«Θα εργαστούμε μαζί για το κοινό καλό, αντιλαμβανόμενοι ότι ορισμένοι από εμάς μπορούμε να έλθουμε εγγύτερα, να προχωρήσουμε γρηγορότερα σε ορισμένους τομείς, αφήνοντας την πόρτα ανοικτή σε όσους θέλουν αργότερα να συμμετάσχουν και διατηρώνοτας την ακεραιότητα της Ενιαίας Αγοράς, της Ζώνης Σένγκεν και της ΕΕ ως όλον»....
Πίσω από τις προσεκτικές διατυπώσεις του κειμένου που φέρονται να συζητούν οι «27» ως «νέα Διακήρυξη της Ρώμης», κρύβεται αυτό που μέχρι πρότινος λίγοι τολμούσαν να εκστομίσουν με περισσή αυτοπεποίθηση. Μέσα σε λίγους μόλις μήνες, το σενάριο της «Ευρώπης πολλών ταχυτήτων» έγινε από περιθωριακή εκφραση σε «mot du jour»..., καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση εισέρχεται σε μια δύσκολη περίοδο αναπροσαρμογής. Η εξέλιξη αυτή επικυρώθηκε και ουσιαστικά στο ραντεβού των τεσσάρων «μεγάλων» στις Βερσαλλίες (Γαλλία, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία) οι οποίοι από κονού μίλησαν για πρώτη φορά για πολλές ταχύτητες.
Από τον Βίλι Μπραντ στην «ενισχυμένη συνεργασία»
Η ιδέα, ως γνωστόν, δεν είναι νέα. Τη διατύπωσε για πρώτη φορά το το 1974 ο γερμανός καγκελάριος Βίλι Μπραντ με σχετική πρόταση, ενώ σε αυτό το πνεύμα θεσπίστηκε και η δυνατότητα της «ενισχυμένης συνεργασίας» που επιτρέπει τη σύμπραξη 9 και πλέον κρατών-μελών σε βήματα περαιτέρω ενοποίησης. Με βάση αυτή τη δυνατότητα δημιουργήθηκε η ευρωζώνη αλλά και η Συνθήκη Σένγκεν.
Η ιδέα των “πολλών ταχυτήτων” ήταν ωστόσο μέχρι πριν από λίγα χρόνια το “απευκταίο” για την εξέλιξη της Ευρώπης, καθώς η κυρίαρχη άποψη ήταν ότι όλα τα μέλη θα πρέπει να κάνουν βήματα μαζί προς την ολοκλήρωση. Ακόμη και αν κάποιοι αργούσαν, το «πνεύμα» και ο στόχος ήταν να φτάσουν όλοι στο υψηλότερο επίπεδο ενοποίησης.
Οι τελευταίες εξελίξεις αντιστρέφουν τη ανωτέρω λογική και δείχνουν να οδηγούν στην «θεσμοθέτηση» των πολλών ταχυτήτων δια της δημιουργίας ενός «κλειστού πυρήνα» πρώτης ταχύτητας, με τον παραγκωνισμό πιο αδύναμων χωρών στο Νότο και την Ανατολή σε μια «δεύτερη ή τρίτη ταχύτητα».
Η αμηχανία της Αθήνας
Η «Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων» παραμένει πάντως ένα κακό σενάριο για πολλές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, παρά τις ευχές και τις διακηρύξεις της κυβέρνησης ότι η χώρα ανήκει στην πρώτη ταχύτητα. Από την εξέλιξη αυτή η χώρα μας σαφώς έχει περισσότερα να χάσει από όσα να κερδίσει, εγκλωβισμένη ούσα στη μνημονιακή πραγματικότητα, τις ατέρμονες αξιολογήσεις και το σταγονόμετρο των δόσεων.
Ας σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα βρέθηκε στα πρόθυρα εξόδου και από τις δύο βασικές μορφές «ενισχυμένης συνεργασίας» εντός της ΕΕ, δηλαδή την ευρωζώνη και τη Συνθήκη Σένγκεν.
Την ίδια στιγμή πάντως, μια «Ευρώπη πολλών ταχυτήτων» αναμένεται να δοκιμάσει για ακόμη μία φορά το κοινοτικού πνεύμα αλλά και την πίστη στο ευρωπαϊκό εγχείρημα στο εσωτερικό ορισμένων κρατών μελών. Και στο σημείο αυτό, η χώρα μας δεν φαίνεται να τα πάει και τόσο καλά, αν κρίνει κανείς από τις πρόσφατες έρευνες.
Σε αυτό το ραγδαία διαμορφούμενο τοπίο, η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης δείχνει να είναι αρκετά αμήχανη, αν αναλογιστεί κανείς τους σημαντικούς κινδύνους που μπορεί να εγκυμονεί για τη χώρα.
Οι κίνδυνοι για την Ελλάδα
Η απόφαση των τεσσάρων “μεγάλων” για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, ερμηνεύεται ως μια κίνηση προκειμένου να ξεμπλοκάρουν οι διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, καθώς η ομοφωνία σε μια ένωση 28 χωρών δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση και αυτό έχει αποδειχθεί στην πράξη.
Οι υποστηρικτές του σχεδίου θεωρούν ότι στόχοι όπως η εναρμόνιση των φορολογικών πολιτικών και οι ενιαίες ένοπλες δυνάμεις, θα μπορέσουν να γίνουν πραγματικότητα, από τις χώρες αυτές που είναι διατεθειμένες να προχωρήσουν.
