Του Στέφανου Κοτζαμάνη
Τα αποτελέσματα της συνόδου της ευρωζώνης ήταν μεν για την Ελλάδα καλύτερα από τα αναμενόμενα, ωστόσο είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι οι επιδράσεις τόσο στα spreads των κρατικών μας ομολόγων όσο και στις τιμές των μετοχών της Σοφοκλέους ήταν σαφώς περιορισμένες.
Κι αυτό όχι μόνο γιατί συχνά «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες», (οι οποίες θα πρέπει να ψηφιστούν στις 25 Μαρτίου), αλλά και γιατί όσα μέχρι σήμερα φαίνεται να κερδίσαμε, πολύ πιθανόν να μη φτάνουν!
Να μη φτάνουν για να βγει η χώρα από την ύφεση και ενδεχομένως να μην φτάνουν για να πείσει η Ελλάδα τις αγορές ότι σε βάθος διετίας μπορεί να δανειστεί απρόσκοπτα από αυτές...
Η αλήθεια είναι πως η εγχώρια οικονομία έχει πέσει σε βαθύτατη ύφεση και οι μόνες πηγές..... αισιοδοξίας (αυξημένος τουρισμός, τόνωση εξαγωγών, χαμηλότερη βάση σύγκρισης από το β’ εξάμηνο του 2010) δείχνουν «λίγες» προκειμένου να σταθεροποιήσουν την πτωτική πορεία της οικονομίας.
Η ολοένα και αυξανόμενη ανεργία, η ουσιαστική παύση πληρωμών του ελληνικού δημοσίου προς τους οφειλέτες του και το «βαλτωμένο ΕΣΠΑ προοιωνίζουν χειρότερο μέλλον, ενώ όσα ακούμε για μεγάλα ιδιωτικά projects (Ελληνικό, Fast Track, αγορά 1 εκατ. ακινήτων από ξένους, κ.λπ.) δεν βρίσκονται ακόμη, ούτε καν στα χαρτιά…
Παράγοντες της αγοράς υποστηρίζουν ότι θα πρέπει από τη μια πλευρά να υλοποιηθούν σημαντικές επενδύσεις και από την άλλη το κράτος να αρχίσει να αποπληρώνει τις υποχρεώσεις του προς τον επιχειρηματικό κόσμο για να ανασάνουν η οικονομία και οι τράπεζες. Πώς όμως να το κάνει αυτό το κράτος, όταν φαίνεται ότι «δεν υπάρχει σάλιο»; Πώς θα μπορέσει να έρθει η ανάπτυξη, όταν ήδη σχεδιάζονται πρόσθετα μέτρα 1,8 δισ. ευρώ λόγω και της απόκλισης του προϋπολογισμού κατά το πρώτο δίμηνο του έτους;
Το θετικό σενάριο
Το πρόβλημα σαφώς το γνωρίζει η κυβέρνηση και δεν είναι τυχαίο ότι η ελληνική πλευρά θα επιδιώξει να υπάρξει πολιτική πρόθεση των 27 να εξετάσουν περαιτέρω ευνοϊκή μεταχείριση για την Ελλάδα εάν πιάσει τους στόχους του μνημονίου.
Αυτό, δηλαδή, που ζητάει η κυβέρνηση από τη σύνοδο κορυφής στις 25/3 είναι να καταγραφεί στις αποφάσεις ένας επικείμενος συνεχής «διάλογος» μεταξύ της Ελλάδας και της Ε.Ε., όπου όσο περισσότερο η χώρα μας θα προσεγγίζει τους στόχους του μνημονίου τόσο περισσότερο οι εταίροι μας θα χαλαρώνουν τις πιέσεις και θα μας προσφέρουν ρευστότητα και ενδεχομένως και άλλου είδους βοήθεια (όπως η δυνατότητα επαναγοράς κρατικών μας ομολόγων).
