Εδώ, δυστυχώς, χωρίς πολιτική θεωρία και λίγη ιστορία, δεν.......
είναι εύκολο να τα βγάλει κανείς πέρα. Ακόμη και με αυτές ως βοηθούς, είναι δύσκολο να καταλάβουμε τι συμβαίνει, φανταστείτε χωρίς αυτές. Πάντως, οι οικονομικοί αναλυτές των πολιτικών αποφάσεων περισσότερο μας μπερδεύουν, παρά μας φωτίζουν. Διότι ,ακόμη και αν το αντικείμενο των αποφάσεων είναι οικονομικό, οι αποφάσεις δεν παύουν να είναι πολιτικές, να έχουν δηλαδή σχέση με την επιρροή και την ισχύ και την κατανομή τους μέσα στην Ευρωζώνη και την Ευρώπη ευρύτερα.
Η απόφαση των δανειστών-εταίρων γα επιβολή φόρου στις καταθέσεις των τραπεζών στην Κύπρο, με πρωτοβουλία της Γερμανίας μέσω του διδύμου Άσμουσεν (μέλους του γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος) και Σόιμπλε(μέλους του Χριστιανοδημοκρατικού κόμματος) και με αναγκαστική αποδοχή της Κύπρου, ήταν μια απόφαση πρωτόγνωρη. Η Κύπρος έγινε αντικείμενο ενός ανοιχτού εκβιασμού: ή επιβάλλετε φόρο στις καταθέσεις των τραπεζών σας ή πτωχεύετε. Και επειδή η δεύτερη επιλογή είναι για σας χειρότερη, θα προτιμήσετε, ως λογικοί άνθρωποι, την πρώτη – εκτός αν έχετε χάσει το μυαλό σας…Είναι το αιώνιο δίλημμα στις ασύμμετρες σχέσεις μεταξύ ισχυρού και αδυνάτου, μας το χουν πει από παλιά ο Όμηρος και ο Θουκυδίδης, ο Σοφοκλής και ο ευαγγελιστής Λουκάς – και τόσοι άλλοι μετά από αυτούς.
Οι πολιτικές αποφάσεις - και οι ρόλοι εκείνων που τις παίρνουν – δεν μπορούν να εξηγηθούν ως «ηλιθιότητες», δεν είναι «λάθη» και δεν είναι «βλακείες». Οι ηλιθιότητες, τα λάθη και οι βλακείες προϋποθέτουν κάτι κοινό ανάμεσα σε αυτόν που τα πράττει και σε εκείνον που τα υφίσταται. Και στις ασύμμετρες σχέσεις εξουσίας τέτοιο «κοινό» στοιχείο δεν υπάρχει.
Δεν υπάρχει «λάθος», χωρίς σύστημα αναφοράς. Βεβαίως, ορισμένες αποφάσεις ισχυρών μπορεί να αποδειχθούν μέσα στο χρόνο αντιπαραγωγικές για όσους προσδοκούν όφελος από την εφαρμογή τους, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Ο εκβιασμός του Μουσολίνι στην Ελλάδα, στον οποίο ο Μεταξάς - ναι, αυτός ήταν πρωθυπουργός τότε, τι να κάνουμε… – απάντησε με ένα ξερό «όχι», δεν ήταν λάθος, ούτε βλακεία. Ήταν συγκεκριμένη πολιτική επιδίωξη προς το συμφέρον της Ιταλίας, όπως το όριζε εκείνη τη στιγμή αυτός που είχε εξουσία να το ορίζει: ο Μουσολίνι και το καθεστώς του.
Ο πετυχημένος εκβιασμός του Χίτλερ στο Μόναχο του 1938 εναντίον της Τσεχοσλοβακίας δεν ήταν ούτε λάθος, ούτε βλακεία. Ήταν πολιτική επιδίωξη συμβατή με τα συμφέροντα ενός συγκεκριμένου κράτους, όπως το προσδιόριζε αυτός που ήλεγχε τους μηχανισμούς του, ο Φύρερ.
