Γράφει ο Αλέξανδρος Πιστοφίδης
Ακόμη και ένας άσχετος περί των οικονομικών, βλέπει ή διαισθάνεται αυτό που μαθαίνει ένας πρωτοετής φοιτητής, πως δηλαδή, κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής ύφεσης, υπάρχει σχεδόν απεριόριστη προσφορά αλλά καθόλου ενεργή ζήτηση. Ακόμη κι αυτός που δεν έχει ακούσει ποτέ για «φθίνουσα οριακή χρησιμότητα», μπορεί να κατανοήσει ότι όσο και να αυξηθούν τα εισοδήματα του 10% ή και 20% των πλουσιότερων, δεν πρόκειται ποτέ να αντισταθμίσουν την κατανάλωση (ενεργή ζήτηση) του 80% εκείνων που οδηγούνται σε αναγκαστική καταναλωτική εγκράτεια.
Στις αρχές του περασμένου αιώνα, ο ιδρυτής της Φορντ, κατανοώντας τη σημασία της αγοραστικής δύναμης των δυνάμει καταναλωτών, χωρίς να του το ζητήσει κανείς, αύξησε μέσα σε μια ημέρα το μεροκάματο των εργατών του από τα 2,14 στα 5 δολάρια. Η ενέργειά του έμεινε γνωστή σαν η «5 –Dollar Day», η οποία χαροποίησε τους εργαζόμενους και τους μαγαζάτορες καταναλωτικών προϊόντων αλλά εκνεύρισε τους άλλους αμερικανούς βιομηχάνους. Ο στυγνός και σκληρός επιχειρηματίας, που του είχαν προσάψει το παρατσούκλι «ο τσιγκούνης», έβλεπε ότι αν προσπαθούσαν όλοι να κρατήσουν χαμηλά το μισθολογικό κόστος, τότε το θρυλικό μοντέλο «Ford Τ– Lizzy», που άρχισε να βγαίνει σε μαζική παραγωγή, θα πουλούσε μόνο μερικές εκατοντάδες κομμάτια αντί για τις εκατοντάδες χιλιάδες που τελικά πούλησε.
Αυτό που έκανε ο φιλοναζιστής Χένρι Φορντ, από καθαρό συμφέρον, αφού μισούσε τους συνδικαλιστές το ίδιο όσο τους εβραίους και τους κομμουνιστές, δεν θέλουν, δεν έχουν συμφέρον να το κάνουν σήμερα οι ηγέτες της ομάδας(G8) των πλουσιότερων χωρών του κόσμου και της ΕΕ. Το μόνο που κάνουν είναι να μιλούν διαρκώς για μείωση του δημοσίου χρέους και μείωση των αμοιβών των εργαζομένων, δηλαδή για λιτότητα. Ενισχύουν τις τράπεζες και μονομερώς την βιομηχανία τους αρχίζοντας από την αυτοκινητοβιομηχανία, δίχως να απαντούν στο κρίσιμο ερώτημα: «ποιος άραγε θα αγοράσει τα βιομηχανικά προϊόντα και τα αυτοκίνητά τους»; Δεν απαιτούνται σπουδές στην οικονομία για να καταλάβει κανείς γιατί με την διαρκή λιτότητα και με εκατομμύρια ανέργους δεν παράγεται νέος πλούτος, ούτε επιπλέον ζήτηση.
Εχω την εντύπωση πως οι ηγέτες των G8 και της ΕΕ είναι εγκλωβισμένοι στο παράδοξο «Δίλημμα των Φυλακισμένων»(Prisoner's Dilemma) της «Θεωρίας των Παιγνίων». Ο καθένας κάνει τη σκέψη «θα ενισχύσω εγώ τη δική μου βιομηχανία και αφού είμαι καθαρά εξαγωγική χώρα θα δαιμονοποιώ τον προστατευτισμό και θα εύχομαι να μην κάνουν και οι άλλοι το ίδιο πλην της δαιμονοποίησης του προστατευτισμού και της ενίσχυσης της αγοραστικής δύναμης των υπηκόων τους, μέσω της καταναλωτικής πίστης. Με λίγα λόγια, πιστοί στον Μακιαβέλι, που έλεγε «ένα καλά οργανωμένο κράτος πρέπει να έχει πολλούς φτωχούς και λίγους πλούσιους», αντί να χρεώσουν το κράτος και τους πλούσιους, χρεώνουν τους πολίτες τους εφ όρου ζωής, όπως στη φεουδαρχία. Αν όμως κάνουν όλοι την ίδια σκέψη, περιμένοντας να ενισχύσουν οι άλλοι την δική τους αγοραστική δύναμη, στο τέλος θα καθίσουν όλοι πάνω στα αυτοκίνητα και στις μηχανές που παρήγαγαν, περιμένοντας ίσως κάποιους εξωγήινους αγοραστές. Η επωδός ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας είναι παράλληλα και ένα άλλοθι για διαρκή μείωση του μισθολογικού κόστους, μέχρι του σημείου που οι εργαζόμενοι θα παίρνουν τα απαραίτητα για την αναπαραγωγή τους.
