Γράφει ο Αλέξανδρος Πιστοφίδης
« Η σκέψη είναι μια πρόταση με νόημα»
( Λ. Βιτγκενστάϊν)
Πριν 2 500 χρόνια περίπου, ο κυνικός φιλόσοφος Αντισθένης, θα πει:“ Αρχή παιδεύσεως η τών ονομάτων επίσκεψις” ( αρχή της μόρφωσης είναι η ακριβής εξέταση της σημασίας των λέξεων), προσεγγίζοντας ένα θέμα που μας απασχολεί μέχρι σήμερα. Την ίδια εποχή περίπου, στο διάλογό του με τίτλο «Κρατύλος», βλέποντας τη σημασία των λέξεων για την εξέλιξη του ανθρωπίνου πνεύματος, θα ασχοληθεί ο Πλάτων με την ακριβή εξέταση της σημασίας των λέξεων. Δεκάδες στοχαστές από τότε θα ασχοληθούν με το ίδιο θέμα, τη φιλοσοφία της γλώσσας (Βλέπε Κίργκεγκαρντ, Γιάσπερς, Χάϊντεγγερ, Βιτγκενστάϊν, Σαρτρ κ.α.
Ολοι αυτοί είδαν, πως οι λέξεις μπορούν να αποκαλύψουν ή να συγκαλύψουν εντελώς την αλήθεια και να συσκοτίσουν το μυαλό. Εξαρτάται από τον τρόπο που τις χειριζόμαστε. Τον τελευταίο καιρό γινόμαστε συνεχώς μάρτυρες επαναπροσδιορισμού των λέξεων και των εννοιών τους. Λέξεις και έννοιες έγιναν διαιρετές. Οποιος έχει τη .........
δύναμη και την εξουσία τις δίνει το νόημα που επιθυμεί. Η διαστρέβλωση, ή καλύτερα η παραχάραξη λέξεων και εννοιών δεν είναι το αποτέλεσμα της βλακείας των παραχαρακτών. Κάθε άλλο. Γνωρίζουν καλύτερα απ’ το φιλόσοφο της γλώσσας Ν.Τσόμσκι, πως η ανάπτυξη του μυαλού βρίσκεται σε απόλυτη συσχέτιση με τον πλούτο των λέξεων και των ακριβών εννοιών τους. Ανατρέποντας τη σημασία των λέξεων, δημιουργείς σύγχυση ακόμη και στα μυαλά ευφυών ανθρώπων. Διασκεδάζεις με τη δύναμή σου να δημιουργείς, αυτό που δεν τόλμησαν ούτε οι ίδιοι οι θεοί, και ξαναβαφτίζεις λέξεις και παράλληλα φτιάχνεις μυαλά ελεγχόμενα και στα μέτρα σου. Πολύ φοβάμαι πως οι επόμενες γενιές της dot-com και της εικονικής πραγματικότητας, αντί με λέξεις θα επικοινωνεί με εικόνες για να επαληθευτούν εκείνοι που πριν έναν αιώνα και κάτι έγραφαν:«Η εμπειρία διδάσκει πως οι άνθρωποι ζουν για τις ιδέες τους και καθοδηγούνται από αυτές. Οι ιδέες μεταδίδονται μέσα από το λόγο, τις λέξεις. Για να υποτάξουμε τον τρόπο σκέψης και να μετατρέψουμε τους ανθρώπους σε μη σκεπτόμενα όντα θα πρέπει να τους αναγκάσουμε να κατανοούν τα πράγματα μόνο μέσα από εικόνες και όχι μέσα από τη γλώσσα». Το παραπάνω κείμενο το δανείστηκα από το 16ο από τα λεγόμενα 24 «πρωτόκολλα των σοφών της Σιών». Μακριά από εμένα οι συνωμοσιολογικές θεωρίες αλλά δεν πρέπει να είμαστε και εντελώς αφελείς. Μου είναι αδιάφορο αν το έγραψαν οι μυστικές υπηρεσίες του Τσάρου, ο Μιχαήλ Στρογγώφ, καποιοι Σιωνιστές το 1897 ή είναι απόσπασμα από ένα βιβλίο του 1864 με τίτλο: «Διάλογοι στην κόλαση μεταξύ του Μακιαβέλι και του Μοντεσκιέ». Οποιοι κι αν το έγραψαν πριν 100 ή 140 χρόνια, σίγουρα δεν ήταν ηλίθιοι και είχαν περισσότερο μυαλό από τους μυστικούς πράκτορες.
