Γράφει ο Αλέξανδρος ΠιστοφίδηςΓιατί χρειαζόμαστε διαρκώς αύξηση του ΑΕΠ (Οικονομική Μεγέθυνση); Διότι διαφορετικά, θα είχαμε μαζικές χρεοκοπίες επιχειρήσεων και μαζικές απολύσεις, μας λένε, όχι όλοι βεβαίως αλλά κάποιοι νεοκλασικοί-νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι και παρουσιάζουν την οικονομία σαν ένα αεροπλάνο εν πτήσει, που για να μην συντριβεί χρειάζεται να έχει συγκεκριμένη ταχύτητα, δηλαδή συνεχή ανάπτυξη, όπου ταυτίζουν την ανάπτυξη με την μεγέθυνση της οικονομίας. Την ίδια θέση, από άλλη σκοπιά είχε ακόμη και ο Καρλ Μαρξ, που πίστευε ότι «για να επιβιώσει ο καπιταλισμός, είναι καταδικασμένος να παρουσιάζει διαρκώς κέρδη-υπεραξίες». Με δεδομένο το πεπερασμένο των φυσικών πόρων της γης, αν ισχύει αυτή η θέση, τότε που βρίσκεται το τέρμα αυτής της μεγέθυνσης της οικονομίας και τι σημαίνει αυτό μακροχρόνια για το περιβάλλον και τη ζωή πάνω στη γη;
Ο διάσημος οικονομολόγος του περασμένου αιώνα, που μόνο σοσιαλιστής δεν ήταν, ο John Maynard Keynes, αυτός που βοήθησε όσο κανείς άλλος να ξεπεραστεί η κρίση του 1929, είχε αντίθετη άποψη. Διαχώριζε την οικονομική ανάπτυξη από την οικονομική μεγέθυνση. Προσέδιδε στην ανάπτυξη χαρακτηριστικά ποιότητας ζωής(όχι αριθμών) και Υποστήριζε πως « μια αρκετά ανεπτυγμένη οικονομία δεν χρειάζεται απαραίτητα περισσότερη οικονομική μεγέθυνση» Αν οι νεοκλασικοί έβλεπαν την οικονομία σαν αεροπλάνο, εκείνος την έβλεπε σαν ελικόπτερο, που μπορεί να αιωρείται σε ένα σημείο δίχως να πέφτει. Βλέπετε, το ελικόπτερο ανακαλύφτηκε μόλις το 1930 και οι πριν από αυτόν οικονομολόγοι δεν μπορούσαν να δουν τη διαφορά, ή μάλλον δεν ήθελαν. Ο Keynes, μποέμ και παίχτης ο ίδιος, πιστός στην αρχή «δουλεύουμε για να ζούμε και δεν ζούμε για να δουλεύουμε», πίστευε ότι όσο αυξάνει η παραγωγικότητα της εργασίας οι άνθρωποι θα πρέπει να .......