Ο εκβιασμός του περασμένου Σαββάτου εναντίον της Κύπρου δεν ήταν ούτε λάθος, ούτε βλακεία των «Ευρωπαίων», ήταν συνειδητή και μάλλον προγραμματισμένη από καιρό κίνηση, με την οποία η Κύπρος έπρεπε να χάσει το συγκριτικό πλεονέκτημα που έχει ως χώρα τραπεζών, φιλοξενώντας κεφάλαια μη-ευρωπαϊκά. Δεν έχει καμία σημασία στο σημείο αυτό αν οι εξελίξεις του τραπεζικού τομέα στην Κύπρο υπήρξαν στρεβλές – που υπήρξαν. Αλλά υπάρχουν πάντα δύο χειρισμοί με τις στρεβλώσεις: ή προσπαθείς να τις διορθώσεις μέσα σε εύλογο χρόνο και με μη-γκανγκστερική μέθοδο, ή προσπαθείς να τις χρησιμοποιήσεις ως πρόσχημα για την επιβολή της πολιτικής σου στην Κύπρο. Το παράδειγμα των ελληνικών στρεβλώσεων και της χρήσης τους από τον γερμανικό Τύπο και τη γερμανική πολιτική ελίτ για την επιβολή των Μνημονίων, είναι σαφέστατο. Προσοχή, λοιπόν, στις αναγνώσεις των αποφάσεων.
Υπάρχουν τρεις ανταγωνιστικές θεωρίες για την ερμηνεία των πολιτικών φαινομένων στην Ευρωζώνη. Πολιτικά φαινόμενα είναι π.χ. οι αποφάσεις που λαμβάνονται σε διάφορες Συνόδους Κορυφής, όπως αυτή πριν λίγες μέρες για την Κύπρο.
Σύμφωνα με την πρώτη, που είναι συστημική, οι αποφάσεις λαμβάνονται προκειμένου να εξυγιανθούν οι δομές των χωρών στις οποίες γίνονται οι παρεμβάσεις, δηλαδή για την επιβολή ενιαίων κανόνων, κριτηρίων και οικονομικών δομών στην Ευρωζώνη. Οι στρεβλώσεις, που με τον τρόπο αυτό «διορθώνονται», προκλήθηκαν – πάντοτε σύμφωνα με τη θεωρία αυτή – από τις ίδιες χώρες που αντιμετωπίζουν το πρόβλημα. Γι αυτό και οι λαοί τους είναι και οι αποκλειστικοί υπεύθυνοι γι αυτές, άρα και για το «γύψο» στον οποίο χρειάζεται να μπουν, μήπως και ισιώσουν τα πράγματα.
Οι γιατροί είναι συνήθως βόρειοι, με ιδιαίτερη κλίση προς το επάγγελμα του Γυμνασιάρχη. Έχουν «μανία» να βάζουν τάξη. Άρνηση θεραπείας δεν προβλέπεται, παρά μόνο ως τιμωρία αποβολής από το club και πρόκλησης κοινωνικών αναταράξεων. Έτσι το δίλημμα είναι απλό: ή συμφωνείς να σωθείς με τους όρους του γιατρού, ή κινδυνεύεις να πάθεις μεγάλη ζημιά. Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει – για τους λογικούς. Πιο απλά: συμμορφώσου, για να σωθείς.
Σύμφωνα με τη δεύτερη ανάγνωση, το πρόβλημα που προκαλεί την επέμβαση όντως υπάρχει, καλώς οι γιατροί επιλαμβάνονται, υπάρχει όντως ανάγκη σωτηρίας, αλλά οι γιατροί είναι βλάκες. Είτε επειδή δεν γνωρίζουν καλά οικονομικά, είτε επειδή είναι μεθυσμένοι, είτε για κάποιον άλλο χαζό λόγο. Και τα κάνουν θάλασσα, ενώ η θεραπεία θα ήταν καλύτερη και πολύ πιο αποτελεσματική, αν οι πολιτικοί άκουγαν τους «ειδικούς».
Η πλάκα είναι, φυσικά, ότι οι «εδικοί» ή οι «σοφοί» έχουν να προτείνουν τόσες πολλές και τόσο διαφορετικές μεταξύ τους συνταγές στις δρώσες ελίτ, που κατ’ ανάγκην ορισμένες από τις «λύσεις» θα έπρεπε να απορριφθούν. Ορισμένοι οικονομικοί αναλυτές π.χ. χαρακτήρισαν την απόφαση του Σαββάτου για την Κύπρο «βλακώδη», δηλαδή ερασιτεχνική από πλευράς οικονομικής θεμελίωσης. Στην ανάγνωση αυτή οι ευρωπαϊκές ελίτ εμφανίζονται ως «αλμπάνηδες εν δράσει». Εκεί που ένας λαμπρός οικονομολόγος θα τα είχε κάνει όλα καλύτερα. Αυτός είναι λίγο πολύ ο μύθος της συμβολής των «σοφών» ή των «ειδικών» στην καλή αντιμετώπιση της κρίσης.