Ας πάρουμε όμως κάποιες σημαντικές έννοιες, όπως «δημοκρατία», «κράτος δικαίου», και «ανταγωνιστικότητα», που πάντα, τελευταία όμως ακόμη περισσότερο σχετίζονται με τη ζωή μας.
Για τη φιλόσοφο Χάνα Αρεντ « για να είναι κάποιος αληθινά ελεύθερος πολίτης πρέπει να είναι συμμέτοχος στη διακυβέρνηση». Η λέξη συμμετοχική δημοκρατία έχει γίνει τελευταίως της μόδας. Πόσοι πολίτες, ακόμη και στις πιο σύγχρονες δημοκρατίες, νιώθουν ότι συμμετέχουν ενεργά στην διακυβέρνηση της πολιτείας τους;
Ακούμε συχνά το παραμύθι, πως στα σημερινά κράτη-έθνη, η άμεση δημοκρατία των ελληνικών πόλεων με τις λαϊκές συναθροίσεις του Δήμου στην Πνύκα, δεν είναι εφικτές. Στη σημερινή διαδικτυωμένη κοινωνία, δεν απαιτείται να βρεθούμε όλοι σε μια πλατεία. Πόσο δύσκολο είναι σε βασικά θέματα, που μας αφορούν άμεσα να γίνουν ηλεκτρονικά δημοψηφίσματα; Γιατί σε κάποιες χώρες η έγκριση του Ευρωσυντάγματος έγινε με δημοψήφισμα και σε κάποιες άλλες όχι; Αλλοι είναι οι λόγοι. Αλλά ας υποθέσουμε ακόμη ότι η άμεση δημοκρατία δεν είναι πρακτικά εφικτή (πράγμα ψευδές). Γιατί στην έμμεση δημοκρατία, το καθήκον μας αρχίζει και τελειώνει μια ημέρα κάθε τέσσερα χρόνια με την εκλογή των εκπροσώπων-εντολοδόχων μας; Αν εγώ έχω ορίσει έναν δικηγόρο να με εκπροσωπήσει στο δικαστήριο και δω ότι εκείνος κάνει του κεφαλιού του, μη τηρώντας αυτά που συμφωνήσαμε, έχω το δικαίωμα της ανάκλησης. Γενικώς υπάρχει αυτό το δικαίωμα όπου υπάρχει έμμεση εκπροσώπηση με εντολή. Γιατί να μην ισχύει και στην πολιτική, όταν ο εντολοδόχος μου ψηφίζει ενάντια σε ότι συμφωνήσαμε, γιατί να μην μπορώ να κάνω ανάκληση της εντολής; Αρα και η έμμεση δημοκρατία, όπως εφαρμόζεται στην πράξη, είναι ένας μύθος.