δουλεύουν λιγότερες ώρες και να έχουν περισσότερο χρόνο για τον εαυτό τους και την οικογένειά τους, ώστε να χαίρονται τη ζωή και τη φύση. Διαφορετικά, τι νόημα έχουν όλες αυτές οι τεχνολογικές ανακαλύψεις, αν δεν μας κάνουν τη ζωή πιο άνετη και λιγότερο κοπιαστική και αγχώδη;
Αν για κάποιους, οι ιδέες του φαίνονται τρελές, τότε τι να πούμε για όλους εκείνους, που στις αρχές του 21ου αιώνα μας λένε, πως «αν θέλετε να πάρετε σύνταξη και να μην πεινάσετε εσείς και τα παιδιά σας, τότε θα πρέπει να ξεχάσετε τη σύνταξη πριν τα 70, ξεχάστε τις 40 και 50 ώρες δουλειάς την εβδομάδα, ξεχάστε το οκτάωρο και ξεχάστε τα μεροκάματα που παίρνατε μέχρι σήμερα». Μα κύριοι, σήμερα που η παραγωγικότητά μας είναι πολλαπλάσια από εκείνη του 50 και του 60, μας λέτε να επιστρέψουμε στις συνθήκες ζωής εκείνων των δεκαετιών; Εσείς δεν είσαστε οι ίδιοι, που τότε, μπροστά στον κίνδυνο εξάπλωσης του σοσιαλισμού, μας λέγατε, σε δυο το πολύ δεκαετίες θα έχουμε «λαϊκό καπιταλισμό», «κοινωνία της αφθονίας», «κοινωνία του ελεύθερου χρόνου των τέρψεων» και θα δουλεύουμε μόνο 35 ώρες την εβδομάδα, μέχρι τέσσερις ημέρες; Τι άλλαξε στο μεταξύ μετά την κατάρρευση του αντίπαλου δέους και όλες αυτές οι υποσχέσεις πετάχτηκαν στα σκουπίδια;
O J.M. Keynes, μαθηματικός και οικονομολόγος, απέδειξε με στοιχεία και μαθηματικά μοντέλα και όχι με μονεταριστικές μπουρδολογίες(του όλα είναι χρήμα και μόνο με την αυξομείωσή του ρυθμίζονται όλα), ότι η πλήρης απασχόληση είναι εφικτή και πάνω σε αυτήν την αρχή στήριξε τις θέσεις του. Όταν σήμερα οι νεοφιλελεύθεροι, προς χαρά και τέρψη των τραπεζιτών, των κυρίως ευνοούμενων της πολιτικής τους, βάζουν τη νομισματική σταθερότητα πάνω από το τεράστιο πρόβλημα της ανεργίας, είναι λογικό να μιλούν για ολοένα και περισσότερο χρόνο εργασίας με λιγότερα λεφτά, αφού δέχονται σαν το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο να υπάρχουν δεκάδες εκατομμύρια άνεργοι μόνο στην Ευρώπη. Οσο οι άνεργοι, όχι μόνο θα κάθονται φρόνιμα αλλά θα συνεχίζουν και να τους ψηφίζουν, δεν έχουν κανένα λόγο να αλλάξουν κάτι. Τότε όμως είναι φυσιολογικό, εκείνοι που εργάζονται να είναι υποχρεωμένοι να εργαστούν σκληρά και με ολοένα και χαμηλότερες αμοιβές αφού θα πρέπει να εργαστούν για εκατομμύρια ανέργων αλλά και για τα κέρδη τω επιχειρήσεων, που παρά την κρίση, βλέπουν τα κέρδη τους να αυξάνονται. (δεν μιλώ για τις μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις). Οι κύριοι αυτοί μέχρι το 60-70 μας μιλούσαν για τον λαϊκό καπιταλισμό και την ισότητα προς τα πάνω. Μέχρι πριν μερικούς μήνες μας μιλούσαν για αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης για περισσότερη δουλειά και αφού είδαν με την κρίση ότι αυτό δεν είναι εφικτό, τώρα μας λένε πως θα πρέπει να μοιράσουμε τον χρόνο εργασίας σε περισσότερους, θα πρέπει να μειώσουμε το χρόνο εργασίας των περισσοτέρων, για να δώσουν δήθεν δουλειά και σε άλλους, αλλά με αντίστοιχη μείωση των αποδοχών. Μονά-Ζυγά δικά τους. Προτιμούν να έχουμε εκατομμύρια άνεργους νέους, που για μια αξιοπρεπή δουλειά είναι έτοιμοι να φάνε ατσάλι, για να τους δίνουν ελεημοσύνη (επιδόματα, εκπαιδευτικά σεμινάρια κοροϊδίας, κ.α.) αντί αξιοπρεπείς μισθούς για την εργασία τους, που δεν την χρειάζονται πλέον αφού έχουν τα κορόϊδα που θα βγάζουν την ίδια δουλειά με λιγότερα λεφτά.