Επιπλέον, στην περίπτωση όπου στη σύνοδο κορυφής ο Έλληνας πρωθυπουργός κερδίσει την παραπάνω «μάχη», αυτό θα είναι μία τονωτική ένεση για την ψυχολογία στην οικονομία, αλλά και θα δώσει πιθανότατα πολιτικό χρόνο στην κυβέρνηση προκειμένου να προχωρήσει στις απαιτούμενες αλλαγές στον οικονομικό τομέα.
Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς όλοι συμφωνούν ότι οποιαδήποτε θετική απόφαση της συνόδου δεν θα είναι αρκετή για να ανακάμψει η ελληνική οικονομία, αν η αποτελεσματικότητα του κυβερνητικού έργου δεν βελτιωθεί κατακόρυφα...
Πόσο πιθανό είναι, όμως, να επιτευχθεί μια τέτοια διατύπωση στα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής; Η ελληνική πλευρά υποστηρίζει ότι είναι σχετικά εύκολο να «περάσει» η επιδίωξη αυτή, λόγω και των πολιτικών εξελίξεων στην Πορτογαλία και του κινδύνου να ανατραπούν οι κυβερνήσεις που έχουν υπογράψει μνημόνια.
Από την άλλη πλευρά, μια τέτοια εξέλιξη, που δεν επιβεβαιώνεται μέχρι στιγμής τουλάχιστον από την πλευρά της Ε.Ε., θα έχει χαρακτήρα επικοινωνιακής τονωτικής ένεσης τόσο προς τις αγορές όσο και στο εσωτερικό της χώρας. Επί της ουσίας, ωστόσο, θεωρείται δύσκολο να υλοποιηθεί, καθώς κάποια πιθανή ευνοϊκή επανεξέταση δεν θα έρθει πριν από το 2015.
Τα άλλα δύο σενάρια
Το... μεσαίο σενάριο θεωρείται και το διαδικαστικό. Δηλαδή, οι 27 ηγέτες της ΕΕ να επικυρώσουν το Σύμφωνο του Ευρώ όπως το ψήφισαν οι 17 της ευρωζώνης, να επικυρώσουν την συμφωνία για τον νέο μηχανισμό στήριξης ESM και τα μέτρα για την οικονομική διακυβέρνηση. Σε τέτοια περίπτωση θα περάσει χωρίς πολλά-πολλά και η απόφαση για την ελληνική επιμήκυνση και το χαμηλότερο επιτόκιο.
Για ακόμα μια φορά, ωστόσο, δεν γνωρίζουμε την στάση που θα κρατήσει την ημέρα της Συνόδου, η Βρετανία αλλά και η Σουηδία. Δύο χώρες που ήδη εξέφρασαν αντιρρήσεις για τις αποφάσεις της ευρωζώνης, ενώ εκτιμάται ότι θα ζητήσουν αναδιατύπωση αποφάσεων που αφορούν τις αυτοματοποιημένες ποινές για τους παραβάτες του Συμφώνου Σταθερότητας και το μέγεθος της παρέμβασης της Κομισιόν στην θέσπιση των προϋπολογισμών των χωρών μελών εκτός της Ευρωζώνης.
Με γνώμονα ότι η ΕΕ «καίγεται» να μην ανοίξει νέο μέτωπο με τις αγορές, το παζάρι αναμένεται να είναι σκληρό όμως στο τέλος της Συνόδου επιδιώκεται να επιτευχθεί επικύρωση των συμφωνιών. Σε αντίθετη περίπτωση, το διαδικαστικό σενάριο θα γυρίσει σε... κακό, τόσο για την Ευρώπη όσο και για την χώρα μας.
Η λογική ότι «όλα είναι σε ένα καλάθι» μπορεί να μπλοκάρει την διαδικασία επικύρωσης, εάν υπάρξουν βέτο σε ένα σκέλος, όπως για παράδειγμα στα μέτρα για την οικονομική διακυβέρνηση. Σε τέτοια περίπτωση, η όποια αναβολή αναμένεται να συμπαρασύρει και την επικύρωση για τα ελληνικά θέματα.
