Γράφει ο Βασίλης ΧασιώτηςΠρόσεξα, είπε ο κ. Κ., ότι κάνουμε πολλούς να τρομάζουν με τη θεωρία μας, επειδή βρίσκουμε στο κάθε ερώτημα και μιαν απάντηση. Δε θα μπορούσαμε, για το καλό της προπαγάνδας, να κάνουμε έναν κατάλογο των ερωτημάτων που μας φαίνονται τελείως αναπάντητα;
Μπέρτολτ Μπρεχτ : Ιστορίες του κ. Κόϋνερ,
Οι άνθρωποι έγιναν εργαλεία των εργαλείων τους.
Henry David Thoreau
Λαέ της Λιλιπούπολης
Λαέ της Λιλιπούπολης, σήκωσε πια παντιέρα, με το Χαρχούδα δήμαρχο δε βλέπεις άσπρη μέρα. Κι’ αν ήσουνα Χαρχουδικός, καιρός να μετανιώσεις, γίνε Δυστροποπιγκικός, αν θέλεις να προκόψεις.
Εβγάλαν οι Χαρχουδικοί δήμαρχο το Χαρχούδα και τη ζωή μας κυβερνά μια αρκουδοπεταλούδα. Όμως στις άλλες εκλογές η ρόδα θα γυρίσει κι όλη η Λιλιπούπολη εμένα θα ψηφίσει.
Μαριανίνα Κριεζή
Στις 15/4/2000, πριν δέκα χρόνια δηλαδή, στην εφημερίδα «Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ» δημοσίευα ένα άρθρο με τον τίτλο «Η δικομματική πραγματικότητα και το υπαρξιακό πρόβλημα των μικρών κομμάτων ( ή η αναζήτηση ενός ισχυρού τρίτου παίκτη...)». Αφού θυμίσω ότι την περίοδο εκείνη, λίγο πριν είχαν γίνει βουλευτικές εκλογές, όπου για μια ακόμα φορά θριάμβευε ο δικομματισμός, η χαβαλεδοποίηση της πολιτικής από πλευράς ψηφοφόρων ως ένδειξη «αντίδρασης» σε ένα παρηκμασμένο πολιτικό καθεστώς και ένα πολιτικό σύστημα γενικότερα, και η απάθεια των .....
πολλών για το πολιτικό γίγνεσθαι, έθετα στο άρθρο εκείνο το ερώτημα : «…τι σημαίνει αυτός ο δικομματισμός σε σχέση με τη τύχη των μικρών κομμάτων αλλά και με την ίδια την ουσία του φαινομένου σε όρους αποτελεσματικής και συνεπούς εξυπηρέτησης των κοινωνικών υποθέσεων…», για να κάνω τη γενική διαπίστωση ότι : «Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα δεν είναι εύκολο να δοθεί υπό τις παρούσες συνθήκες, και μια «εξ ορισμού» διαπίστωση ότι ο δικομματισμός «δεν ωφελεί», είναι μεν μια διαπίστωση, όμως αρκούντως αναποτελεσματική στο επίπεδο της «πειθούς», αλλά και ως απλό επιχείρημα. Το ζήτημα εδώ είναι ότι τα μικρότερα κόμματα, φαίνεται να πλέουν σ’ ένα πέλαγος ιδεολογικής-πολιτικής απροσδιοριστίας, όταν δεν κατηγορούνται -ορισμένα απ’ αυτά- ότι βρίσκονται «εκτός τόπου και χρόνου», ή ότι κατ’ ουσίαν δεν υποστηρίζουν κι αυτά τα ίδια πράγματα με τα κόμματα εξουσίας αλλά με άλλο τρόπο. Με άλλα λόγια, δεν κατόρθωσαν να προβάλλουν ένα ολοκληρωμένο και ρεαλιστικό μοντέλο εναλλακτικής πολιτικής φιλοσοφίας και κοινωνικής οργάνωσης, με αποτέλεσμα συχνά ο λόγος τους να εκλαμβάνεται ως «διαμαρτυρία» ή ως «σχεδόν παραπλήσιος» του λόγου ενός εκ των δύο κομμάτων εξουσίας. Όμως, τέτοιες προσεγγίσεις, δεν επιφέρουν παρά πρόσκαιρα οφέλη, μακροπρόθεσμα είναι καταδικασμένες σε μια αργή αλλά σταθερή επιθανάτια πορεία και πάντως δεν είναι αρκετά να προσδώσουν τα δύο εκείνα αναγκαία στοιχεία που θα μετουσίωναν το πρόσκαιρο όφελος σε μια πρόταση -και παρουσία- με διάρκεια : την αισθητή ιδεολογικο-πολιτική διαφοροποίηση από την μια και την ρεαλιστικότητα από την άλλη.»
