστά 13.000.000 ευρώ στα 71 Κέντρα Πρόληψης που λειτουργούν σε όλη την Ελλάδα. Πρόσφατες είναι οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων σε αυτά, που καταγγέλλουν πως τα Κέντρα αργοπεθαίνουν κι αυτοί έχουν να πληρωθούν 6 - 8 μήνες, με αποτέλεσμα η πρόληψη -ένας από τους βασικούς πυλώνες της πολιτικής κατά των ναρκωτικών- να αποδομείται αντί να ενισχύεται.
Παράλληλα, ο ΟΚΑΝΑ οφείλει αυτή τη στιγμή σε φαρμακευτικές εταιρείες 6.000.000 - 7.000.000 ευρώ, ενώ πρόβλημα υποχρηματοδότησης αντιμετωπίζουν και τα «στεγνά προγράμματα» του ΚΕΘΕΑ.
Τα τελευταία χρόνια η ετήσια αύξηση της εγκεκριμένης κρατικής επιχορήγησης κυμαίνεται, συνήθως, στα επίπεδα αύξησης του πληθωρισμού και οι ανάγκες του Κέντρου εξακολουθούν να μην καλύπτονται ικανοποιητικά. Το γεγονός αυτό περιορίζει τη δυνατότητα διεύρυνσης των δράσεων και προγραμμάτων του ΚΕΘΕΑ εκεί όπου διαπιστώνονται ανάγκες.
Οπως αναφέρει ο κ. Πουλόπουλος, η κρατική επιχορήγηση δεν επαρκεί για να καλύψει ούτε καν τις ανελαστικές δαπάνες (λειτουργικά έξοδα, μισθοδοσία). Οι τελευταίες προσλήψεις, άλλωστε, εγκρίθηκαν το 2006 στο ΚΕΘΕΑ. Εκτοτε εκκρεμούν αιτήματα από 15 περιοχές για την ανάπτυξη μονάδων.
Καμία στρατηγική
«Δεν υπάρχει καμία στρατηγική για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων στον ελληνικό χώρο. Οσα συζητήθηκαν πέρυσι για το εθνικό σχέδιο δράσης δεν εφαρμόστηκαν. Τα Κέντρα Πρόληψης οδηγούνται σε διάλυση, ενώ στην επανένταξη υπάρχουν πολύ μεγάλα κενά», ξεκαθαρίζει η ψυχίατρος Κατερίνα Μάτσα, διευθύντρια του ΕΣΥ κι επιστημονικά υπεύθυνη του προγράμματος «18 ΑΝΩ». Οπως τονίζει η ίδια, ενώ το πρόβλημα των ουσιοεξαρτήσεων αποκτά ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις στην Ελλάδα, τα στεγνά προγράμματα θεραπείας δεν επαρκούν.
«Γι αυτό φυτρώνουν σαν μανιτάρια ιδιωτικά προγράμματα που είναι επί της ουσίας παράνομα, δεν είναι δηλαδή εγκεκριμένα από το κράτος. Εκεί οι γονείς πληρώνουν χιλιάδες ευρώ και κανείς δεν μπορεί να ξέρει τι γίνεται. Στον χώρο των εξαρτήσεων οι υπηρεσίες που παρέχονται πρέπει να είναι δημόσιες και δωρεάν. Δεν μπορεί να γίνεται ο τοξικομανής και η οικογένειά του αντικείμενο κερδοσκοπίας».
