Γράφει ο Κων/νος Δρακάτος
Παρακολουθώ με
πολύ μεγάλη προσοχή την τηλεοπτική σειρά του Σκάι που αναφέρεται στην
επανάσταση του 1821. Μετά και το τρίτο επεισόδιο, αρχίζει να διαφαίνεται ότι ή
όλη προσπάθεια έχει ως στόχο να ”αποκαταστήσει την ιστορική αλήθεια” λέγοντας
όμως την μισή αλήθεια. Από εκεί, νομίζω, αρχίζει και το πρόβλημα με αυτή την
”ιστορική σειρά” και από εκεί θα κριθεί ”το έργο των δημιουργών” της. Αν,
δηλαδή, θα τους αναγνωριστούν καλές προθέσεις ή σκοπιμότητα. Γιατί άλλο πράγμα
η εμπλουτισμένη με νέα στοιχεία και μέσα εξιστόρηση σημαντικών στιγμών της
ιστορίας και άλλο η ατεκμηρίωτη ή δια της
πλαγίας, αναθεώρηση της ιστορίας, κάτι σαν αυτό που κάνουν οι Σκοπιανοί σήμερα,
που θέλουν με αλχημείες να εμφανιστούν ως απόγονοι του Μ.Αλεξάνδρου, λες και ο
Μ. Αλέξανδρος ήταν Σλάβος.
Ένα σημείο που εξ
αρχής παρατήρησα, είναι μια ”τσαπατσουλιά”και προχειρότητα, κυρίως στον
αφηγηματικό λόγο. Αρχίζει π.χ. ο αφηγητής την ιστορία με την φράση: ”Πολλοί από εμάς πιστεύουν ότι το 1821 ήταν αναπόφευκτο,
ότι μετά από 400 ..........χρόνια σκλαβιάς το έθνος ξεκίνησε για να διώξει τους Τούρκους
κατακτητές. Τι θα πει αυτό; Υπάρχουν δηλαδή
και άλλοι από εμάς, πολλοί ή λίγοι, ποιος ξέρει, που ”πιστεύουν” (έστω) ότι το
1821 θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί; Γιατί και πως το συμπεραίνει αυτό; Το θέμα
όμως του 1821 είναι πολύ, πάρα πολύ σοβαρό, για να σηκώνει ατεκμηρίωτα
συμπεράσματα τα οποία, εκτός της ιστορίας, κακοποιούν και την γλώσσα,
γραμματικά και συντακτικά.
Η συνέχεια,
δυστυχώς, δεν είναι καλύτερη. Καμία ιστορία όμως δεν αποδομείται ούτε αναδομείται με επιχειρήματα του τύπου
που θα παραθέσω παρακάτω. Μάλλον κακοποιείται.
Λένε, π.χ. ότι
ο όρος ”Τουρκοκρατία” που έχει επικρατήσει για να χαρακτηρίζει την περίοδο των
400 χρόνων της Οθωμανικής κατοχής, είναι λάθος γιατί τότε δεν υπήρχε η ονομασία
”Τουρκία”, που είναι μεν αλήθεια, αλλά μισή. Η άλλη μισή είναι ότι, πράγματι,
το όνομα Τουρκία το επέλεξαν οι Τούρκοι ως ονομασία του κράτους τους μετά την
κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το 1923. Οι ίδιοι όμως οι Τούρκοι
αποδέχονται την εθνική τους συγγένεια με
τους Οθωμανούς και θεωρούν τους εαυτούς τους ως διαδόχους εκείνων. Προς τι
λοιπόν, αυτή η πρεμούρα για την αποκατάσταση της ”ιστορικής αλήθειας”, στην
ονομασία μεταξύ Οθωμανών και Τούρκων;
Αυτό είναι το μείζων όταν αναφερόμαστε σ’ ένα κοσμοϊστορικό γεγονός όπως είναι
η επανάσταση του 1821;
Και είναι
κοσμοϊστορικό αυτό το γεγονός, γιατί έχει ιδιαίτερη σημασία και είναι μοναδικό
στην παγκόσμια ιστορία. Απ’ ότι γνωρίζω, δεν υπάρχει στην ιστορία άλλος λαός ο
οποίος ευρισκόμενος σε κρατική ανυπαρξία για περίπου 1500 χρόνια (Ρωμαϊκή και
Βυζαντινή περίοδος) και άλλα 400 χρόνια εξουθενωτική Οθωμανική κατοχή, να
διατήρησε την εθνική του ταυτότητα και να ανέκτησε την ελευθερία του, μετά από
ένα αιματηρότατο και με δικά του μέσα και θυσίες, αγώνα.