Περαιτέρω, έθετα το ερώτημα, εν όψει πραγματικοτήτων όπως οι παραπάνω, αν είχε λόγο ύπαρξης ένας νέος πολιτικός –και κομματικός φορέας. Η απάντησή μου στο ίδιο μου το ερώτημα ήταν, πως ναι, υπάρχει χώρος αλλά και αναγκαιότητα για έναν νέο πολιτικό φορέα. Όπως σημείωνα : «Ένας τέτοιος ισχυρός τρίτος πολιτικός φορέας, κατ’ αρχήν θα μπορέσει να συσπειρώσει με μεγαλύτερες αξιώσεις εκείνα τα τμήματα της κοινωνίας που με τον ένα ή τον άλλον τρόπο αισθάνονται εγκλωβισμένα σε επιλογές που τα ίδια δεν τις επιθυμούν, που αισθάνονται ότι πρέπει να υπάρξει -αν όχι να εφευρεθεί- μια μέση τρίτη οδός μεταξύ των προοπτικών που προσφέρουν οι δύο κυρίαρχοι παίκτες και που «αναγκαστικά» επιλέγουν το ένα ή το άλλο μεγάλο κόμμα. Ένας τέτοιος ισχυρός πολιτικός φορέας, θα μπορέσει να ασκήσει μεγαλύτερη και πιο ουσιαστική πίεση στο εκάστοτε κόμμα εξουσίας… Ακόμα ένας τέτοιος πολιτικός φορέας, θα μπορέσει να «εξομαλύνει» σε μια πιο συνεπή βάση την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση των κομμάτων σε σχέση με την πραγματική εκλογική τους βάση.» Από την άλλη, παραδεχόμουν ότι «…προτείνοντας τα πιο πάνω, δεν έχω καμία ψευδαίσθηση για το τι πράγμα μιλώ. Η δυσκολία απαγκίστρωσης από τον επικρεμάμενο βρόγχο είναι πολύ μεγαλύτερη από τα διαφαινόμενα οφέλη από μια τέτοια εξέλιξη. Τα υπάρχοντα μικρά κοινοβουλευτικά κόμματα αλλά και όσα αυτή τη στιγμή δεν εκπροσωπούνται στη Βουλή, είναι φανερό ότι είναι προσκολλημένα σε θέσεις που δεν επιθυμούν να «διαπραγματευθούν», ελπίζοντας ότι αυτές οι διαφοροποιήσεις που το καθένα θεωρεί ότι αποτελούν ένα σημαντικό γι’ αυτά πλεονέκτημα, θα εξασφαλίσουν τουλάχιστον την δική τους εξατομικευμένη ύπαρξη. Ακόμα ο πολιτικός τους λόγος είναι μικρότερης διεισδυτικότητας σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, αφού κατ’ ουσίαν λειτουργούν με την ψυχολογία του «μικρού κόμματος», δηλαδή, κατ’ ουσίαν εστιάζουν σε «γωνιές» της συνολικής «αγοράς» και όχι σε όλη την «αγορά», όσο κι αν διατείνονται περί του αντιθέτου. Πολύ συχνά, τα μικρά κόμματα αδυνατούν να λειτουργήσουν σε μια πολυσυλλεκτική βάση -κάτι που σε μεγάλο βαθμό επιτυγχάνουν τα μεγάλα κόμματα-, κι αυτό με δική τους ευθύνη. Όμως, τα προβλήματα δεν σταματούν εδώ. Ένας τέτοιος πολιτικός φορέας, έχει ανάγκη επίσης ΝΑ ΠΡΟΒΑΛΕΙ ΚΑΙ ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ, ΕΞΩ ΚΑΙ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΜΕΧΡΙ ΤΩΡΑ «ΑΤΕΓΚΤΕΣ» ΚΑΙ ΕΝ ΠΟΛΛΟΙΣ ΣΥΝΘΗΜΑΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΘΕΣΕΙΣ, μια