Γράφει ο Βασίλης ΧασιώτηςΗ (διαχρονική) επιμονή των κυβερνώντων να αγνοούν την αξία της λαϊκής γνώμης, πάνω σε κρίσιμα θέματα που απαιτούν, ακριβώς λόγω της κρισιμότητάς τους, την ξεκάθαρη έκφραση της γνώμης αυτής και τη ξεκάθαρη διαπίστωση της δεδηλωμένης πάνω σε κρίσιμα πολιτικά και άλλα ζητήματα, είναι μια πραγματικότητα που δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
Από τότε που γεννήθηκα, στα 1954, θυμάμαι δυο τέτοιες προσφυγές. Η μια ήταν το κίβδηλο «δημοψήφισμα» για το «σύνταγμα» της χώρας κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, και η άλλη ήταν το δημοψήφισμα για το πολιτειακό αμέσως μετά τη πτώση της χούντας. Κι αν το «συνταγματικό» ήταν κίβδηλο δημοψήφισμα για ευνόητους λόγους, το δημοψήφισμα για το πολιτειακό, ήταν, κατά τη δική μου ερμηνεία των πραγμάτων, προϊόν όχι επιθυμίας να ερωτηθεί ο λαός, μα να άρει το βάρος της απόφασης από τους ώμους της η τότε πολιτική ηγεσία.
Όπως και να έχει το πράγμα, έκτοτε ανεφύησαν τέτοιας εθνικής σπουδαιότητας ζητήματα για τη χώρα μας, που θα επέβαλλαν στις πολιτικές ηγεσίες του τόπου, αν όχι κατά μείζονα λόγο, τουλάχιστον για τους ίδιους με το παρελθόν λόγους, την ...........
προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία. Τέτοια ζητήματα υπήρξαν –και εξακολουθούν να υφίστανται- (ενδεικτικά) το ζήτημα του ονόματος των Σκοπίων, το ζήτημα της ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το ζήτημα του Ευρωσυντάγματος (κρίνω ότι το ζήτημα δεν θα αρχίσει να επανέλθει έστω και με άλλη συγκαλυμμένη ίσως μορφή), το ζήτημα της σχέσης της χώρας μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ασφαλιστικό ζήτημα, και πλήθος άλλων ζητημάτων, πάνω στα οποία ο λαός έχει το δικαίωμα (αν όχι την υποχρέωση) να εκφράσει τις ad hoc απόψεις του, όχι κατ’ ανάγκη σε επίπεδο εθνικό, μα ακόμα και τοπικού χαρακτήρα.
Η διαχρονική πολιτική ηγεσία του τόπου μας, εν τούτοις, έχει αποδεδειγμένα μια αντίθετη περί του θέματος άποψη. Πολύ απλά δεν εμπιστεύεται τη λαϊκή κρίση, θεωρώντας προφανώς ότι η «ευθύνη» του λαού εξαντλείται με το ρίξιμο στη κάλπη του ψήφου του, κι από εκεί και πέρα, αν υπάρχει κάποιου είδους «πολιτική ευθύνη», είναι η «ευθύνη» του λαού να εμπιστεύεται και να ακολουθεί τις αποφάσεις των εκάστοτε πολιτικών ηγεσιών, που άλλωστε αυτός «εκλέγει». Πίσω από αυτή την άποψη, υπάρχει αναμφισβήτητα μια καισαροπαπική αντίληψη της πολιτικής εξουσίας για τον εαυτό της, μια κι ακόμα παραπέρα, η προσφυγή στη γνώμη του λαού μέσω δημοψηφισμάτων, αποτελεί μια άλλης ποιότητας λειτουργία του δημοκρατικού μας πολιτεύματος, που γενικώς δεν συνάδει προς την κρατούσα παρακμιακή εξουσιαστική αντίληψη γύρω από τον τρόπο λειτουργίας ενός δημοκρατικού πολιτεύματος.