Αυτή τη στιγμή πάνω από 30 εκατομμύρια νέοι σε όλη την Ευρώπη είναι σκοπίμως άνεργοι και πολλοί από αυτούς μακροχρόνια. Πόσο ελεύθερος πολίτης μπορεί να είναι ένας άνεργος και δεν μιλάμε βεβαίως για τα οικογενειακά δράματα και τις επιπτώσεις στην υγεία και την ψυχική γαλήνη;
Ο καπιταλισμός για όλους αποτελεί την απόλυτη ουτοπία. Ενας καπιταλισμός για όλους δεν μπορεί να είναι καπιταλισμός. Καπιταλισμός δίχως διαχωρισμούς πλουσίων και φτωχών δεν είναι νοητός. Τι νόημα θα έχει ο πλούτος κάποιων δίχως την εικόνα εξαθλιωμένων φτωχών. Ο L. Thurow, πρώην πρύτανης του ΜΙΤ της Μασαχουσέτης και σύμβουλος του προέδρου Κλίντον, στο βιβλίο του (Πυραμίδα του Πλούτου, εκδόσεις Λιβάνη), μας δίνει μια σαφή εικόνα του πως βλέπουν (οι μάγκες) τον καπιταλισμό: « Ο μεγάλος πλούτος επιτρέπει σε κάποιον να προσλαμβάνει, να απολύει, να προάγει και να υποβιβάζει άλλα ανθρώπινα όντα…..Εκείνοι, που έχουν μεγάλο πλούτο μπορούν να ελέγχουν το φυσικό και ανθρώπινο περιβάλλον γύρω τους. Εκείνοι, που δεν έχουν πλούτο είναι υποχρεωμένοι να προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους.». Οι άνθρωποι αυτοί όταν μιλούσαν για καπιταλισμό για όλους, εννοούσαν το ίδιο ακριβώς που εννοούσαν και οι αθηναίοι πολίτες όταν μιλούσαν για δημοκρατία και εννοούσαν το ένα τρίτο των κατοίκων της Αθήνας. Από αυτή την άποψη έχουν δίκαιο. Αλλωστε, αν σκεφτεί κανείς ότι μέχρι και ο Απόστολος Παύλος έγραφε ὅτι εἴ τις οὐ θέλει ἐργάζεσθαι, μηδὲ ἐσθιέτω ( εάν κανείς δεν θέλει να εργάζεται, δεν πρέπει ούτε και να τρώει).(Β΄ επιστολή προς Θεσσαλονικείς, 3.10) Τότε θα πρέπει όλοι οι άνεργοι αν είναι και ευγνώμονες που δεν τους αφήνουν να πεθάνουν ή δεν τους κλείνουν σε κανένα στρατόπεδο
Μήπως είχε δίκιο τελικώς ο Pierre Bourdie όταν πριν μερικά χρόνια επεσήμαινε πως οδηγούμεθα σε μια δυαδική οικονομία, όπου οι πολλοί θα ζουν στην φτώχεια, στην ανέχεια και σε μια συνεχή αβεβαιότητα και οι λίγοι θα έχουν πολλά λεφτά αλλά ελάχιστο χρόνο για να τα ξοδέψουν ( hurried leisure class); ( Το δεύτερο μάλλον δεν ισχύει κ. Μπουρντιέ. Η πλήξη κι η ανία βρίσκουν διέξοδο στη διαστροφή). Αν όλα αυτά που ζούμε σήμερα δεν είναι βαρβαρότητα, τότε τι στο διάβολο είναι; ( Ζητώ εκ των προτέρων συγγνώμη αν δίχως να θέλω έθιξα την ιδανική κοινωνία κάποιων ανέργων ή εργαζομένων των 700 ευρώ με εξάμηνες συμβάσεις έργου και Stage).