Γράφει ο Γιώργος Αλοίμονος
Όταν το 2002 ξεκίναγα το Διδακτορικό μου, ήμουν αναφανδόν υπέρ της παγκοσμιοποίησης, διάβαζα όλους τους μεγάλους στοχαστές και «κατανάλωνα» πάσης φύσεως πονήματα και μελέτες που αφορούσαν τον ορισμό της παγκοσμιοποίησης, τα θετικά της, το «παγκόσμιο χωριό» και άλλα τέτοια. Σχεδόν δέκα χρόνια μετά, έχοντας ζήσει αλλά και έχοντας συνεχή επαφή με το εξωτερικό, αντιλαμβάνομαι ότι τίποτα δεν είναι κατ’ανάγκην μόνο καλό ή μόνο κακό. Οι τελευταίες εξελίξεις, όμως, πιστοποιούν ότι ο καπιταλισμός επιθυμεί την επιστροφή στις εθνικές διαστάσεις, είτε για να πετυχαίνει μεγαλύτερα κέρδη είτε γιατί φοβάται να συνεισφέρει σε...... αυτές τις δύσκολες εποχές που διανύουμε.
Δεν μέμφομαι τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς απλά προσπαθώ βάσει πραγματικών γεγονότων να προβώ σε κάποιες διαπιστώσεις. Αφορμή γι’ αυτό στάθηκαν ειδήσεις από την παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα όπου καταγράφεται το οξύμωρο: επιχειρήσεις καταγράφουν κέρδη και, συγχρόνως, απολύουν κόσμο. Τελευταίο παράδειγμα, ο τραπεζικός κολοσσός HSBC: τη στιγμή που ανακοινώνει κέρδη της τάξεως των $11.5 δισ (£7 δισ), ενισχυμένα κατά 3% σε σχέση με την ίδια περίοδο το 2010, σε μία δύσκολη εποχή, δηλώνει την πρόθεση της να αποχωρήσει από 20 αγορές και να μειώσει το προσωπικό της κατά 30.000 εργαζόμενους.
Σοκαριστικό, ναι, ειδικότερα όταν ανακοινώνει ότι πρόκειται να προσλάβει και νέους υπαλλήλους σε άλλες αγορές στο μέλλον. Αναμενόμενο, επίσης ναι. Και τούτο διότι, όπως όλα δείχνουν, η δομική της παγκόσμιας κρίσης, σε όλα τα επίπεδα – Διεθνών Οργανισμών, Κυβερνήσεων και παραγόντων της «αγοράς»- δεν έχει αντιληφθεί ότι καμία αγορά δεν λειτουργεί χωρίς καταναλωτές με αγοραστική δύναμη.
Σχεδόν μια τριετία τώρα, με «σημείο οριακό» το 2008, η αποσύνθεση τις ελεύθερης οικονομίας και η «συμβιωτική» σχέση που είχε με την παγκοσμιοποίηση φαίνεται ότι τίθεται σε αμφισβήτηση. Τα σημάδια δείχνουν ότι ο καπιταλισμός θέλει να γυρίσει πίσω στα «εθνικά κουτάκια», εκτός και αν μπορεί να ελέγχει την οικονομία «εξ` αποστάσεως».
ετά το μεγάλο σοκ του 2008, όταν οι Οίκοι Αξιολόγησης απέτυχαν να διαγνώσουν το χάος που θα επέφερε η κατάρρευση της Lehman Brothers – την οποία βαθμολογούσαν με ΑΑΑ- αλλά και η δυστοκία των αγορών να την διασώσουν – όπως δηλαδή έκαναν σε άλλες περιπτώσεις πχ της AIG- η παγκόσμια οικονομία βρέθηκε και συνεχίζει να βρίσκεται σε περιδίνηση.
Έκτοτε έχει αρχίσει μία προσπάθεια για ανατροπή τις ύφεσης που όμως «οι αγορές», οι ίδιες αγορές που «τάισαν την παγκόσμια βουλιμία χρέους» δείχνουν δυσπιστία και οι Οίκοι Αξιολόγησης γίνονται το «μακρύ χέρι» του οικονομικού κατεστημένου, που δεν έχει ούτε όνομα ούτε ευθύνη. Προτείνει μέτρα, επιβάλλει πολιτικές και γονατίζει κοινωνίες «σαν να τις τιμωρεί» επειδή δεν έκαναν αυτό που πρέπει.
Και οι πολιτικοί; Αδύναμοι τις περισσότερες φορές να αντιδράσουν απλά λειτουργούν ως τοποτηρητές των «αγορών», μιλούν για εμβάθυνση της δημοσιονομικής ένωσης της ΕΕ αλλά «τρέμουν» να δουν το αυτονόητο: καμία πολιτική δεν θα καταστεί εφικτή εάν δεν δώσουν ονοματεπώνυμο σε όλους αυτούς – τις «Αγορές»- που και τότε και τώρα ονομάζουν την απληστία τους «ανάγκη να πειστούν με πράξεις».
Η HSBC αποτελεί ένα παράδειγμα για να καταδειχθεί ότι το παγκόσμιο σύστημα δεν έχει καμία αίσθηση αυτοσυντήρησης: δεν επιθυμεί να επενδύσει στην εργασία και στην κοινωνία για να αντέξει. Όταν αποχωρείς από αγορές για «λόγους κερδοφορίας» αδυνατείς, νομίζω, να δεις ότι κέρδη χωρίς ανθρώπους δεν υφίστανται, ότι αγορές χωρίς πελάτες δεν λειτουργούν.
Τα τελευταία χρόνια δύο στοιχεία χαρακτήριζαν την «ανάπτυξη»: τα νούμερα και η ψευδαίσθηση της ευμάρειας. Και τώρα, κοιτάμε τα χρηματιστήρια με δέος και δεν δίνουμε σημασία στην κάθε κυρία Μαρία που θα χάσει το σπίτι της και στον κάθε συνταξιούχο που του προδόθηκαν τα όνειρα. Όσο για τη νέα γενιά; Αυτή παλεύει με «κουτσά» προσόντα, πολύ δουλεία και ψεύτικα οράματα. Εν τη παλάμη και ούτω βοήσομεν, κάποιοι λένε, εγώ θα πω ότι καμία ανάπτυξη δεν έγινε ερήμην των ανθρώπων και των κανόνων.