Γράφει ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος
«…Το πολιτικό; Γιατί δεν ξεκολλάω απ΄ το πολιτικό; Είμαι ζώο πολιτικό. Δεν μπορώ να σκεφτώ διαφορετικά. Και δεν εννοώ την πολιτική έτσι όπως την εννοούμε γενικά. Καθόλου, γιατί δεν είμαι φιλόδοξη. Δεν ήθελα να κάνω καριέρα ή κάτι τέτοιο. Ήταν μέσα μου ο αγώνας. Μόνο ως αγώνας. Το βλέπω και ως προσφορά, ως θάνατο. Έπειτα, ήταν μαζί με τον έρωτα. Αν δεν είναι μαζί, τότε είναι χυδαίο πράγμα. Τότε δεν μπορείς να είσαι ζώο πολιτικό. Έτσι, χωρίς αίσθημα. Τότε είσαι τέρας. Το σωστό πολιτικό ζώο, νομίζω, πρέπει να έχει περάσει πολύ καλά και τον έρωτα. Αλλιώς δεν μπορεί να κάνει τίποτα, θα στεγνώσει, αργά ή γρήγορα θα ξεραθεί, δεν μπορεί να δώσει στον άνθρωπο τίποτ΄ άλλο…»
Την περίοδο που αρχίζουμε, έστω και με αφορμή μία ταινία, να συζητούμε για τον Εμφύλιο Πόλεμο, για την ανοιχτή αυτή πληγή της ιστορίας, αλλά και της πολιτικής μας κουλτούρας, φεύγει από τη ζωή η Έλλη Παπά.
Αρκετοί από εμάς, αν την γνωρίζουν, θα την γνωρίζουν ως θεματοφύλακα των ιδεών, του αγώνα και της σκέψης του Νίκου Μπελογιάννη. Λογικό, η πατημασιά του Μπελογιάννη ήταν πολύ βαριά, η τελευταία του πνοή ήταν ένας ύμνος στην ελευθερία, αλλά και μία καταδίκη για τη φαυλοκρατική δημοκρατίας της καχεκτικής πολιτικής δεκαετίας. Όμως, η Έλλη Παπά, η ιστορική σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη, ήταν μία σημαντική και αυτόφωτη προσωπικότητα, μία προσωπικότητα της αριστεράς, του αγώνα, της λογοτεχνίας, της ιστορίας και της .......
δημοσιογραφίας. Η Έλλη Παππά ήταν μία φυλακισμένη μάνα, μία μάνα που έστελνε γράμματα από τη φυλακή στο γιο της, στο γιο της που δεν γνώρισε ποτέ τον πατέρα του, το μεγάλο Μπελογιάννη, στο γιο της που ήταν η αιτία που δεν ακολούθησε το Μπελογιάννη στο θάνατο, το γιο της όμως που δεν τον χάρηκε γιατί οι φυλακίσεις της ήταν συνεχείς.
Η Έλλη Παππά, πραγματικά δεν είναι εύκολο να γράψεις κάτι για ένα τόσο σημαντικό πρόσωπο, για ένα πρόσωπο που όπως είχε πει ο πρώην Πρόεδρος του ΣΥΝ Νίκος Κωνσταντόπουλος, πέρασε το ανθρώπινο όριο, συνάντησε τον θάνατο και γύρισε. Αυτό το ταξίδι ήταν που την έκανε να αποκοπεί από τα όνειρα της νιότης, αυτό το ταξίδι την έκανε να καταλάβει ότι η ιστορία που γράφτηκε στον 20ο αιώνα, μία ιστορία, που ειδικά στην Ελλάδα, έγραψε και η ίδια, ήταν μία απογοήτευση των ονείρων της. Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από το να νιώθεις την απογοήτευση από τα όνειρα σου, από τα πιστεύω σου, δεν υπάρχει όμως και μεγαλύτερη τόλμη από το να τα υπερασπίζεσαι, από το να αναγνωρίζεις τα λάθη σου, και αυτό η Έλλη Παππά το τόλμησε, έκανε στόχο της γραφής της και της πολιτικοποίησης της την κάθαρση της Μαρξιστικής σκέψης από τις σταλινικές στρεβλώσεις», άραγε στο ΚΚΕ θα βρουν ποτέ αυτό το θάρρος;
Η μεγαλύτερη ειρωνεία στη εθνικιστική λάσπη των Εαμοβουλγάρων ήρθε και αυτή από την Έλλη Παππά, από τη μεγάλη αγάπη της για την Ελλάδα και τους Έλληνες, για τις ρίζες των Ελλήνων και για την ιστορία τους…
τι άλλο να πει κανείς για ένα ιστορικό πρόσωπο, για μία μητέρα, για μία σύντροφο, για μία γυναίκα εκτοπισμένη…
Καλύτερα ας διαβάσουμε το απόσταγμα της σκέψης της και το λόγο που αποχαιρέτησε τον 20ο αιώνα (τα αποσπάσματα που ακολουθούν είναι από συνέντευξη της Έλλης Παππά στην Παρέα της Κοκκινιάς και στην Ηλέκτρα Α.)