Υπάρχει, όμως, και μια τρίτη θεωρία για τις πολιτικές αποφάσεις των ευρωπαϊκών ηγεσιών, συμπεριλαμβανομένων και των αποφάσεων για τη διαχείριση της κρίσης. Σύμφωνα με αυτή, όλες οι αποφάσεις για τη διαχείριση της κρίσης μπορεί να έχουν οικονομικό αντικείμενο, αλλά δεν παύουν να έχουν πολιτικό υπόβαθρο και προσανατολισμό. Όχι μόνο με τη στενή έννοια του κομματικού οφέλους και των εκλογών που συναρτώνται με αυτό, αλλά με την έννοια του εθνικού συμφέροντος και των στρατηγικών συγκεκριμένων ευρωπαϊκών χωρών, ανεξάρτητα από τη μερίδα της πολιτικής ελίτ που τυχαίνει να βρίσκεται στην κυβέρνηση.
Όσοι, λοιπόν, πίεζαν για την επιβολή του φόρου καταθέσεων στην Κύπρο – είτε με τη μορφή ενός υψηλού φόρου μόνο στους μεγαλοκαταθέτες, είτε με τη μορφή μιας κλιμακούμενης φορολόγησης όλων των καταθέσεων, όπως τελικά αποφασίστηκε – δεν είναι τυχαίο ότι προέρχονται από μια συγκεκριμένη χώρα, ούτε είναι τυχαίο ότι μαζί τους συνοδοιπορούν οι λεγόμενοι «μικροί» σκληροί του Βορρά. Αυτό δεν απαλλάσσει, ασφαλώς, τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές ηγεσίες από την ευθύνη μιας άδικης και επιζήμιας για ένα μέλος της Ένωσης απόφασης, αλλά κάτι μας λέει για την ατμομηχανή του ευρωπαϊκού τρένου των εθνικών συμφερόντων μέσα στην Ευρωζώνη.
Είναι αυτά τα αντιτιθέμενα συμφέροντα μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση – που ονομάζεται, αλλά δεν είναι Ένωση με την ακριβή σημασία του όρου – τα οποία οδηγούν σε αποφάσεις όπως αυτές για την εξυγίανση της Ελλάδας εδώ και τρία χρόνια, και τώρα της Κύπρου. Δεν πρόκειται ούτε για βλακεία, ούτε για ηλιθιότητα. Πρόκειται για μεθοδική προσπάθεια επέκτασης και σταθεροποίησης μια οικονομικής και πολιτικής ηγεμονίας στην Ευρώπη από μια συγκεκριμένη ομάδα κρατών γύρω από την ενωμένη, πλέον, Γερμανία. Πρόκειται για την πολιτική μεταμόρφωση της Ευρώπης.
Η απόφαση της κυπριακής Βουλής να απορρίψει μια «λύση» που στρέφεται εναντίον των κυπριακών συμφερόντων είναι οδυνηρή, αλλά αυτονόητη. Μπορεί κάτι τέτοιο να αλλάξει τις διαθέσεις του επιθετικού ευρωπαϊκού Βορρά να προωθήσει τα εθνικά του συμφέροντα μέσω των «λύσεων» που επιβάλλει στον ευρωπαϊκό Νότο; Ίσως όχι βραχυπρόθεσμα. Οπωσδήποτε θα υπάρξει πόνος στην Κύπρο, ύστερα από την «αταξία», και μπορεί να προβλέψει κανείς ότι ο πόνος αυτός θα έχει τη γνωστή μορφή της συλλογικής ποινής, λόγω παράδοσης στην τέχνη, αλλά και για παιδαγωγικούς λόγους – προς παραδειγματισμόν των υπολοίπων.
Ακόμη, όμως, και αν υπάρξουν αντίποινα, που θα υπάρξουν, οι Κύπριοι με την «αταξία» τους αυτή έσωσαν την αξιοπρέπεια της πολιτικής Ευρώπης. Είχαν την «αναίδεια» να αψηφήσουν τη βούληση των «αγορών» και των πολιτικών τους φερεφώνων στην Ευρώπη. Θα το βρουν μπροστά τους, και το ξέρουν. Αλλά δεν πρόκειται για «λάθος», ούτε για «βλακεία». Πρόκειται απλά για την υπεράσπιση του εθνικού συμφέροντος της Κύπρου, κάτι που στην εποχή μας δεν μπορεί να γίνει χωρίς ρίσκο. Φαίνεται πως ο Νότος, εκτός από «τεμπέλης», έχει και άλλο κουσούρι: είναι και «άτακτος». Και δεν είναι πάντα δειλός…