Βέβαια, η «εμπιστοσύνη» και πολύ περισσότερο η εμπιστοσύνη προς πολιτικές ηγεσίες δεν επιβάλλεται, ούτε διατάσσεται : κατακτάται, κερδίζεται. Στη χώρα μας, τέτοια «κερδισμένη» εμπιστοσύνη δεν υπάρχει. Όχι μόνο δεν υπάρχει εμπιστοσύνη, μα αντίθετα, αν υπάρχει κάτι το πιστοποιημένο και το αποδεδειγμένο, είναι η δυσπιστία του λαού προς τις ίδιες τις πολιτικές ηγεσίες που ο ίδιος επιλέγει. Αν και θα φαίνονταν από πρώτη ματιά οξύμωρο τούτο το σχήμα, εν τούτοις δεν είναι. Διότι είναι επίσης αποδεδειγμένο, ότι πρόκειται περί «αναγκαστικής επιλογής» μεταξύ ισάξιων μετριοτήτων αν όχι κάτι το χειρότερο, πρόκειται για επιλογή στη λογική «το μη χείρον βέλτιστον». Μιας και λείπει το στιβαρό χέρι ενός ηγέτη που θα έπιανε το λαό απ’ το χέρι και θα τον τραβούσε προς τα μπρος και προς τα πάνω, την αποστολή αυτή την ανέλαβε ο λαός, μα από την ανάποδη. Προσπαθεί να διακρατήσει τις πολιτικές ηγεσίες του σ’ ένα επίπεδο τέτοιο, που αν δεν είναι αυτό που θα ονειρεύονταν, εν τούτοις προσπαθεί τουλάχιστον να μην επιτρέψει στις πολιτικές του ηγεσίες να τον παρασύρουν στο βυθό. Προσπαθεί να πείσει τις πολιτικές του ηγεσίες ότι το μέλλον βρίσκεται στις παρακαταθήκες των χρυσών αιώνων που πέρασαν κι αυτούς που έρχονται ως διάδοχοί τους, κι όχι στους χειρότερους από τους αιώνες που πέρασαν τους οποίους προσπαθούν να κάνουν copy paste στους αιώνες που έρχονται. Τιτάνια η μάχη…
Όπως και νάχει το πράγμα, ο αποκλεισμός του λαού από το δικαίωμα και τη υποχρέωσή του να εκφέρει τη δική του άποψη για τέτοια σημαντικά ζητήματα όπως τα παραπάνω ενδεικτικώς παρατιθέντα, αποτελεί τη μεγαλύτερη Ύβρη του πολιτικού συστήματος προς το Κυρίαρχο Σώμα, προς το οποίο μάλιστα υποτίθεται ότι ομνύει υποταγή και σεβασμό, δηλαδή τη λαϊκή βούληση. Σε ό,τι δε αφορά την πιο πιθανή ένσταση που μπορεί να ακούσω, ότι δηλαδή πώς είναι δυνατό ο λαός να έχει συγκροτημένη άποψη και άρα ορθή φια ζητήματα τέτοιας πολυπλοκότητας όπως αυτά που ήδη αναφέρθηκαν παραπάνω, θα απαντήσω : με τον ίδιο τρόπο που ένας πολιτικός που χωρίς να έχει ειδικές σπουδές μπορεί και αναλαμβάνει υπουργός εξωτερικών, δημόσιας τάξης, εθνικής άμυνας, παιδείας, υγείας, οικονομίας, ανάπτυξης, κ.λπ., κ.λπ. Δηλαδή με την σφαιρική και υπεύθυνη ενημέρωση του λαού. Την ενημέρωση που σήμερα δεν υπάρχει, αλλά που στα πλαίσια ενός δημοψηφίσματος, μπορεί να υπάρξει. Άλλωστε, ακόμη και ο παραπάνω ισχυρισμός, όπου και όταν προβάλλεται, είναι ένας δημοκρατικά επικίνδυνος ισχυρισμός. Διότι, στην ουσία, αν ο λαός πρέπει να αποκλείεται από την έκφραση γνώμης, με βάση το παραπάνω σκεπτικό, θα πρέπει με το ίδιο σκεπτικό, να αποκλείεται και από την ακόμα πιο κρίσιμη επιλογή να δικαιούται να εκλέγει όσους πρόκειται να μας κυβερνήσουν. Διότι πώς είναι δυνατό να έχω την ικανότητα και την οξυδέρκεια να επιλέγω τους αρίστους, αλλά είμαι παντελώς ανίκανος να κάνω μια σωστή επιλογή πολιτικής πάνω σε ένα μεμονωμένο θέμα;