- «Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου»: Γιατί αποχαιρετισμός; Μιλάτε στον πρόλογο για μνήμη. Είναι μόνο η μνήμη; Με άλλα λόγια γιατί γράψατε τον Αποχαιρετισμό;
- Είναι λιγάκι…μπερδεύει λίγο. Δεν είναι πολύ έντιμο αυτό που γράφω (αποχαιρετισμός). Δεν είναι δηλαδή ένας αποχαιρετισμός στον αιώνα μου και πια τερματίζω. Δεν το λέω μ αυτήν την έννοια. Είναι…ότι δε θέλω να ασχοληθώ πια – εγώ – με τα προβλήματα του αιώνα. Α, λέω, basta. Αρκετά. Ως εδώ. Από δω και πέρα δεν έχω να πω τίποτε άλλο για αυτόν τον βρώμικο αιώνα, ο οποίος το μόνο που έκανε ήταν να διαψεύδει. Να κερδίζει πράγματα και να τα καταστρέφει ο ίδιος και να διαψεύδει αυτό που έφτασε. Είναι φοβερό. Είναι τραγικός αιώνας. Δεν επιχειρώ να τον συγκρίνω. Δε θα τον συνέκρινα για παράδειγμα ποτέ με την Αναγέννηση. Δεν είναι αιώνας που θα αφήσει κάτι. Ό,τι έκανε, το έγδαρε, το πέταξε, το κατέστρεψε, ο ίδιος.
-Γι’ αυτό λοιπόν «αποχαιρετισμός».
- Και γι’ αυτό του λέω αντίο. Μας γέλασες. Μα είπες ψέματα. Δε χρειάζεσαι άλλο στην ανθρωπότητα. Φύγε να έρθει κάτι καλύτερο στους ανθρώπους.
Παρόλο που, δύσκολο να σκεφτώ εγώ τώρα το καλύτερο που μπορεί να έρθει. Να ‘ρθει δηλαδή τώρα ένας αιώνας 21ος που θα ναι πολύ καλύτερος από τον 20ο. Μου είναι δύσκολο. Και δεν τολμώ. Εγώ τον έχω αποχαιρετίσει. Του πήρα και τέσσερα χρόνια-τέσσερις μέρες (γελάει).
- Επομένως πρέπει να τα βλέπουμε. Και όχι μόνο να τα βλέπουμε, αλλά να τα βλέπουμε και κριτικά.
- Ναι. Αν δεν τα βλέπουμε είναι έγκλημα. Εγώ δεν παίρνω μέρος σ αυτό το έγκλημα. Πήρα άθελά μου. Γιατί...πήγα να πεθάνω...για τον Στάλιν. Όχι ειδικώς για τον Στάλιν δηλαδή, γιατί ευτυχώς πολύ νωρίς τον είχα καταλάβει. Πολύ νωρίς αντιδρούσα. Δεν είχε ιδιαίτερη σημασία αν αντιδρούσα ή όχι. Είχε σημασία για τα μετέπειτα, ότι είχα την άνεση μετά να καθαρίσω καλύτερα ορισμένα πράγματα που άλλοι σύντροφοι μου δεν είχαν καθαρίσει. Αυτό. Απλό. Τίποτ΄ άλλο. Αλλά, από μια φάση κι έπειτα, αν δεν τα έλεγα αυτά τα πράγματα ανοιχτά, τότε θα έπρεπε να είμαι ή ξέρω γω χαζή, ή να ψεύδομαι, να κάνω έγκλημα δηλαδή απέναντι στους ανθρώπους που κατά κάποιο τρόπο μπορώ κάπως να τους πλησιάζω και να μιλάω. Και δε θα το θελα.
ΥΓ. Το μόνο που δεν αξίζει στην Έλλη Παππά και στη σκέψη της είναι η λήθη, αυτή τη λήθη πολέμησε με όλες τις δυνάμεις της, τη λήθη των θετικών, αλλά και τη λήθη των αρνητικών πραγμάτων, πρέπει να την παραδεχόμαστε. Η Έλλη Παππά πίστευε στην Ευρώπη, στη ιδέα της Ευρωπαϊκής ταυτότητας, αναδείκνυε με αυτή τη στάση της πόσο μπορεί να προσφέρει η σκεπτόμενη πολιτική αριστερά στον τόπο μας. Άνθρωποι σαν την Έλλη Παππά, που έχουν την ψυχή όντως βαθιά, σε κάνουν να σκέφτεσαι πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν το ΚΚΕ δεν απείχε από τις εκλογές του 1946… Επιτέλους, ήσυχη, αλλά και ανήσυχη ταξιδεύει για να συναντήσει τον αγαπημένο της Νίκο, τον άνθρωπο με το γαρύφαλλο.