Γράφει ο Γιώργος Σωτηρόπουλος
Είναι παλαιό το ερώτημα του κατά πόσο συμμετέχουν οι διανοούμενοι στην
πολιτική και κοινωνική ζωή μιας χώρας. Η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι και
ιδιαίτερα δύσκολη. Οι διανοούμενοι συμμετέχουν αλλά ποιος τους ακούει ή ποιος
τους δίνει σημασία;
Δεν είναι ότι δεν εκφράζουν τις απόψεις τους ή ότι
σιωπούν. Τα μέσα έκφρασής τους, όπως λογοτεχνικά περιοδικά ή εκπομπές στην
κρατική ραδιοφωνία και τηλεόραση, δεν είναι του συρμού και γι’αυτό είναι
λιγότερο....... γνωστά.
Αυτό, όμως,
δεν αποτελεί, δικαιολογία για εμάς ότι σιωπούν. Μάλλον, εμείς δεν αποδίδουμε
την απαιτούμενη σημασία σε αυτούς παρά εκείνοι προς την υπόλοιπη κοινωνία.
Αλλά, και όταν τους αποδίδουμε την απαραίτητη
σημασία, τότε στην καλύτερη περίπτωση, καίμε τα βιβλία τους, όπως του Μίμη
Ανδρουλάκη το «Μ εις την ν», στη Θεσσαλονίκη ή τους αντιμετωπίζουμε υποτιμητικά
ως «ψευτοκουλτουριάρηδες ή φιλελεύθερα αριστερόνια».
Η απαξίωση αυτή δε σημαίνει, βέβαια, ότι, στην
αντίθετη περίπτωση, θα έπρεπε να τους αποδίδουμε τιμές ή θα έπρεπε να μένουμε
με ανοιχτό το στόμα κάθε φορά, που θα εξέφραζαν μία θέση. Ως άνθρωποι, όμως,
που έχουν μια διαφορετική ματιά στα πράγματα, θα οφείλαμε, τουλάχιστον, σαν
κοινωνία, να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στα λεγόμενά τους.
Αυτή, λοιπόν, η τάση απαξίωσης και ένα «εσύ δεν
ξέρεις, άσε να το κάνουν αυτοί που ξέρουν» προκύπτει και από την ανταλλαγή
επιστολών μεταξύ του Νάνου Βαλαωρίτη και του Αντώνη Σαμαρά.
Ο πρώτος εκφράζει την αγωνία του για το
νεοναζιστικό φαινόμενο στην Ελλάδα και ο δεύτερος τον καθησυχάζει
πολιτικάντικα. Ο πρώτος, χωρίς να ξεφεύγει σε γενικόλογες και πομπώδεις
εκφράσεις, όπως θα περίμενε κανείς από έναν ποιητή, στην ουσία κρούει τον
κώδωνα του κινδύνου για τη βία των νεοναζιστών και το γενικότερο κλίμα
μισαλλοδοξίας, που αυτοί καλλιεργούν. Δεν είναι ο πρώτος που το κάνει, ούτε και
εκφράζει κάποια πρωτότυπη άποψη, αλλά έχει και αυτό τη σημασία του.
Ο δεύτερος προσπαθεί να διαφημίσει τις απόψεις του
για το νεοναζιστικό φαινόμενο και τις όποιες κινήσεις εναντίον αυτού. Δεν
αμφιβάλλει κανείς για τις προθέσεις του, αλλά διαφαίνεται και μία διάθεσή του
να αφήσει ανοιχτό ένα μικρό παράθυρο συνεργασίας μελλοντικά. Τέλος, το ύφος του
είναι κάπως ειρωνικό και η γενικότερη δομή της επιστολής του είναι τεχνοκρατική
και διεκπεραιωτική.
Έτσι, αναγκαστικά και σαν διαχρονική απόδειξη, επαναφερόμαστε
στην αρχική θέση: όταν οι διανοούμενοι εκφράζονται και οι απόψεις τους αποκτούν
δημοσιότητα, τότε το σύστημα τους αντιμετωπίζει συγκαταβατικά και με διάθεση
παραγκωνισμού. Η επίλυση των προβλημάτων είναι υπόθεση των «άλλων», που ξέρουν,
και όχι των διανοουμένων, των οποίων η θέση στην κοινωνία είναι κάπου στην άκρη
της φωτογραφίας.
- Επιστολή Βαλαωρίτη προς Σαμαρά
- Επιστολή Σαμαρά προς Βαλαωρίτη
- Του ιδίου: «Λαπάδες των λαών, ποιητές» Ιανουάριος 2012