Ακόμα, όμως και να υπάρξει απόφαση στην Σύνοδο Κορυφής, το καλάθι των μέτρων θα πρέπει να επικυρωθεί και από τα 27 εθνικά κοινοβούλια. Βάση των κανόνων της ΕΕ, πρέπει να υπάρξει ομοφωνία και έτσι, ένα κοινοβούλιο να πει «όχι», οι αποφάσεις δεν θα επικυρωθούν και ξαναστέλνονται για επαναδιαπραγμάτευση. Αυτό είναι ίσως και το πιο επικίνδυνο κομμάτι για την Ελλάδα, καθώς μπαίνουν στο παιχνίδι και τα εθνικά συμφέροντα, ενώ, μέχρι να τελειώσει η διαδικασία επικύρωσης αρκετές χώρες θα «περάσουν» από εκλογές.
Και οι ελληνικοί «άσοι»
Το θετικό για την ελληνική πλευρά προκειμένου να επιδιώξει να περάσει τις επιδιώξεις της αποτελεί το γεγονός ότι στην παρούσα φάση, η Ευρωπαϊκή Ένωση «καίγεται» για να κλείσει «ανοιχτά μέτωπα», λόγω των ήδη πολλών ανοιχτών θεμάτων που καλείται να αντιμετωπίσει.
Έτσι, το «θερμό κλίμα» που επικρατεί γύρω από την Πορτογαλία, οι καυτές εξελίξεις στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, αλλά και η γενικότερη διαπίστωση ότι θα πρέπει να στηρίζονται (για να μην ανατραπούν) οι κυβερνήσεις που παίρνουν αυστηρά μέτρα, στόχος των οποίων είναι η διάσωση της οικονομίας, αποτελούν διαπραγματευτικούς «άσους» στο μανίκι του Έλληνα πρωθυπουργού.
Τα αποτελέσματα της συνόδου της ευρωζώνης ήταν μεν για την Ελλάδα καλύτερα από τα αναμενόμενα, ωστόσο είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι οι επιδράσεις τόσο στα spreads των κρατικών μας ομολόγων όσο και στις τιμές των μετοχών της Σοφοκλέους ήταν σαφώς περιορισμένες.
Κι αυτό όχι μόνο γιατί συχνά «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες», (οι οποίες θα πρέπει να ψηφιστούν στις 25 Μαρτίου), αλλά και γιατί όσα μέχρι σήμερα φαίνεται να κερδίσαμε, πολύ πιθανόν να μη φτάνουν!
Να μη φτάνουν για να βγει η χώρα από την ύφεση και ενδεχομένως να μην φτάνουν για να πείσει η Ελλάδα τις αγορές ότι σε βάθος διετίας μπορεί να δανειστεί απρόσκοπτα από αυτές...
Η αλήθεια είναι πως η εγχώρια οικονομία έχει πέσει σε βαθύτατη ύφεση και οι μόνες πηγές..... αισιοδοξίας (αυξημένος τουρισμός, τόνωση εξαγωγών, χαμηλότερη βάση σύγκρισης από το β’ εξάμηνο του 2010) δείχνουν «λίγες» προκειμένου να σταθεροποιήσουν την πτωτική πορεία της οικονομίας.
