Εχθές βράδυ, εκεί που μία μεγάλη παρέα βλέπαμε τον αγώνα
Γερμανίας-Ολλανδίας, στο κινητό δύο φίλων ήρθε μήνυμα από το ΠΑΣΟΚ, το
οποίο τους καλούσε να παρευρεθούν την Παρασκευή στην τελευταία
συγκέντρωση πριν τις εκλογές με ομιλητή τον Ευάγγελο Βενιζέλο.
«Καλά θα πάτε Θεσσαλονίκη;» τους είπα. «Ποιά Θεσσαλονίκη, είσαι
τρελός» μου απάντησαν. «Που γίνεται η συγκέντρωση;» τους ρώτησα. «Στο
Μενίδι». «Που;» ξαναρώτησα έκπληκτος. «Στο Μενίδι, και όχι σε καμιά
πλατεία, στο δημαρχείο»!!!
Ξαφνικά συνειδητοποίησα την ορθότητα της θεωρίας του σκύλου του
Παβλώφ. Η αντίδραση μου σε αυτή παρέπεμπε. Για σχεδόν τέσσερις δεκαετίες
είχα, είχαμε όλοι, συνηθίσει τις .............
δύο τελευταίες ημέρες πριν από τις
εκλογές, την Πέμπτη και την Παρασκευή δηλαδή, το μεν ΠΑΣΟΚ να κάνει την
τελευταία του συγκέντρωση στην Αθήνα, στο Σύνταγμα ή στο Πεδίο του Άρεως
και την προτελευταία, στη Θεσσαλονίκη, στην πλατεία Αριστοτέλους ή στην
παραλία μπροστά από το Μακεδονία Παλλάς. Και αντίστροφα η Ν.Δ., ανάλογα
με το πιο κόμμα είχε έρθει πρώτο στις προηγούμενες εκλογές.
Τώρα, όπως μου εξήγησαν οι δύο «πράσινοι» φίλοι, το ΠΑΣΟΚ έκανε χθες
την κεντρική προεκλογική του συγκέντρωση, στον Κορυδαλλό!!! Και στο
Μενίδι θα ‘ναι η τελευταία του συγκέντρωση! Αλλού η τελευταία, αλλού η
κεντρική! Αντί για Σύνταγμα, Κορυδαλλός και αντί για Αριστοτέλους,
Μενίδι. Βρε πως αλλάζουν οι καιροί! Αλλά και τι ξεπεσμός για το άλλοτε
κραταιό σοσιαλιστικό Κίνημα. Και να σκεφτείτε ότι κάποτε ο ιδρυτής του
Ανδρέας Παπανδρέου έκανε μία συγκέντρωση που ξεκινούσε από το Σύνταγμα
και έφτανε, μέχρι το ποτάμι, τον Κηφισό, κοντά στον Κορυδαλλό!
Εντάξει να δεχτώ ότι τέλειωσε η εποχή των μεγάλων συγκεντρώσεων, αλλά
όχι κι αυτό το χάλι. Δεν λέω να μαζέψει, όπως παλιά, 300.000 ούτε
30.000, αλλά ούτε 3.000! Τόσους ίσως και περισσότερους μάζευε το ΚΚΕ
εσωτ. όταν δεν έμπαινε στη Βουλή ή το ΚΟΔΗΣΟ.
Και δεν ξέρω αν τελείωσαν οι μεγάλες συγκεντρώσεις. Αν τελείωσαν,
τελείωσαν πάντως στην Ελλάδα. Στο εξωτερικό, στις αναπτυγμένες
δημοκρατίες, βλέπεις ογκωδέστατες συγκεντρώσεις, ειδικά την παραμονή των
εκλογών. Τελευταίο παράδειγμα η Γαλλία. Και ο Ολάντ και ο Σαρκοζί στα
Ηλύσια Πεδία, πραγματοποίησαν συγκεντρώσεις ανάλογες με αυτές που
γίνονταν στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’70 και του ’80.
Θα περιμένω πάντως να δω τι θα κάνουν σήμερα και αύριο ο ΣΥΡΙΖΑ, και η
Ν.Δ. πριν αποφανθώ αν τελείωσαν οι μεγάλες συγκεντρώσεις ή τελείωσε το
ΠΑΣΟΚ ως μεγάλο κόμμα, που μπορεί να κινητοποιεί δυνάμεις, να έχει
μαζικό λόγο, να οργανώνει αυθεντικές λαϊκές συνάξεις στις οποίες η
ηγεσία του να μπορεί να επικοινωνεί αδιαμεσολάβητα με τους πολίτες.
Η πεποίθησή μου βέβαια είναι ότι ισχύει το δεύτερο. Και το
καταλαβαίνεις αυτό όταν ακούς τον αρχηγό του, τον Ευάγγελο Βενιζέλο,
στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση, να ζητά την ψήφο των οπαδών του
ΠΑΣΟΚ για να το ανασυστήσει! Στις εκλογές ζητάς την ψήφο του λαού για το
πρόγραμμά σου, για τα θέματα διακυβέρνησης, όχι των μελών σου για να
διορθώσεις τα κακώς κείμενα στο κόμμα σου. Αυτά γίνονται στα συνέδρια,
στις περιφερειακές συνδιασκέψεις και τις κομματικές ολομέλειας.
