Γράφει ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος
Η αντικατάσταση του κυρίου Κοραντή από τον κύριο Παπαγγελόπουλο στην ηγεσία της ΕΥΠ πυροδότησε την έκρηξη του γνωστού Βυζαντινού πολιτικού και παραπολιτικού παρασκηνίου. Στα ψιλά της αγαπημένης μας συζήτησης πέρασαν και ορισμένες αναφορές και προβληματισμοί για την ουσία του θέματος, τον προσανατολισμό, τη λειτουργία και το ρόλο της ΕΥΠ. Εκεί πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας. Τι είναι λοιπόν αυτή η περίφημη πληροφορία (intelligence) που διαγωνίζονται οι υπηρεσίες των κρατών να ελέγξουν; Πρόκειται ουσιαστικά για την ενημερότητα και την κατανόηση από ένα κράτος του στρατηγικού περιβάλλοντος του, η οποία προκύπτει μέσα από τη συλλογή και την ανάλυση μυστικών και μη πληροφοριών. Αυτή είναι η μεγάλη χρησιμότητα των Υπηρεσιών Πληροφοριών, πόσο μάλλον στο σημερινό περίπλοκο και αβέβαιο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον ασφαλείας.
Για να δούμε λοιπόν, σύμφωνα με το Κέντρο της Γενεύης για το Δημοκρατικό Έλεγχο των Ενόπλων Δυνάμεων (DCAF), τι κάνουν οι Υπηρεσίες Πληροφοριών: 1) παρέχουν αναλύσεις σε τομείς σχετικούς με την εθνική ασφάλεια, 2) προειδοποιούν εγκαίρως για τις επικείμενες κρίσεις, 3) συμμετέχουν στην εθνική και διεθνή διαχείριση των κρίσεων, 4) ενημερώνουν τον εθνικό αμυντικό σχεδιασμό και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, 5) προστατεύουν μυστικά, της υπηρεσίας τους, αλλά και ευρύτερα του κράτους, και 6) λειτουργούν μυστικά για την επιρροή των αποτελεσμάτων σημαντικών γεγονότων, υπέρ των εθνικών συμφερόντων.
Οι Υπηρεσίες Πληροφοριών, ειδικά στις μεγαλύτερες χώρες, κατηγοριοποιούνται σε ειδικούς τομείς. Οι σημαντικότερες, και οι ........πλέον ισχυρές, είναι οι Εξωτερικές Υπηρεσίες Πληροφοριών. Υπάρχουν επίσης, όπως προαναφέραμε στις χώρες με ευρύ δίκτυο Υπηρεσιών, οι Εσωτερικές, οι Στρατιωτικές, οι Ποινικές και οι Υπηρεσίες ειδικού ενδιαφέροντος. Οι μικρότερες χώρες, για ευνόητους λόγους, προσπαθούν να ξεπεράσουν την παραδοσιακή αυτή διακλάδωση των Υπηρεσιών Πληροφοριών, και να λειτουργήσουν μία σύμμεικτη, αλλά αποτελεσματική Υπηρεσία Πληροφοριών. Τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα λειτουργίας σύμμεικτων Υπηρεσιών Πληροφοριών, σύμφωνα πάλι με το DCAF, είναι η MIT της Τουρκίας, η CNI της Ισπανίας, η AIDV της Ολλανδίας, και η OSA της Βοσνίας Ερζεγοβίνης.
Φαντάζομαι ότι δεν σας εκπλήσσει το γεγονός ότι η ΕΥΠ δεν βρίσκεται ανάμεσα στις επιτυχημένες Υπηρεσίες Πληροφοριών μικρών κρατών. Και όμως, δεν είναι αυτό το στοιχείο το πλέον ανησυχητικό. Η ΕΥΠ, σύμφωνα με την τελευταία κατάταξη των Υπηρεσιών Πληροφοριών, αξιολογήθηκε ως Εσωτερική (internal) Υπηρεσία Πληροφοριών. Μία Υπηρεσία που ασχολείται με τη συλλογή και την επεξεργασία δεδομένων που αφορούν την δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια. Καταλαβαίνετε όλοι τι σημαίνει αυτή η κατηγοριοποίηση. Η Ελλάδα, δεν ανήκει στις χώρες με τις πολυσύνθετες διακλαδώσεις Υπηρεσιών Πληροφοριών, επομένως δεν έχει εξωτερική Υπηρεσία Πληροφοριών, βρισκόμαστε με άλλα λόγια σε ένα κενό Εθνικής Ασφάλειας.
Στην Ελλάδα, για να είμαστε ειλικρινείς, ποτέ η τότε ΚΥΠ, νυν ΕΥΠ, δεν λειτούργησε με την κλασική έννοια και τους σκοπούς των Υπηρεσιών Πληροφοριών. Αποτέλεσε ουσιαστικά έναν βραχίονα παρακολούθησης ανθρώπων, πρώτιστα αριστερών, οι οποίοι από το κράτος θεωρούνταν επικίνδυνοι. Η ανικανότητα λειτουργίας της Υπηρεσίας Πληροφοριών της Ελλάδας για την προάσπιση της εθνικής ασφάλειας βεβαιώνεται μέσα από την αποτυχία πρόβλεψης κρίσεων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε το τεράστιο φιάσκο της Υπόθεσης Οτσαλάν, στο οποίο συμμετείχαν σειρά στελεχών της ΕΥΠ. Η περίοδος που σηματοδοτήθηκε με την τοποθέτηση στη διοίκηση της ΕΥΠ του διπλωμάτη Αποστολίδη, μετά την υπόθεση Οτσαλάν, ήταν ένα θετικό βήμα για την λειτουργία της ΕΥΠ στο τομέα της εθνικής ασφάλειας. Αυτή η λογική όμως, της εξωστρεφούς λειτουργίας της ΕΥΠ, ήταν βραχύβια. Η επιλογή της τοποθέτησης του εισαγγελέα Παπαγγελόπουλου και η ιεράρχηση στόχων όπως το οργανωμένο έγκλημα και η τρομοκρατία, έρχεται να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη λογική της επιλογής της εσωτερίκευσης. Εάν η Κυβέρνηση δεν σκοπεύει, κάτι που για τα δεδομένα της Ελλάδας φαντάζει αδύνατο, να δημιουργήσει και μία νέα Υπηρεσία Πληροφοριών, εξωτερικής στόχευσης και λειτουργίας, τότε, δυστυχώς, ιδιαίτερα σε αυτό το σύνθετο περιβάλλον ασφαλείας, ο βραχίονας πληροφοριών της Ελλάδας φαίνεται να χάσκει.