Τριαντάφυλλος Καρατράντος
Το 1989, στο λυκαυγές του Ψυχρού Πολέμου, ο Francis Fukuyama θέλησε να δημιουργήσει μία θεωρία μεγάλου φάσματος με την οποία θα ερμήνευε το τέλος της εποχής, και θα προέβλεπε την πορεία της ανθρωπότητας στον 21ο αιώνα. Η θεωρία του βασιζόταν στη λογική του τέλους της ιστορίας. Σύμφωνα με τον Fukuyama το 1989 δεν παρατηρούσαμε απλώς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου ή τη μετάβαση σε μία μεταψυχροπολεμική περίοδο, αλλά το τέλος της ίδιας της ιστορίας. Με άλλα λόγια ο Fukuyama μιλούσε για το σημείο μηδέν στην ιδεολογική εξέλιξη της ανθρωπότητας και για την παγκοσμιοποίηση της Δυτικής φιλελεύθερης δημοκρατίας ως την καταληκτική μορφή της ανθρώπινης διακυβέρνησης. Η θεωρία αυτή επηρέασε σε μεγάλο ποσοστό τη σκέψη των αναλυτών στη δεκαετία του ’90 και στις αρχές του 21ου αιώνα. Το τέλος της ιστορίας ακολουθήθηκε από εύκολες ρητορείες για το τέλος της ιδεολογίας, το τέλος της πολιτικής και το τέλος της συγκριτικής ανάλυσης πολιτικών συστημάτων.
Θα μου πείτε είναι δυνατόν να σας μιλάω για επικαιρότητα των αναλύσεων του Fukuyama τη στιγμή που η κυριαρχία των ΗΠΑ και της φιλελεύθερης δημοκρατίας, όσο και της οικονομίας της αγοράς τίθεται σε αμφιβολία; Τη στιγμή που αναδυόμενες δυνάμεις κάνουν την εμφάνιση τους και η Ρωσία επανέρχεται στο προσκήνιο των εξελίξεων; Και όμως ο Fukuyama είναι εξαιρετικά επίκαιρος στην περίπτωση της Ελλάδας. Στην χώρα μας βιώνουμε εδώ και πολλά χρόνια την αποιδεολογικοποίηση της πολιτικής μας ζωής. Ο πιο χαρακτηριστικός ίσως τομέας για να εξακριβώσουμε την έλλειψη ιδεολογικών προσεγγίσεων και πολιτικών λύσεων είναι η ασφάλεια.
Την στιγμή που ένα γενικευμένο κλίμα ανασφάλειας καλύπτει τη χώρα οι προτάσεις που ακούμε από τα πολιτικά κόμματα είναι το λιγότερο αποσπασματικές, πρόχειρες και χωρίς καμία ουσία και στόχευση. Η συζήτηση για την ασφάλεια στην Ελλάδα πραγματοποιείται με όρους δημοσίας τάξεως. Η κυβέρνηση θέλοντας να πάρει με το μέρος της τους «νοικοκυραίους» βάζει στην agenda της θέματα όπως η άρση του ασύλου, η ποινικοποίηση της κουκούλας και η εκτεταμένη χρήση καμερών. Η αντιπολίτευση από την πλευρά της, κυρίως δε η αριστερή και η κεντροαριστερή, συμμετέχει σε αυτό το παιχνιδάκι από την άλλη πλευρά λέγοντας όχι στην άρση του ασύλου, όχι στην ποινικοποίηση της κουκούλας, όχι στις κάμερες.
Το στείρο αυτό όχι, όμως, δεν έχει ανταπόκριση στην κοινωνία. Εδώ ακριβώς τίθεται το ζήτημα της έλλειψης ιδεολογικής αντιπαράθεσης γύρω από το ζήτημα της...... ασφάλειας. Η βασική ιδεολογική διαφοροποίηση της αριστεράς και της δεξιάς, πριν την οικονομική κρίση, γίνονταν γύρω από το δίπολο ασφάλεια και ανθρώπινα δικαιώματα. Για τις δεξιές και συντηρητικές δυνάμεις, όπως για παράδειγμα ο Sarkozy, το ιδεολογικό πρόταγμα ήταν πρώτα η ασφάλεια. Η αριστερά από την πλευρά της πρότασσε την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ανθρώπινη ασφάλεια. Η δεξιά δίνει έμφαση στην καταστολή και η αριστερά στην πρόληψη, για να το προσεγγίσω με τεχνικούς όρους. Στην Ελλάδα η συζήτηση αυτή δεν έφτασε ποτέ, στείρα, επικοινωνιακά και αποιδεολογοκοποιημένα συζητάμε για θέματα που έχουν φετιχιστική αξία για την κοινωνία ενώ υπάρχει παντελής απουσία στρατηγικής και προσέγγισης στην ασφάλεια.
Αν θέλουμε όντως να μιλήσουμε σοβαρά για την ασφάλεια στην Ελλάδα θα πρέπει να αφήσουμε τη λογική της δημόσιας τάξης και να οικοδομήσουμε πάνω στη βάση της ανθρώπινης ασφάλειας και της κοινωνικής αστυνόμευσης. Για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μία αποτελεσματική αστυνομία θα πρέπει πρώτα να χαρτογραφήσουμε τις απειλές για την ανθρώπινη ασφάλεια. Το πρώτο πράγμα που χρειαζόμαστε είναι μία στρατηγική ασφάλειας και μία τυπολογία των απειλών. Πάνω σε αυτή τη βάση μπορούμε να κάνουμε λόγο για μία νέα κουλτούρα αστυνόμευσης. Για να καταλάβετε πόσο ανώριμη είναι η προσέγγιση της ποινικοποίησης της κουκούλας θα κάνω το εξής ρητορικό ερώτημα: οι κουκουλοφόροι είναι τρομοκράτες; Δυστυχώς εάν δεν μπορούμε ως κοινωνία και χώρα να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα δεν θα καταφέρουμε ποτέ να αντιμετωπίσουμε την όποια απειλή για την ασφάλεια μας.