πλατφόρμα που πράγματι να είναι υπεύθυνη, που πράγματι να μην είναι παροχολογικού χαρακτήρα, που πράγματι να συλλαμβάνει τις τρέχουσες πραγματικότητες, τις οποίες δεν πρέπει να καμώνεται ότι «δεν τις υπολογίζει» ή ότι μπορεί εύκολα να τις υπερπηδήσει με κριτήριο τη συχνότητα των διαδηλώσεων, αλλά να προσφέρει καλά θεμελιωμένες βιώσιμες και αποτελεσματικές στρατηγικές και πολιτικές, που πράγματι να δίνουν την αίσθηση τουλάχιστον ότι «στο τέλος», μπορεί μια επιθυμητή κατάσταση πραγμάτων να επιτευχθεί. Τα πολιτικά μέσα αγώνα, είναι ανάγκη να είναι συμβατά με το εκάστοτε περιβάλλον, και φυσικά, το ίδιο και η όποια «επαναστατική» διάθεση, αντίληψη και συμπεριφορά. Όταν ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές διεργασίες σε παρασύρουν προς κατευθύνσεις που δεν επιθυμείς, πολύ πριν προσπαθήσεις να μεταβάλεις την ροή του ποταμιού, θα πρέπει πρώτα να εξασφαλίσεις ότι δεν θα πνιγείς, και ακολούθως, αφού επιβιώσεις, να προσπαθήσεις με περισσότερο ασφαλείς συνθήκες να αλλάξεις τη ροή, και το κυριότερο να έχεις πείσει για την αναγκαιότητα της αλλαγής του ρου, να έχεις προσδιορίσει με σαφήνεια προς τα πού θέλεις να το κατευθύνσεις, με ποιό τρόπο και φυσικά, όλα αυτά να είναι αποδεκτά. Κάθε τι άλλο, αποτελεί μπαλωθιά στον αέρα. Και φυσικά, μια πραγματικότητα εξίσου ισχυρή είναι και το ότι ο δικομματισμός, είναι ανεπιθύμητος μόνο εάν μπορεί να αποδεχτεί ότι τελικώς υπάρχει και κάτι ουσιαστικό «τρίτο» που αξίζει το κόπο να το εμπιστευθεί ο λαός, διαφορετικά, η όλη συζήτηση κινδυνεύει να μεταβληθεί σε μεμψιμοιρία. Θέτοντάς το διαφορετικά, αν υπάρχει κάτι που έχει νόημα να λεχθεί, ας λεχθεί, διαφορετικά, ας παραμένουμε σιωπηλοί, ή ας αποδεχθούμε τα πράγματα ως έχουν.»
Αυτά ισχυριζόμουν τότε, δέκα χρόνια πριν. Θεώρησα σκόπιμο, και ίσως χρήσιμο, να επικαιροποιήσω τις παραπάνω σκέψεις μου, μιας και κάποιες πρόσφατες δημοσκοπήσεις, ξανάφεραν στην επιφάνεια τον προβληματισμό για τη χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητα των «παλαιών» πολιτικών φορέων εξουσίας και των κομμάτων τους, δηλαδή τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ. Επίσης, τα ίδια τα εκλογικά αποτελέσματα, επιβεβαιώνουν τη δυστοκία των μικρών κομμάτων και παίξουν ένα καθοριστικό ρόλο στο ίδιο το πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, ως διαμορφωτές πολιτικών και στρατηγικών και όχι απλά ως φορείς της λαϊκής δυσφορίας που αναπόφευκτα υπάρχει σε κάθε περίπτωση.