Άλλωστε, με την
ίδια λογική, ότι δηλαδή άλλο οι Οθωμανοί και άλλο οι Τούρκοι, θα μπορούσαμε
σήμερα να πούμε, ότι οι Οθωμανοί ουδέποτε κατέκτησαν, με την πραγματική έννοια
του όρου, την Ελλάδα γιατί, απλούστατα, τότε δεν υπήρχε Ελλάδα, ως κρατική
οντότητα. Ο Ελλαδικός χώρος ήταν
επαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ούτε καν με ενιαία ονομασία Ελλάς, αλλά με τα επιμέρους, τότε, τοπωνύμια
και σαν τέτοια (επαρχία) δεν θα μπορούσε να έχει ”ελληνικό” στρατό, ούτε, ως εκ
τούτου, να έχει πολεμήσει κατά των Οθωμανών και να έχει ηττηθεί. Με την άλωση
της Κωνσταντινουπόλεως κατέρρευσε και κατακτήθηκε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, όχι
η Ελλάδα που δεν υπήρχε. Μάλιστα, θα
μπορούσαμε να ισχυριστούμε, με αρκετή δόση αλήθειας, ότι τελικά οι Οθωμανοί
ήρθαν στον Ελλαδικό χώρο, μάλλον ως
έποικοι παρά ως κατακτητές, όχι όμως και ως φίλοι. Αυτός ο ισχυρισμός ίσως είναι
ένας καλός λόγος για να δικαιολογήσουμε τις καλές σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και
Οθωμανών τα πρώτα χρόνια της συμβίωσης. Και πάντως, λόγος ποιο αξιόπιστος απ’
αυτόν που θέλουν να εμφανίσουν οι δημιουργοί της σειράς, δηλαδή η καλοπέραση
των Ελλήνων, υπό την Οθωμανική κατοχή. Αλλά επ’ αυτού και παρακάτω.
Ένα άλλο παράδειγμα που ενισχύει το ισχυρισμό
μου περί προχειρότητας, είναι και η
αναφορά τους, στο ”μη γεγονός” της σκηνής στην Αγία Λαύρα όπου ο Π.Π.Γερμανός
ευλογεί το λάβαρο της επανάστασης. Είναι επικοινωνιακό τέχνασμα, λένε και το
στηρίζουν στο επιχείρημα ότι ούτε ο Γερμανός ούτε ο Κολοκοτρώνη,
βρισκόντουσαν εκείνες τις ημέρες στην
περιοχή. Έτσι καταρρίπτεται ένας ”μύθος” και ”αποκαθίσταται η ιστορική τάξη”,
δεν ενισχύεται όμως η σοβαρότητα των συντελεστών της σειράς. Γιατί όλες οι
ιστορίες του κόσμου που περιγράφουν εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες, διανθίζονται
και με φανταστικές σκηνές ηρωικών πράξεων, με κάποιον μαύρο καβαλάρη, μία
γυναίκα που ορμάει στην φωτιά για να σώσει το παλικάρι, ένα όραμα κάποιου θεού
κλπ. που εντυπωσιάζουν και φρονηματίζουν τους απλούς ανθρώπους του λαού. Γνωστά
πράγματα που δεν χρειάζονται ”ιστορική αποκατάσταση”. Είναι οι μύθοι του κάθε
λαού που χαίρεται να τους έχει. Και πάλι
ερωτώ. Μπροστά σ’ένα τέτοιο μείζων γεγονός, όπως είναι ένας
εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, τι νόημα έχει η ακύρωση ενός μύθου, που στο
κάτω-κάτω δεν μειώνει ούτε προσθέτει τίποτα σ’ένα τέτοιο αγώνα;
Έρχομαι τώρα σ’ένα άλλο σημείο του έργου που
πρέπει να προσέξουμε. Ο αφηγητής στην αρχή του πρώτου επεισοδίου, λέει
(παραθέτω αυτολεξεί τα ποιο χαρακτηριστικά):
”Πολλοί
από εμάς πιστεύουν ότι το 1821 ήταν αναπόφευκτο. Ότι μετά από 400 ”χρόνια
σκλαβιάς το έθνος ξεκίνησε για να διώξει τους Τούρκους κατακτητές.
”Όμως
πως γίνεται ένας λαός σκλαβωμένος για 4 αιώνες να επαναστατήσει μέσα σε
μερικούς μήνες;
”Γιατί
οι Έλληνες δεν το είχαν σκεφτεί νωρίτερα; Γιατί τώρα;
”Η
αλήθεια είναι ότι το 1821 δεν ήταν ένα προβλέψιμο γεγονός. Οι ιστορικοί μας
εξηγούν ότι η δημιουργία του Ελληνικού κράτους είναι μια καταπληκτική εξέλιξη
που πέτυχε ενάντια σε όλες τις προβλέψεις. Για να κατανοήσουμε πραγματικά τι
έγινε, πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν. Εκεί θα ανακαλύψουμε πως γεννήθηκε η
ιδέα του Ελληνικού έθνους και πως αυτή η ιδέα οδήγησε στην επανάσταση του 1821".