Η ολοένα και αυξανόμενη ανεργία, η ουσιαστική παύση πληρωμών του ελληνικού δημοσίου προς τους οφειλέτες του και το «βαλτωμένο ΕΣΠΑ προοιωνίζουν χειρότερο μέλλον, ενώ όσα ακούμε για μεγάλα ιδιωτικά projects (Ελληνικό, Fast Track, αγορά 1 εκατ. ακινήτων από ξένους, κ.λπ.) δεν βρίσκονται ακόμη, ούτε καν στα χαρτιά…
Παράγοντες της αγοράς υποστηρίζουν ότι θα πρέπει από τη μια πλευρά να υλοποιηθούν σημαντικές επενδύσεις και από την άλλη το κράτος να αρχίσει να αποπληρώνει τις υποχρεώσεις του προς τον επιχειρηματικό κόσμο για να ανασάνουν η οικονομία και οι τράπεζες. Πώς όμως να το κάνει αυτό το κράτος, όταν φαίνεται ότι «δεν υπάρχει σάλιο»; Πώς θα μπορέσει να έρθει η ανάπτυξη, όταν ήδη σχεδιάζονται πρόσθετα μέτρα 1,8 δισ. ευρώ λόγω και της απόκλισης του προϋπολογισμού κατά το πρώτο δίμηνο του έτους;
Το θετικό σενάριο
Το πρόβλημα σαφώς το γνωρίζει η κυβέρνηση και δεν είναι τυχαίο ότι η ελληνική πλευρά θα επιδιώξει να υπάρξει πολιτική πρόθεση των 27 να εξετάσουν περαιτέρω ευνοϊκή μεταχείριση για την Ελλάδα εάν πιάσει τους στόχους του μνημονίου.
Αυτό, δηλαδή, που ζητάει η κυβέρνηση από τη σύνοδο κορυφής στις 25/3 είναι να καταγραφεί στις αποφάσεις ένας επικείμενος συνεχής «διάλογος» μεταξύ της Ελλάδας και της Ε.Ε., όπου όσο περισσότερο η χώρα μας θα προσεγγίζει τους στόχους του μνημονίου τόσο περισσότερο οι εταίροι μας θα χαλαρώνουν τις πιέσεις και θα μας προσφέρουν ρευστότητα και ενδεχομένως και άλλου είδους βοήθεια (όπως η δυνατότητα επαναγοράς κρατικών μας ομολόγων).
Επιπλέον, στην περίπτωση όπου στη σύνοδο κορυφής ο Έλληνας πρωθυπουργός κερδίσει την παραπάνω «μάχη», αυτό θα είναι μία τονωτική ένεση για την ψυχολογία στην οικονομία, αλλά και θα δώσει πιθανότατα πολιτικό χρόνο στην κυβέρνηση προκειμένου να προχωρήσει στις απαιτούμενες αλλαγές στον οικονομικό τομέα.
Το τελευταίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς όλοι συμφωνούν ότι οποιαδήποτε θετική απόφαση της συνόδου δεν θα είναι αρκετή για να ανακάμψει η ελληνική οικονομία, αν η αποτελεσματικότητα του κυβερνητικού έργου δεν βελτιωθεί κατακόρυφα...
Πόσο πιθανό είναι, όμως, να επιτευχθεί μια τέτοια διατύπωση στα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής; Η ελληνική πλευρά υποστηρίζει ότι είναι σχετικά εύκολο να «περάσει» η επιδίωξη αυτή, λόγω και των πολιτικών εξελίξεων στην Πορτογαλία και του κινδύνου να ανατραπούν οι κυβερνήσεις που έχουν υπογράψει μνημόνια.
Από την άλλη πλευρά, μια τέτοια εξέλιξη, που δεν επιβεβαιώνεται μέχρι στιγμής τουλάχιστον από την πλευρά της Ε.Ε., θα έχει χαρακτήρα επικοινωνιακής τονωτικής ένεσης τόσο προς τις αγορές όσο και στο εσωτερικό της χώρας. Επί της ουσίας, ωστόσο, θεωρείται δύσκολο να υλοποιηθεί, καθώς κάποια πιθανή ευνοϊκή επανεξέταση δεν θα έρθει πριν από το 2015.