Ας έρθουμε στην έννοια του «Κράτους Δικαίου». Ενας από τους γνωστότερους φιλοσόφους του περασμένου αιώνα σε θέματα δικαιοσύνης, ο Τζον Ρόουλς, στο βιβλίο του «Θεωρία της Δικαιοσύνης», γράφει:«μια δίκαιη κοινωνία πρέπει να πληροί τρεις προϋποθέσεις: Πρώτον, πρέπει να προσφέρει σε όλους τους πολίτες βασικές ελευθερίες. Δεύτερον, όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν το δικαίωμα των ίσων ευκαιριών. Τρίτον, οι τεράστιες διαφορές στο εισόδημα και στην οικονομική κατάσταση δικαιολογούνται, μόνο όταν ωφελούν όλα τα μέλη μιας κοινωνίας. Σε ποια ελεύθερη και δημοκρατική χώρα ισχύουν όλα αυτά, πόσο μάλλον στη χώρα μας. Ο γάλλος συγγραφέας Ανατόλ Φρανς θέλοντας να διασκεδάσει με την αντίληψη των κανόνων απόλυτου και καθολικού δικαίου, το οποίο ισχύει το ίδιο για όλους είχε πει: «κράτος δικαίου είναι, όταν ο νόμος που απαγορεύει να κοιμούνται κάποιοι κάτω από τις γέφυρες ή να κλέβουν ένα καρβέλι ψωμί ισχύει το ίδιο για τους πλούσιους και τους φτωχούς». Πόσοι από τους 70 000 ελληνικούς νόμους ισχύουν άραγε για το 10% των πλουσιότερων και ισχυρότερων οικογενειών; Σε μια ευνομούμενη πολιτεία, η πολιτική θα πρέπει να προσπαθεί να διορθώνει τυχόν κοινωνικές αδικίες που έχουν την αφετηρία τους στην ανισότητα ευκαιριών. Εκεί κρίνονται και ξεχωρίζουν οι ανεπτυγμένες και δίκαιες κοινωνίες από τις άλλες. Ένα κλασικό και οφθαλμοφανές παράδειγμα είναι το εξής: Στην Ολλανδία, στη Γερμανία και σε άλλες βορειοευρωπαϊκές χώρες δεν υπάρχει ούτε μια σπιθαμή ιδιωτικής παραλίας, που να μην έχουν πρόσβαση οι πολίτες τους. Μόνο στην Αττική, εκατομμύρια απλοί πολίτες δεν έχουν πρόσβαση στις παραλίες τους διότι είτε είναι ιδιωτικές, είτε πρέπει να πληρώσουν είτε έχουν γίνει μαρίνες για τα κότερα εκείνων που έχουν τα χρήματα και το μέσο να πάνε το σαββατοκύριακό τους σε ένα κοντινό νησί. Κατά τα άλλα, όπως έλεγε και ο Ανατόλ Φρανς, η απαγόρευση να κατασκηνώνεις ελεύθερα σε παραλίες, ισχύει ακόμη και για εκείνον που έχει κότερο. Αυτό λέγεται ισονομία. Ο νόμος δεν σου απαγορεύει να αγοράσεις κι εσύ ένα σπίτι στην παραλία, ένα κότερο ή να πληρώσεις την είσοδο σε μια πλαζ. Μπορεί να σου πουν πως είσαι κι εσύ το ίδιο ελεύθερος. Δεν σου το απαγορεύει κανείς. Ασχέτως αν ισχύει εδώ η γνωστή ρήση του Τσόρτσιλ, που θέλοντας να καυτηριάσει τις συνθήκες στα κομουνιστικά καθεστώτα είχε πει: «για να είσαι ελεύθερος πρέπει να έχεις και λίγα χρήματα στην τσέπη σου». Πόσα; Δεν το είπε. Το λένε, ή το εννοούν πολλοί νεοφιλελεύθεροι πολιτικοί και όχι μόνο:«ο εργάτης πρέπει να παίρνει τόσα όσα του φτάνουν ώστε την επόμενη ημέρα να ξαναπάει χορτασμένος και υγιής στη δουλειά του. Όπως μια μηχανή θέλει λάδια και βενζίνη, έτσι κι αυτός πρέπει να έχει τα απαραίτητα για να μπορεί να λειτουργεί με κανονικό και συνεχή ρυθμό»! Τόσο απλά είναι τα πράγματα κι έτσι ερχόμαστε στην επόμενη, την περιβόητη και ταλαιπωρημένη λέξη-λάστιχο, την
« Ανταγωνιστικότητα».