Και το καταλαβαίνεις επίσης όταν η νέα ηγεσία του ΠΑΣΟΚ επιμένει,
αστόχαστα και προφανώς από ανιστόρητη πολιτική ιδιοτέλεια, να διακόπτει
τις μνήμες, τις παραδόσεις, το έργο και τη συνεισφορά της Δημοκρατικής
Παράταξης στους νεκρούς εκφραστές της. Αν νομίζει ο κύριος Βενιζέλος ότι
εξαφανίζοντας από το λόγο του τον Κ. Σημίτη και τον Γ. Παπανδρέου
εξισώνεται ο ίδιος με τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Γεώργιο Παπανδρέου και
τον Ελευθέριο Βενιζέλο πλανάται οικτρά. «Οι νεκροί θανατώνουν τους
ζωντανούς» έλεγε ο Αισχύλος.
Ή αν πιστεύει ότι η λεκτική εξαφάνιση των δύο, πριν από αυτόν,
προέδρων του ΠΑΣΟΚ (και πρωθυπουργών, μην το ξεχνάμε) αποσυνδέει τον
ίδιον από την κυβερνητική περίοδο του ΠΑΣΟΚ επίσης πλανάται οικτρά. «Οι
λέξεις δεν είναι απλώς σημεία, αλλά δεσμοί σημασιών» ή και κάτι
περισσότερο «σταυροδρόμια εννοιών» όπως έγραφε στον Τυφλό Ωρίωνα ο Κλοντ
Σιμόν. Σημεία με τα οποία αναγνωριζόμαστε και σταυροδρόμια στα οποία
συναντιόμαστε. Οι γενεές και οι πολιτικές παρατάξεις.
Και βέβαια, αν το 1976 είχε χρόνο να διαβάσει, εκτός από Συνταγματικό
Δίκαιο, και κάποιο μυθιστόρημα του Σολ Μπέλοου, θα είχε μάθει, και
έκτοτε θα το είχε οδηγό στη ζωή του. «Τα ίδια μας τα ελαττώματα, οι
αναπηρίες μας, δείχνουν πόσο πλούσιοι είμαστε (σε πολιτική, πολιτισμό,
διανόηση) -πόσα ξέρουμε, πόσα νοιώθουμε», έλεγε ο Αμερικανός
νομπελίστας.
Παρακολουθώντας την πολιτική πορεία του Βενιζέλου, από τη στιγμή που
εντάχθηκε στο ΠΑΣΟΚ, έχω να παρατηρήσω ότι μονίμως κάνει ένα λάθος.
Προσπαθεί να αποδείξει όταν αυτό που χρειάζεται είναι να δείξει. Αντί να
παράγει, αναπαράγει, αντί να ανακαλύπτει, εκφράζει. Έτσι όμως, όπως θα
του έλεγε και ο υπεύθυνος επικοινωνίας του, καταλήγει, κάποια στιγμή, να
λειτουργεί ως πέμπτη φάλαγγα για τον εαυτό του, και οι στοιχιζόμενοι
περί αυτόν ως ολετήρες του κόμματος που ηγείται.
Πριν από αρκετά χρόνια ο Σίριλ Κόνολυ έγραφε ότι πρόκειται να
υποστούμε «πλήρη μεταβολή, που δεν μπορεί να χαρακτηριστεί μονάχα σαν
κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά μία τέτοια αλλαγή στη
φύση της πραγματικότητας, σαν τις μεταλλαγές που προξενεί το πέλαγος,
κάτι που ούτε ο Μαρξ ούτε ο Φρόιντ είχαν ποτέ οραματιστεί». Το λογικό,
πολιτικό, συμπλήρωμα αυτής της φράσης, από έναν ευφυή άνθρωπο και
καθηγητή πανεπιστημίου, όπως ο αξιότιμος κύριος Βενιζέλος, δεν μπορεί
παρά να είναι το εξής: Αυτό σημαίνει πως δεν έχουμε συρρικνωθεί ακόμη
αρκετά. Πρέπει να αναμένουμε περισσότερη σμίκρυνση.
Βέβαια δεν είμαι σίγουρος αν αυτό πρέπει να χαρακτηριστεί διανοητική
ανάλυση ή ανάλυση ενός διανοουμένου. Σε κάθε πάντως περίπτωση βρίσκει
αντιστοίχηση στη σημερινή πραγματικότητα που βιώνει το ΠΑΣΟΚ. Η οποία θα
γίνεται ολοένα και πιο δυσάρεστη όσο αρνούνται, ο Ευάγγ. Βενιζέλος και
οι συν αυτώ, να δεχθούν ότι οι καταστροφές είναι καταστροφές. Και ότι
είναι χειρότερο κι από ανοησία να τις αποκαλούν νίκες.
Υπάρχει βέβαια και το άλλο ενδεχόμενο. Να τα κάνουν όλα αυτά επειδή
είναι βαθειά επηρεασμένοι από τον Γιαπωνέζο Γιασουνάρι Καβαμπάτα, ο
οποίος σε ένα του ποίημα έγραφε: Δεν είναι ότι δεν θέλω τίποτε στον
κόσμο, είναι ότι αισθάνομαι καλύτερα με την ευχαρίστηση που απολαμβάνω
μόνος μου…