Σήμερα, ζούμε στην εποχή, όχι της οικονομικής αλλά της δημοσιονομικής σταθερότητας. Δεν είναι οι βιομήχανοι αυτοί που δίνουν τον τόνο αλλά οι χρηματιστές. Η καταπολέμηση του πληθωρισμού είναι το ζητούμενο και όχι η καταπολέμηση της ανεργίας. Ετσι η συνταγή που κυριάρχησε τις τελευταίες δεκαετίες είναι η ενίσχυση της ενεργού ζήτησης μέσω της υπερχρέωσης των νοικοκυριών. Μετά από όλα αυτά που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια, εξακολουθούν να υπάρχουν αφελείς που πιστεύουν σε αγνές προθέσεις δήθεν αυθεντιών και λένε, «μα πως είναι δυνατόν τόσο μεγάλα κεφάλια να έπεσαν έξω»; Μπορώ να σας υπενθυμίσω ότι τα τελευταία πενήντα χρόνια, πολλές οικονομικές θεωρίες, που για διάφορους λόγους είχαν θεοποιηθεί, σήμερα είναι πεταμένες στα σκουπίδια σαν απόλυτες ανοησίες και πολλά μεγάλα «οικονομικά κεφάλια» αποδείχτηκαν μεγάλοι χρήσιμοι-βλάκες. Στην οικονομία, αν είναι επιστήμη που την αμφισβητούν πολλοί, σημασία δεν έχει αν κάποιος έχει γνώσεις, αλλά για ποια συμφέροντα τις χρησιμοποιεί.
Ποιος θυμάται σήμερα τον ηθικό αυτουργό της πολιτικής που οδήγησε στην κρίση, τον Γκρίνσπαν, που σαν πρόεδρος της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας(FED), δημιούργησε την παγκόσμια φούσκα, αλλά μέχρι να πέσει πάνω στα κεφάλια μας τον θεωρούσαν «Μάγο και Γκουρού της παγκόσμιας οικονομίας». Σήμερα δεν θέλει να τον ξέρει κανείς.
Ποιος θυμάται τις θεωρίες της δεκαετίας του 90 περί Νέας Οικονομίας, που έσπρωξε εκατομμύρια στα νύχια των αετονύχηδων, που το 1999-2000 λήστεψαν εκατομμύρια αφελών; Που είναι αυτοί οι διάσημοι γκουρού, από τον Peter Drucker μέχρι τον δικό μας Ανδριανόπουλο, που φώναζαν «η Παλιά Οικονομία πέθανε Ζήτω η Νέα Οικονομία» και μέχρι να καταλάβουμε τι έγινε, οδηγηθήκαμε στο φιάσκο του 1999-2000.
Οι άνθρωποι αυτοί έλεγαν πως η Νέα Οικονομία, π.χ. ο Μπιλ Γκέϊτς δεν έχει το ίδιο δίλημμα της Παλιάς Οικονομίας που είχε ο Χένρι Φορντ. «Αν ο Φορντ πουλούσε ένα αυτοκίνητο που είχε μια διάρκεια ζωής 10 ετών, είχε συμφέρον να ανοίγονται διαρκώς νέες αγορές και ήταν υπέρμαχος του να δίνεται βοήθεια ακόμη και σε αφρικανικές χώρες για να αγοράσουν τα προϊόντα του. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τον Μπιλ Γκέϊτς και τα προϊόντα Νέων Τεχνολογιών (Η/Υ, κινητή τηλεφωνία, κ.λ.π.). Μια αγορά 500 ή 600 εκατομμυρίων εύπορων καταναλωτών του είναι αρκετή αφού κάθε χρόνο μπορεί να αναβαθμίζει τα προϊόντα του αναγκάζοντας τους καταναλωτές να αλλάζουν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα τα μοντέλα τους με νέα.» ( βλέπε Α. Ανδριανόπουλου:Παγκοσμιοποίηση και Νέα Οικονομία, Εκδόσεις LIBRO
Αυτές οι θεωρίες δημιούργησαν αυτά τα προβλήματα. Πάνω σε αυτές τις θεωρίες στηρίχτηκαν πολιτικοί που αδιαφορούν αν υπάρχουν 250 εκατομμύρια άνεργοι σε όλο τον κόσμο και πάνω από τρία δις στα όρια της πείνας. Σημασία έχει το σύστημα να αναπαράγεται με λίγους πλούσιους και πολλούς φτωχούς, που συμφέρει ακόμη και να τους δίνεις κάποια ψίχουλα επιβίωσης για να κάθονται φρόνιμα. Το μοντέλο τους είναι μια νεοφεουδαρχική κοινωνία ενός τρίτου βολεμένων, που θα αναπαράγεται στο διηνεκές. Αδίστακτοι μπορεί να είναι, βλάκες δεν είναι. Βλάκες είναι οι πολλοί καλόπιστοι-αφελείς, που πιστεύουν σε ανιδιοτελείς «γκουρού» και αυθεντίες. Παλιότερα πίστευαν στα μεσάζοντα ιερατεία μεταξύ γης και ουρανού. Ο σύγχρονος Θεός είναι το Χρήμα, οι σύγχρονοι ναοί είναι τα χρηματιστήρια και οι τράπεζες. Το ποιοι είναι οι μεσάζοντες-μάγκες ας το βρει ο καθένας μόνος του. Δεν είναι δα και τόσο δύσκολο. Εδώ δε μιλάμε για διεθνείς συνωμοσίες αλλά για απλή Αριστοτελική και Καρτεσιανή λογική. Εκτός κι αν πιστεύετε ότι δεν είναι το συμφέρον το κίνητρο όλων των ανθρωπίνων ενεργειών, αλλά η υποκριτική αγάπη προς τον άγνωστο πλησίον. “Ημαρτον”, όπως θα έλεγε και ο Dr. G. Speaking