Πριν 13 χρόνια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έδωσε την ευλογία της «για το δανεισμό εργατών μεταξύ των εργοδοτών, …έτσι ώστε η εργασία να μετατρέπεται σε μεταβλητό (φτηνό)κόστος». (Βλέπε έκθεση της Ε.Ε.. COM./97/180.30.04.97). Αυτό που μέχρι πριν δυο δεκαετίες φαινόταν αδιανόητο, γίνεται πραγματικότητα και μάλιστα με την ευλογία των συνδικάτων. Η εργατική δύναμη, άρα και ο φορέας της ο εργαζόμενος, γίνεται αναλώσιμο είδος. Όταν πριν μερικά χρόνια είχε αρχίσει ο δανεισμός εργαζομένων από κάποια «γραφεία ευρέσεως εργασίας» προς επιχειρήσεις, είχαν ξεσηκωθεί όλες οι συνδικαλιστικές οργανώσεις. Με το επιχείρημα της ανάγκης ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Οικονομίας πείσθηκαν σχεδόν όλοι και έβαλαν νερό στο κρασί τους. Από τότε, σε όλα τα κείμενα της ΕΕ και στο Σχέδιο του Ευρωσυντάγματος, η λέξη «Ανταγωνιστικότητα» αναφέρεται, σχεδόν σε κάθε πρόταση. Εχουν πείσει ακόμα και τον άνεργο, πως όλα τα κακά του κόσμου οφείλονται στο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και το ακόμα χειρότερο, τον έχουν πείσει, έμμεσα, πως η ανταγωνιστικότητα, σχετίζεται σχεδόν μόνο με το μισθολογικό κόστος και την ελευθερία των επαγγελμάτων. Ετσι φτάσαμε σε ένα σημείο, όπου ομάδες εργαζομένων να φέρονται κατά άλλων ομάδων που παίρνουν περισσότερα από εκείνους τους ίδιους. «Αφού τα καημένα τα αφεντικά μας δεν μπορούν να μας δώσουν τόσα, ας μειωθούν και οι μισθοί των άλλων. Τι είναι αυτοί πιο μάγκες»; Αντί δηλαδή να διεκδικούν από εκεί εκείνους που πρέπει διεκδικούν από τους ομοίους τους. Εχουν πείσει τους πάντες, ότι ο ανταγωνισμός αυξάνει την προσφορά και επομένως μειώνει τις τιμές και αυτό είναι σωστό. Δεν έχουν πει όμως στον εργαζόμενο, πως γι αυτόν το λόγο η προσφορά εργασίας πρέπει να είναι υψηλή, άρα και η ανεργία, ώστε να έχουμε στο μέλλον χαμηλό μισθολογικό κόστος, δηλαδή χαμηλές απαιτήσεις προς τους εργοδότες.
Εχουν πείσει τους πάντες, πως η απόλυτη ελευθερία των επαγγελμάτων, θα οδηγήσει στην πτώση του κόστους και των τιμών, που κι αυτό είναι σωστό. Δεν του έχουν πει βεβαίως πως αυτό θα γίνει, (αν γίνει, διότι στην πράξη υπάρχουν καρτέλ και ολιγοπώλια σε όλα σχεδόν τα εμπορεύματα στη χώρα μας ), όταν μεγάλες εταιρείες που θα έχουν μερικές εκατοντάδες ή και χιλιάδες φορτηγά, θα προσλαμβάνουν οδηγούς με 500 ευρώ το μήνα. Το τραγελαφικό της υπόθεσης, είναι πως, η λέξη «Ανταγωνιστικότητα», παύει να έχει ισχύ εκεί όπου θίγονται μεγάλα συμφέροντα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η τελευταία υπόθεση με τα φωτοβολταϊκά. Αφού είδαν ότι η προσφορά ξεπέρασε κάθε προσδοκία, τώρα βάζουν πλαφόν στις αδειοδοτήσεις. Μα εγώ κύριοι που πείσθηκα ότι ζω σε μια ελεύθερη αγορά, όπου όποιος επιχειρεί ρισκάρει ακόμα και να καταστραφεί, θέλω όσο γίνεται περισσότερη προσφορά ενέργειας για να πέσουν οι τιμές, λίγο πιο πάνω από το κόστος. Γιατί κλείνετε αυτό το επάγγελμα; Για ποια ανταγωνιστικότητα μιλάτε; Την απάντηση σε όλα αυτά την έδωσε ο Πλάτων μέσω του Θρασύμμαχου: «Δίκαιο είναι το συμφέρον του ισχυρού» και ανταγωνιστικότητα και δημοκρατία είναι επίσης ότι συμφέρει εμάς τους ισχυρούς και άμα σας αρέσει. Ψάξτε για εναλλακτικές λύσεις, αφού σύμφωνα με όλα τα ΜΜΕ της αλήθειας, δεν υπάρχουν σε τούτο τον κόσμο, τον δικό τους, συμφέρουσες εναλλακτικές λύσεις.
Όταν λέξεις και έννοιες γίνουν λάστιχο, λαστιχένια και εύπλαστα γίνονται τα μυαλά και η ζωή μας.