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ, 45 ΕΤΩΝ
Εφιαλτικά τα χρόνια αναμονής
«Στα 15 ξεκίνησα να καπνίζω χασίς και στα 26 έμπλεξα με την ηρωίνη. Αποφάσισα να κάνω αίτηση στο πρόγραμμα μεθαδόνης, όταν δεν άντεχα άλλο πια. Τα πέντε χρόνια που περίμενα ήταν εφιαλτικά. Πάρε τον χειρότερό σου εφιάλτη και πολλαπλασίασέ τον επί δέκα. Δεν έχω λέξεις να περιγράψω. Εκανα συνέχεια χρήση, μία φορά την ημέρα. Δεν μπορούσα αλλιώς. Είναι σαν να μην πίνεις νερό. Μπορείς να ζήσεις χωρίς νερό;». Η Μαργαρίτα, 45 χρόνων, έχει ενταχθεί εδώ και δύο μήνες στο πρόγραμμα μεθαδόνης του ΟΚΑΝΑ. «Ξέρω πως μέχρι να πεθάνω θα παλεύω με την ηρωίνη. Η μεθαδόνη σού δίνει ένα μαγκουράκι να απεξαρτηθείς, αρκεί να έχεις το μυαλό να το χειριστείς σωστά. Αν υπήρχε βέβαια χρονική διορία στη χορήγηση θα ήταν καλύτερα. Θα έλεγα, λοιπόν Μαργαρίτα έχεις τόσο χρόνο να καθαρίσεις. Τώρα περνάς από την εξάρτηση της ηρωίνης σε αυτήν της μεθαδόνης».
ΝΟΡΑ ΚΑΙ ΑΛΕΞΗΣ
«Θέλει πολύ κόπο για να ξεφύγεις. Δεν είναι όλα ρόδινα»
Η Νόρα και ο Αλέξης έχουν δύο παρόμοιες ιστορίες να διηγηθούν. Εκείνη 36 και εκείνος 27 ετών. Ξεκίνησαν από νωρίς να «πίνουν». Χασίς, χάπια, κοκαϊνη, ηρωίνη. Βούτηξαν για τα καλά στην ψευδαίσθηση των ναρκωτικών, παραμυθιάστηκαν, φυλακίστηκαν. Επιασαν πάτο. Εδώ και μερικούς μήνες, όμως, είναι καθαροί. Κάνουν όνειρα. Βάζουν στόχους. Κυρίως επειδή «αξίζει τον κόπο να νιώθεις τον ήλιο στο πρόσωπό σου, να μπορείς να μυρίσεις τις ευωδιές από τα λουλούδια, να βλέπεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη και να νιώθεις ζωντανός».
Ο Αλέξης παρακολουθεί εδώ και 15 μήνες το πρόγραμμα «ΚΕΘΕΑ εν δράσει», που παρέχει υπηρεσίες συμβουλευτικής, θεραπείας και κοινωνικής επανένταξης σε κρατουμένους και αποφυλακισμένους χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών. «Δεν πήγα για να κόψω, αλλά για να πάρω το χαρτί για το δικαστήριο. Σε κάθε συνάντηση, όμως, έπαιρνα μικρά ερεθίσματα που με βοηθούσαν να ονειρεύομαι ξανά». Ξεκίνησε τη χρήση στα 15 για... μαγκιά. «Κάπνιζα χασίς, μετά έπαιρνα χάπια σε πάρτι και στο τέλος κοκαϊνη και ηρωίνη. Είπα στον εαυτό μου, τι θα πάθω αν δοκιμάσω μια φορά. Κάπως έτσι πέρασε ένας χρόνος και δεν το παραδεχόμουν πως ήμουν πρεζάκι. Εφυγα από την Αθήνα, πήγα στην επαρχία να μη με βλέπουν οι δικοί μου. Δεν ήξεραν πως έκανα χρήση. Δεν μπορούσα να το ελέγξω». Εκανε χρήση ηρωίνης 3,5 χρόνια. Τα τελευταία δύο, καθημερινά. Συνελήφθη στο σπίτι του και καταδικάστηκε για κατοχή και χρήση. «Από τη μια είπα ευτυχώς που με έκλεισαν στη φυλακή. Θα είχα πεθάνει στον δρόμο». Αρχικά έκανε χρήση στη φυλακή. Μετά, με τη βοήθεια των γονιών του, στράφηκε στη θεραπευτική κοινότητα. «Οταν ήμουν στη φυλακή η μάνα μου σκοτώθηκε σε τροχαίο. Τότε η απόφασή μου έγινε ακόμη πιο δυνατή. Τώρα είμαι καθαρός 20 μήνες. Νιώθω περήφανος. Εχω ανακαλύψει διάφορα ενδιαφέροντά μου, πηγαίνω σχολείο και κάνω υπολογιστές. Σε λίγο θα μπω στην επανένταξη να βρω μια δουλειά και μετά βλέπουμε».