Σήμερα, δεν βρίσκω κανένα λόγο να αποστασιοποιηθώ από τις παραπάνω θέσεις μου. Έτσι,όπως σημείωνα στο παραπάνω άρθρο μου : «…η αναγκαιότητα ενός ισχυρού τρίτου παίκτη στη πολιτική αρένα, προέρχεται από μια προσωπική αντίληψη, ότι μεγαλύτερη συμμετοχή σε μια διαδικασία που αποσκοπεί στη λήψη και τον έλεγχο αποφάσεων, αυξάνει την πιθανότητα λήψεως πιο αποτελεσματικών και δίκαιων αποφάσεων. Η δημοκρατία, σαν σύστημα που παράγει αποφάσεις αλλά και που απαιτεί τον έλεγχο των αποφάσεων αυτών, λειτουργεί τόσο περισσότερο ατελώς όσο επαφίεται στα χέρια λιγότερων αυτή η λειτουργία, όπως επίσης πιστεύω ότι πέρα από ένα σημείο αυξάνει το ίδιο η αναποτελεσματικότητα. Ακριβώς όπως στην οργάνωση της οικονομίας τα μονοπώλια αποτελούν μια στρέβλωση, το ίδιο στρεβλή κατάσταση αποτελεί και το μονοπώλιο του πολιτικού σκηνικού. Μεταξύ του μεγάλου συγκεντρωτισμού και του πολυκερματισμού, που και τα δυο οδηγούν σε αναποτελεσματικότητες, εκτιμώ ότι υπάρχει χώρος ενός «λογικού» αριθμού συνιστωσών για τη δημιουργία μιας συνισταμένης. ΣΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΦΑΣΗ ΚΑΙ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΙΣ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΑ ΥΠΑΡΧΟΝΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ, ΕΚΤΙΜΩ ΟΤΙ ΕΝΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΤΡΙΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΙΣΧΥΡΩΝ ΠΑΙΚΤΩΝ, ΚΑΙ ΙΣΩΣ ΤΕΣΣΑΡΩΝ Η ΚΑΙ ΠΕΝΤΕ ΑΥΡΙΟ, ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΛΟΓΙΚΗ ΑΙΣΘΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ. Βεβαίως, ένας αριθμός σχετικά ισχυρών παικτών πάνω από τρεις, ίσως οδηγήσει σε μη αυτοδύναμες κυβερνήσεις. Κι εδώ βεβαίως θα εγερθεί -είναι βέβαιο- η άλλη μεγάλη συζήτηση. Αν δηλαδή η «πραγματικότητα» της χώρας μας μπορεί να «αντέξει» τέτοιου είδους κυβερνήσεις. Όμως, δεν είναι του παρόντος να τοποθετηθούμε επί ενός «σεναρίου» αυτής της μορφής, όταν κι αυτά που μέχρι τώρα διατυπώσαμε κινούνται -επί του παρόντος- στη σφαίρα ομοίως των υποθέσεων, και μάλιστα δύσκολα να επιχειρηθούν στη πράξη… Το ότι μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι προτείνω μια ουτοπία που δεν πείθει, και το ότι δεν θα πείσω αν υποστηρίξω ότι ενίοτε η «ουτοπία» είναι κι αυτή μια «ρεαλιστική» προσέγγιση, κι αυτό είναι φανερό. Το ότι κάτω από συγκεκριμένες συγκυρίες, μπορεί ο «ισχυρός τρίτος παίκτης» να αναδυθεί από «πλευρές» που εδώ ούτε καν μνημονεύονται, είναι κι αυτό ένα ενδεχόμενο...»
Σήμερα, οι εξελίξεις των πραγμάτων μας οδηγούν ολοένα και περισσότερο κοντά στη πεποίθηση, ότι το πολιτικό σύστημα ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ, έκλεισε τον ιστορικό του κύκλο, έχοντας προσφέρει τη χείριστη υπηρεσία στη χώρα, το έθνος και τον λαό.
Επομένως, λογικά προκύπτει ότι η προσδοκία μου ή η ευχή μου αν προτιμάτε για ένα ή περισσότερους νέους παίχτες στη πολιτική σκηνή, ΔΕΝ περιλαμβάνει όσους μετείχαν στο χτίσιμο της παρακμής του πολιτικού συστήματος τη χώρας.
Τι δέον γενέσθαι λοιπόν;
Πρέπει, πρώτον, να πετάξουμε στον σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας, ό,τι μέχρι σήμερα πετούσε το σύνολο του λαού σ’ αυτόν τον σκουπιδοτενεκέ.