Η συμμετοχή σε μια συγκεκριμένη δομή συνεπάγεται προνόμια αλλά και υποχρεώσεις με παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας.
Το ζητούμενο είναι σε πόσες και ποιες από αυτές τις δομές θα μπορέσει η Ελλάδα να διατηρηθεί, δεδομένων των τεράστιων προβλημάτων της στην οικονομία, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με το μεταναστευτικό, σε ποιες θα δεχθεί να πάρει μέρος, παραχωρώντας κυριαρχικά δικαιώματα, από ποιες θα υποχρεωθεί εκ των πραγμάτων να αποχωρήσει και με ποιες χώρες θα καταλήξει να συνομιλεί τελικά.
Κλαμπ “εθελοντών”;
Σύμφωνα με τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, όπως ισχύουν αυτήν την στιγμή, τουλάχιστον 9 χώρες μέλη της Ε.Ε. θα πρέπει να συναποφασίσουν στην εφαρμογή μιας συγκεκριμένης πολιτικής προκειμένου να αρχίσει μια διαδικασία που ονομάζεται “ενισχυμένη συνεργασία”. Κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει εάν αυτός ο κανόνας θα διατηρηθεί και στο μέλλον, ή εάν προς χάρην των πολλών ταχυτήτων, μια “ενισχυμένη συνεργασία θα είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί από έναν “κύκλο” λιγότερων χωρών.
«Η Ευρωπαϊκή Ενωση πρέπει να είναι πάντα ανοιχτή σε όλους, κανείς δεν πρέπει να αποκλειστεί, αλλά κανείς δεν χρειάζεται να αναγκαστεί να λάβει μέρος σε κάθε προσπάθεια» δήλωσε η Αγκελα Μέρκελ μετά την σύνοδο κορυφής των “τεσσάρων” στις Βερσαλίες, δίνοντας την εντύπωση ότι η Ε.Ε. θα μεταβληθεί σε ένα κλαμπ... εθελοντών.
Αυτό το οποίο δεν ξεκαθάρισε, είναι αν η αναπροσαρμογή της Ευρώπης θα σημάνει και την αλλαγή των κανόνων συμμετοχής σε μια “δομή”. Για παράδειγμα η συμμετοχή στην Ευρωζώνη θα προϋποθέτει την αυστηρή τήρηση του δημοσιονομικού συμφώνου χωρίς βολικές εξαιρέσεις;
Πολλές ταχύτητες που κανένας δεν βλέπει;
Ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Ενωση, είναι ήδη εδώ και χρόνια μια δομή πολλών ταχυτήτων, ή διαφορετικών κύκλων, χωρίς κανένας να ενοχλείται από αυτήν την πραγματικότητα.
Η Βρετανία και η Δανία πέτυχαν την εξαίρεσή τους από την υποχρέωση ένταξής τους στην ευρωζώνη. Η Πολωνία και η Ουγγαρία έχουν ενταχθεί στην Ε.Ε. ήδη από το 2004 και ακόμη δεν έχουν κάνει αξιόλογα βήματα για την ολοκλήρωση της διαδικασίας που οδηγεί στην υιοθέτηση του ευρώ.
Η Γερμανία και η Γαλλία το 2003, δεν συμμορφώθηκαν με το Σύμφωνο Σταθερότητας, το οποίο ορίζει πως το έλλειμμα δεν πρέπει να υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ ετησίως. Μάλιστα η Γαλλία έχει πάρει δύο παρατάσεις προκειμένου να περιορίσει το έλλειμμά της και θα πρέπει να το πετύχει εφέτος. Το κοινωνικό και εισοδηματικό χάσμα ανάμεσα στους λαούς της Ευρώπης διευρύνεται αντί να γεφυρώνεται.
Κι επίσης, η εφαρμογή της Συνθήκης Σένγκεν τελεί υπό σχεδόν μόνιμη αναστολή στη Βουλγαρία, την Κροατία, τη Ρουμανία και την Κύπρο.
Οι «μάντεις κακών» βλέπουν το τέλος της ευρωζώνης...
Δεν είναι μόνο ο Τεντ Μάλοχ - ο άνθρωπος που εκτιμάται ότι θα διοριστεί πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ε.Ε.- ο άνθρωπος που δηλώνει ανοικτά ότι θα “σόρταρε” εναντίον του ευρώ. Το ίδιο κάνει και η Bank of America. Η τράπεζα θεωρεί ότι η ευρωζώνη μακροπρόθεσμα δεν θα είναι βιώσιμη με τη σημερινή της μορφή. Οπως χαρακτηριστικά αναφέρει σε έκθεσή της, “η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία έχουν πολύ υψηλότερο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ σήμερα από ότι το 2012, όταν ο Draghi παρενέβη για να τις σώσει. Το τέλος του QE της ΕΚΤ το επόμενο έτος θα οδηγήσει σε ένα ισχυρότερο ευρώ και σε υψηλότερο κόστος δανεισμού, καθιστώντας τη δυναμική του χρέους της περιφέρειας, ακόμη και πιο προκλητική. Η επόμενη ύφεση θα φέρει το χρέος της περιφέρειας σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα.”
Η BofA θεωρεί ότι η κωλυσιεργία μπορεί να συνεχιστεί για χρόνια, πριν αρχίσουν οι αγορές να ανησυχούν για την διάλυση της Ευρωζώνης, με συνέπεια να αναγκαστούν οι αρχές της ευρωζώνης να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα και να κινηθούν προς μια πιο "στενή" Ένωση.
Πηγή: thetoc.gr