(Υπόθεση Μιχάλη Φιλόπουλου)
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Παρακολούθησα την μητέρα του Μιχάλη Φιλόπουλου στα ΜΜΕ με αφορμή το δικαστήριο των φερομένων ως «δολοφόνων» του γιού της στην γνωστή αντιπαράθεση «φιλάθλων» που κατέληξε στο θάνατο του άτυχου νέου. Έγιναν αναφορές σε ΟΜΕΡΤΑ και συγκάλυψη «μυστικών» που θα μπορούσαν να οδηγήσουν και άλλους εμπλεκόμενους στη φυλακή. Με αφορμή την έκδοση αποφάσεων για 3 εμπλεκόμενους καταθέτω μερικές σκέψεις αναφορικά με τα…μυστικά που όλοι-μικροί, μεγάλοι- κρατάμε.
Η έννοια του μυστικού ξεκινάει στα παιδικά χρόνια όχι επειδή ο άνθρωπος γεννιέται με την ανάγκη της κρυψίνοιας, αλλά λόγω της προοδευτικής και σταδιακής αναγνώρισης του γεγονότος πως κάποιες πράξεις μας μπορεί να επιφέρουν τιμωρία, ενώ κάποιες άλλες επιβράβευση.
Η πρώτη αιτία που τα παιδιά καταφεύγουν στα μυστικά είναι η ανάγκη τους να αποκρύψουν κάποιες συμπεριφορές, δηλαδή μαθαίνουν να κρατούν μυστικά όταν συνειδητοποιούν πως η ανακοίνωσή τους θα επιφέρει δυσαρέσκεια στον γονέα, στον δάσκαλο, στους φίλους. Το παιδί κρατάει, επίσης, μυστικά, όταν, χωρίς να είναι προσωπική επιλογή του, έρχεται αντιμέτωπο με τη διαφωνία της παρέας για το γεγονός ότι έχουν εμπλακεί σε κάποια συμπεριφορά την οποία πρέπει να αποκρύψουν, διότι διαφορετικά θα τιμωρηθούν όλοι.
Υπάρχουν και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες τα παιδιά συμφωνούν ότι δεν θα ανακοινώσουν ένα μυστικό, συνομολογούν στην κράτησή του, ξέρουν πολύ καλά γιατί το έκαναν, αλλά εδώ προκύπτουν και δύο πολύ ενδιαφέρουσες διαφοροποιήσεις στη διαδικασία υιοθέτησης της συγκεκριμένης συμπεριφοράς απόκρυψης:
πρώτον, κάποιοι συμφωνούν στην τήρηση του μυστικού, επειδή απλά έχουν την ανάγκη να μην απορριφθούν από την παρέα, έστω και αν αναγνωρίζουν ότι η απόκρυψη δεν είναι κάτι ηθικά θεμιτό και
δεύτερον, υπάρχουν παιδιά που ουσιαστικά δημιουργούν την ανάγκη του μυστικού για να μην ομολογήσουν δικές τους προσωπικές ευθύνες.
Η διατήρηση μυστικών καθώς ο άνθρωπος ενηλικιώνεται και μεγαλώνει αποκτά τελείως διαφορετική σημασία.
Κάποιοι θα διατηρήσουν τα μυστικά τους μέσα στο πλαίσιο μιας τάσης για προστατευτισμό που περιέχει και την γνωστή έννοια της ΟΜΕΡΤΑ δηλαδή του όρκου για την φύλαξη του κοινού μυστικού έτσι ώστε να επιβιώνει και να διατηρείται ζωντανή μια ομάδα ανθρώπων.
Σε θεσμικό επίπεδο υπάρχουν οι περιπτώσεις όπου συχνά το άτομο θα κρατήσει ένα μυστικό εφόσον βρίσκεται σε θέση εξουσίας και αναγνωρίζει πως η κοινοποίησή του μπορεί να δημιουργήσει πανικό, αναστάτωση, ανατροπή δεδομένων πλαισίων αναφοράς και λειτουργίας.
Οι πραγματικά «μεγάλοι ηγέτες» είναι εκείνοι που ξέρουν ότι κάποια πράγματα υποχρεωτικά θα τα κρατήσουν μυστικά. Στην περίπτωση που αποκαλύψουν κάποιο μυστικό είναι επειδή αισθάνονται την υποχρέωση να μην κρατήσουν κρυφό κάτι το οποίο δεν εξυπηρετεί το κοινωνικό σύνολο. Αποφασίζουν ότι η διατήρηση αυτή των μυστικών δεν εξυπηρετεί παρά μερικά- ίσως και άνομα- συμφέροντα. Κατά συνέπεια με την ανακοίνωση ουσιαστικά ΔΕΝ προδίδουν το μυστικό αλλά δημοσιοποιούν αυτό με το οποίο κάποιοι άλλοι θα ήθελαν να τους έχουν ελεγχόμενους και να τους το επιβάλλουν σαν υποχρεωτικά «χρήσιμο» μυστικό.
Οι εποχές που διανύουμε συνηγορούν σε εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο για την «φύλαξη μυστικών» ώστε να μην διαταραχθούν σε επίπεδο καταστροφικό λεπτές ισορροπίες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν πληθυσμιακά σύνολα, λαούς και Έθνη σε απίστευτου μεγέθους περιπέτειες…
Και ο νοών, νοείτο!...