Η Νόρα είναι στις εξαρτήσεις από τα 13, όταν έχασε τη μάνα της από καρκίνο. «Ξεκινήσαμε μαζί με τον αδελφό μου χασίς. Μετά χάπια και στα 20 έμπλεξα με την ηρωίνη. Ελεγα τότε, θα δοκιμάσω τα πάντα να δω τι μου κάνει. Δεν σκεφτόμουν, δεν αισθανόμουν, πίστευα πως μου απάλυνε τον πόνο και τη μοναξιά μου. Αυτό ήταν για μένα η ηρωίνη, ένα φάρμακο για τη μοναξιά μου». Δεν σκεφτόταν να κόψει. Είχε σπίτι, δεσμό, δουλειά και όλα... μια χαρά. «Είχα φτάσει 42 κιλά, είχα γίνει σκελετός και πίστευα πως ήμουν όμορφη». Μέχρι που τη συνέλαβαν για κατοχή, χρήση και εμπορία. «Οταν πέρασα την πόρτα της φυλακής είπα, δεν έχει πιο κάτω να φτάσεις». Οταν αποφυλακίστηκε ήρθε στο θεραπευτικό πρόγραμμα και ενώ έμεινε 14 μήνες, διέκοψε και άρχισε ξανά τη χρήση. «Ευτυχώς κράτησε μόνο έναν μήνα». Εδώ και 8 μήνες είναι και πάλι στο πρόγραμμα και σε δύο βδομάδες περνά στην επανένταξη. «Θα δώσω ξανά του χρόνου Πανελλήνιες. Θέλω να σπουδάσω κοινωνική λειτουργός και να ασχοληθώ με παιδιά με ειδικές ανάγκες».
Και οι δύο νιώθουν τώρα πιο δυνατοί. «Θέλει πολύ κόπο. Δεν είναι όλα ρόδινα. Παλεύεις καθημερινά με τον άλλο σου εαυτό. Αλλά αξίζει τον κόπο να δώσεις μια ευκαιρία. Να δώσεις λίγο χρόνο για να κερδίσεις πολύ. Να ανακαλύψεις τις δυνάμεις σου και να εκπλαγείς. Να μάθεις να αντιμετωπίζεις τη ζωή και να μοιράζεσαι αγάπη, τρυφερότητα, εμπειρίες. Να δεις την άλλη πλευρά».
Ο ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ
* Σε ένα στεγνό θεραπευτικό πρόγραμμα το 40% θα ολοκληρώσει έναν χρόνο θεραπείας. Από αυτούς το 75% θα απεξαρτηθεί.
* Ενας θεραπευτής του ΟΚΑΝΑ παρακολουθεί κατά μέσο όρο 40 θεραπευόμενους.
* Δύο μονάδες υποκαταστάτων του ΟΚΑΝΑ, μία στην Αττική και μία στη Θεσσαλονίκη λειτουργούν μόνο 4 ώρες την ημέρα.
* Στην Ελλάδα το 90% όσων ζητούν βοήθεια σήμερα θέλουν να απεξαρτηθούν από ηρωίνη. Η επιδημία της ηρωίνης ήρθε στη χώρα μας τη 10ετία του 90, μία 10ετία μετά την Αγγλία και τις ΗΠΑ.
* Στη Βόρεια Ευρώπη αντιμετωπίζουν τώρα το πρόβλημα της κοκαϊνης και των συνθετικών ναρκωτικών. Στην Αγγλία περίπου το 50% των ενταγμένων σε θεραπευτικά προγράμματα είναι κοκαϊνομανείς.
* Η κοκαϊνη θεωρείται πως έχει μπει για τα καλά στην ελληνική κοινωνία και δεν είναι πια το ναρκωτικό των πλουσίων.
Εθνος