Τα άλλα δύο σενάρια
Το... μεσαίο σενάριο θεωρείται και το διαδικαστικό. Δηλαδή, οι 27 ηγέτες της ΕΕ να επικυρώσουν το Σύμφωνο του Ευρώ όπως το ψήφισαν οι 17 της ευρωζώνης, να επικυρώσουν την συμφωνία για τον νέο μηχανισμό στήριξης ESM και τα μέτρα για την οικονομική διακυβέρνηση. Σε τέτοια περίπτωση θα περάσει χωρίς πολλά-πολλά και η απόφαση για την ελληνική επιμήκυνση και το χαμηλότερο επιτόκιο.
Για ακόμα μια φορά, ωστόσο, δεν γνωρίζουμε την στάση που θα κρατήσει την ημέρα της Συνόδου, η Βρετανία αλλά και η Σουηδία. Δύο χώρες που ήδη εξέφρασαν αντιρρήσεις για τις αποφάσεις της ευρωζώνης, ενώ εκτιμάται ότι θα ζητήσουν αναδιατύπωση αποφάσεων που αφορούν τις αυτοματοποιημένες ποινές για τους παραβάτες του Συμφώνου Σταθερότητας και το μέγεθος της παρέμβασης της Κομισιόν στην θέσπιση των προϋπολογισμών των χωρών μελών εκτός της Ευρωζώνης.
Με γνώμονα ότι η ΕΕ «καίγεται» να μην ανοίξει νέο μέτωπο με τις αγορές, το παζάρι αναμένεται να είναι σκληρό όμως στο τέλος της Συνόδου επιδιώκεται να επιτευχθεί επικύρωση των συμφωνιών. Σε αντίθετη περίπτωση, το διαδικαστικό σενάριο θα γυρίσει σε... κακό, τόσο για την Ευρώπη όσο και για την χώρα μας.
Η λογική ότι «όλα είναι σε ένα καλάθι» μπορεί να μπλοκάρει την διαδικασία επικύρωσης, εάν υπάρξουν βέτο σε ένα σκέλος, όπως για παράδειγμα στα μέτρα για την οικονομική διακυβέρνηση. Σε τέτοια περίπτωση, η όποια αναβολή αναμένεται να συμπαρασύρει και την επικύρωση για τα ελληνικά θέματα.
Ακόμα, όμως και να υπάρξει απόφαση στην Σύνοδο Κορυφής, το καλάθι των μέτρων θα πρέπει να επικυρωθεί και από τα 27 εθνικά κοινοβούλια. Βάση των κανόνων της ΕΕ, πρέπει να υπάρξει ομοφωνία και έτσι, ένα κοινοβούλιο να πει «όχι», οι αποφάσεις δεν θα επικυρωθούν και ξαναστέλνονται για επαναδιαπραγμάτευση. Αυτό είναι ίσως και το πιο επικίνδυνο κομμάτι για την Ελλάδα, καθώς μπαίνουν στο παιχνίδι και τα εθνικά συμφέροντα, ενώ, μέχρι να τελειώσει η διαδικασία επικύρωσης αρκετές χώρες θα «περάσουν» από εκλογές.
Και οι ελληνικοί «άσοι»
Το θετικό για την ελληνική πλευρά προκειμένου να επιδιώξει να περάσει τις επιδιώξεις της αποτελεί το γεγονός ότι στην παρούσα φάση, η Ευρωπαϊκή Ένωση «καίγεται» για να κλείσει «ανοιχτά μέτωπα», λόγω των ήδη πολλών ανοιχτών θεμάτων που καλείται να αντιμετωπίσει.
Έτσι, το «θερμό κλίμα» που επικρατεί γύρω από την Πορτογαλία, οι καυτές εξελίξεις στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, αλλά και η γενικότερη διαπίστωση ότι θα πρέπει να στηρίζονται (για να μην ανατραπούν) οι κυβερνήσεις που παίρνουν αυστηρά μέτρα, στόχος των οποίων είναι η διάσωση της οικονομίας, αποτελούν διαπραγματευτικούς «άσους» στο μανίκι του Έλληνα πρωθυπουργού.