Γράφει ο ΑλκιμοςΔΩΔEKΑ XPONΩN, ο Πικάσο σχεδίαζε σαν τον Ραφαήλ. Κατείχε ακέραια όλη την κληρονομιά της εποχής του. Θα χρειαστεί μια ολόκληρη ζωή για να μάθει να «ξεμαθαίνει», προκειμένου να ξανακερδίσει τη φρεσκάδα που η τεχνογνωσία είχε καταπνίξει, να ξαναβρεί την ανήμερη ορμή και την ταχύτητα του μεγάλου λαφυραγωγού, που είχε αποδυναμώσει η υπερβολική καλλιέργεια.
.
Πού όμως βρισκόταν η λεία του; Βιάστηκαν όλοι να μιλήσουν για το «άνοιγμά» του στη «νέγρικη» τέχνη και πως εκείνη ήταν το κλειδί, αλλά ο ίδιος δήλωνε ότι η νέγρικη γλυπτική τού αποκαλύφθηκε μετά τις «Δεσποινίδες της αβινιόν» και όχι πριν. Σαν συνέπεια.
.
Το ίδιο θα εξηγήσει και στον Mαλρώ, στο βιβλίο «Η οψιδιανή κεφαλή», όπου πρωτογίνεται λόγος για το «μικρό ανθρωπάκι των Κυκλάδων»: η πραγματική ανακάλυψη γι' αυτόν ήταν η ανακάλυψη της εθνολογίας, της κουλτούρας του άλλου• την έκανε στο Παρίσι, στο παλαιό Musée de l' Homme, όπου δούλευε ο φίλος του Mισέλ Λεϊρίς. Την ίδια άλλωστε εποχή δεν είχε αποπειραθεί και ο Φρόιντ να στηρίξει τις έρευνές του στον Mπαχόφεν, τον Φρέηζερ και τον Φρομπένιους;
.
Το ενδιαφέρον του Πικάσο στρέφεται στην Ωκεανία, στις Νέες Εβρίδες, στην ανακάλυψη αντικειμένων που δεν είναι μεν «καλλιτεχνικά», αλλά χρησιμεύουν σε ορισμένες μαγικές ή θρησκευτικές τελετουργίες. Δεν πρόκειται για μουσειακά καλλιτεχνήματα, ήταν σύνεργα που συνδέονται με δαιμονοληψίες, ασπίδες που προστατεύουν από τις δυνάμεις..... του κακού. Η τέχνη, τόσο στη μάσκα από την Ωκεανία όσο και στο κυκλαδικό ειδώλιο σε σχήμα λύρας, αποτελεί πρώτα απ' όλα ένα μέσο προστασίας που εξευμενίζει τις θεϊκές δυνάμεις. Αυτή η εμπειρία θα αποκαλύψει στον Πικάσο αυτό που ο Bάλτερ Oτο ονόμασε «θεόπνευστο», στο βιβλίο του με θέμα «Tο Ιερό», το 1920. Πρόκειται για μια εμπειρία μυητική και όχι αισθητική. Στην εμπειρία αυτή πρέπει επίσης να προστεθούν και όλα όσα διάσπαρτα ανακαλύπτει την ίδια εποχή• την ιβηρική γλυπτική, το αρχαίο κέλτικο, δηλαδή, υπόστρωμα της Ισπανίας, την αγαλματοποιία της ρομανικής εποχής στις εκκλησίες της βόρειας Καταλονίας, τις νωπογραφίες στις αψίδες και τους θόλους των ναών• πάντα δηλαδή η παράδοση. Στην ουσία πρόκειται για πνευματική γένεση, που όλα τα στοιχεία της είναι ταυτοχρόνως παρόντα.
.
H ελληνικότητα του Πικάσο
.
O κυβισμός του Πικάσο δεν διαρκεί παραπάνω από τρία ή τέσσερα χρόνια. Από την αρχή της δεκαετίας του 1910, μόλις η συνταγή του άρχισε να διαδίδεται στα καλλιτεχνικά εργαστήρια, εκείνος βρίσκεται μακριά, τον απασχολούν άλλα πράγματα. Το 1917, την εποχή που στο Παρίσι ονειρεύονται τη «χρυσή τομή» και την «τέταρτη διάσταση», o Πικάσο πάει στη Ρώμη για να ανακαλύψει ή να ξανανακαλύψει αυτό το απρόσμενο και παράδοξο πράγμα• τη Σπουδαία Τεχνοτροπία των Αρχαίων. Ανακαλύπτει τις νωπογραφίες στο Hercolanom και τα επιτηδευμένα τεχνάσματα του πομπηιανού ρυθμού. Ανακαλύπτει επίσης τη βίλα Mποργκέζε και το Βατικανό• εκεί θα πρωτοσυναντήσει τα κολοσσιαία αγάλματα της συλλογής Lodovisi, μιαν Ελλάδα ιδωμένη μέσα από τα μάτια της Ρώμης. Από εκεί θα ξεπηδήσουν όλα τα τεράστια κεφάλια της δεκαετίας του '20. Νεοκλασικισμός; Ίσως. Ταυτόχρονα όμως μια αίσθηση «ανησυχητικής παραδοξότητας», σύμφωνα με τον Bίνκελμαν, η οποία στη δεκαετία του '30 θα γίνει η υποδειγματική μορφή για τα σουρεαλιστικά παραληρήματα.