Πρέπει, δεύτερον, να επιβεβαιώσουμε τη πίστη μας στις δικές μας δυνάμεις, ότι μπορούμε και ταυτόχρονα θέλουμε να επιβιώσουμε με αξιοπρέπεια, αφού η άλλη άποψη, ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα χωρίς τα δεκανίκια των ξένων, υπονοεί ότι τούτος ο λαός είναι ένας σακάτης λαός που δεν μπορεί να περπατήσει χωρίς πατερίτσες.
Πρέπει, τέταρτον, να στείλουμε στο σκουπιδοτενεκέ της Ιστορίας τις «λύσεις» που αποδεδειγμένα παρήγαγαν κρίσεις οικονομικές και πολιτικές και ευνόησαν την παρακμή. Λύσεις του τύπου, ότι ο καρκίνος των πνευμόνων που προήλθε από το πολύ κάπνισμα αντιμετωπίζεται με ένα και μόνο ένα τρόπο : καπνίζοντας περισσότερο! Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η σταλινική εκδοχή του φιλελευθερισμού.
Πρέπει, πέμπτον, ν’ απαλλαγούμε απ’ τη θεωρία του μονόδρομου : η ανθρωπότητα, ποτέ δεν πορεύτηκε πάνω σ’ ένα δρόμο, αλλά πάντα εύρισκε άλλους δρόμους, όταν αυτός που ακολουθούσε γίνονται δύσβατος και πολύ περισσότερος αδιάβατος.
Πρέπει, έκτον, ν’ απαλλαγούμε από τις ιδεοληψίες της κάθε μορφής, απ’ την αριστερά ως τη δεξιά, και πολύ περισσότερο απ’ τις ακραίες τους εκδοχές. Η αριστερά και η δεξιά, ως ιδεολογίες έπαιξαν το πιο σημαντικό ρόλο στη πορεία των κοινωνιών και των λαών, απ’ τη Βιομηχανική Επανάσταση και δώθε, όμως, ο κόσμος σήμερα έχει προ πολλού εισέλθει στη Μεταβιομηχανική Κοινωνία, κι απ’ τη στιγμή που έγινε αυτό, αποτελεί τουλάχιστον αναχρονισμό η διαχείριση του σήμερα με βάση τις ιδεολογίες του χθες. ΧΡΕΙΑΖΟΜΑΣΤΕ ΣΥΝΕΠΩΣ, ΕΝΑ ΝΕΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ.
Πρέπει, πρέπει, πρέπει, θα πει κάποιος. Αλλά με το «πρέπει» δεν κάνεις πίττα. Χρειάζεσαι αλεύρι, λάδι, αυγά, και άλλα συστατικά, αλλά εδώ το πρόβλημα, θα ξαναπεί αυτός ο «κάποιος», δεν είναι ότι αμφισβητούμε τη σημασία του «πρέπει», αλλά το ότι μας λείπουν τα «υλικά» για να φτιάξουμε τη πίττα!
Θα συμφωνήσω με τον υποθετικό συνομιλητή μου. Κι εγώ, με την ίδια αγωνία διαπιστώνω ότι επί του παρόντος, δεν φαίνεται στον ορίζοντα η νέα προοπτική, που θα αντικαταστήσει το σημερινό πολιτικό σύστημα. ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΛΟΙΠΟΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ; Ιδού ένα θέμα για μια τοποθέτηση που το εντάσσω μέσα στο ΝΕΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ που προσωπικά αναμένω να διακηρυχθεί από ηγέτες που όμως ακόμα δεν φαίνονται στον ορίζοντα, ή, απλά, δεν μπορούμε να τους διακρίνουμε ακόμα…
Αλλά, εκείνο που αρνούμαι να κάνω, είναι να θάψω την ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο, επιβεβαιώνοντας έτσι κατ’ ουσίαν τη θεωρία του μονόδρομου. Ένα μονόδρομο, που οι εκφραστές του «οραματίζονται» τις «παλιές καλές εποχές» των πιο μαύρων χρόνων της ανθρώπινης ιστορίας : δηλαδή, ένα σύγχρονο Μεσαίωνα…