Στις
παρατηρήσεις που έκανα παραπάνω, προσθέτω και τα εξής. Πρώτον, είμαι σχεδόν
βέβαιος ότι πάνω από αυτές τις αράδες, δεν μπορεί να έχει περάσει μάτι έστω
”περαστικό” κάποιου απλώς εγγράμματου,
πολύ περισσότερο καθηγητή Πανεπιστημίου. Κάποιος πρέπει να έδωσε στον
σεναριογράφο την κεντρική ιδέα και αυτός αυτοσχεδίασε με αυτό το αποτέλεσμα.
Δεύτερον, δεν ξέρω πόσοι από εμάς ”πιστεύουν” και γιατί, ότι το 1821 ήταν
αναπόφευκτο κλπ. Δεν βγάζει νόημα. Τρίτον, αν η προηγούμενη φράση δεν βράζει
νόημα, η επόμενη και η μεθεπόμενη βγάζουν μάτι.
Διερωτάται ο ”αφηγητής”: ”... πως γίνεται ένας λαός σκλαβωμένος για 4 αιώνες να
επαναστατήσει μέσα ”σε μερικούς μήνες; και γιατί τώρα
και όχι νωρίτερα; Τι απάντηση και ποιος να του τη
δώσει; Ποιος ξέρει το χρονικό όριο που πρέπει να επαναστατήσει ένας λαός, ώστε
αν το ξεπεράσει να κηρύσσεται ...εκπρόθεσμος; Στην τέταρτη παράγραφο ο αφηγητής
μας προτρέπει να αναζητήσουμε τις απαντήσεις στα προηγούμενα ερωτήματα,
ανατρέχοντας στο παρελθόν. Εκεί, λέει, ”θα ανακαλύψουμε πως γεννήθηκε η ιδέα...κλπ”, φαίνεται ότι κάτι...ξέρει. Πριν μας αφήσει όμως μας κάνει ένα γρήγορο
¨πέρασμα” από το χωρίο Παναγιά της Βοιωτίας (μια ξερολιθιά 20-30 μέτρων όλο
κι’όλο) όπου, λέει, εκεί τα λεφτά τρέχανε από τα...μπατζάκια των χωρικών και
είχανε όλα τα καλά του, Έλληνα προφανώς, Θεού. Έτσι, προσπαθεί να εκμαιεύσει το
συμπέρασμα (δεν το λέει ευθέως) του τηλεθεατή, ότι οι Έλληνες... στην ”ζεστή
αγκαλιά” των Οθωμανών, ήταν ευτυχείς και ευημερούσαν, άρα δεν είχαν κανένα λόγο
να επαναστατήσουν. Η συνέχει το επιβεβαιώνει.
Είναι η σειρά
του καθηγητή κ. Βερέμη να μας πει, επί λέξει:
”Οι
περισσότεροι
από εμάς σήμερα πιστεύουμε ότι η Ελλάδα σβήνει από την ιστορία για
”περισσότερα από 400 χρόνια. Ότι οι κυνηγημένοι Έλληνες βρίσκουν
καταφύγιο στα βουνά για να σχεδιάσουν την επανάσταση του ’21, ενώ οι
Οθωμανοί είναι ένας βάρβαρος λαός που δεν προσφέρει τίποτα το θετικό”.
συνεχίζει με
μερικά ακόμα θεωρητικά και καταλήγει:
”Η
αλήθεια είναι ότι η άποψή μας για την Οθωμανική Αυτοκρατορία έχει επηρεαστεί
από τον τελευταίο αιώνα της ύπαρξής της, όταν κυριαρχεί η βία και η διαφθορά
και η έλλειψη εξέλιξης σε σχέση με την Δύση. Τον 16ο και τον 17ο
αιώνα δεν ήταν έτσι”.
Να λοιπόν που
οδηγούσαν οι δήθεν ”αφελείς” απορίες του αφηγητή, στην αρχή που διερωτάτο
”...πως γίνεται ένας λαός σκλαβωμένος για 4 αιώνες...κλπ” και γιατί τώρα και
όχι νωρίτερα. Προετοίμαζε τον τηλεθεατή για την απάντηση, που ήρθε από ποιο
έγκυρα χείλη ενός καθηγητή. Και η
απάντηση ήταν ότι τον 16ο και τον 17ο αιώνα οι
Έλληνες δεν είχαν λόγο να επαναστατήσουν.
Η ιστορική αλήθεια ”αποκαταστάθηκε”! Οι Έλληνες
επαναστάτησαν το 1821 γιατί σταμάτησε η ‘κονόμα’!! Τα άλλα που μαθαίναμε
ήταν... ”μύθος όπως και το λάβαρο της επανάστασης”.
Αυτά για σήμερα
και θα επανέλθω.