Γράφει ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος
Άλλη μία 24η Οκτωβρίου ήρθε. Μοιάζει σαν μία ημέρα όπως όλες οι άλλες, είναι όμως πραγματικά έτσι; Όχι, δεν είναι εθνική εορτή, είναι μία ημέρα αφιερωμένη στην ανθρωπότητα, μία παγκόσμια ημέρα, το λόγο εορτασμού της οποίας πρέπει να αναζητήσουμε 62 χρόνια πριν, το 1947, όταν και καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών, μία ημέρα εορτασμού για το γεγονός που είχε λάβει δύο χρόνια πριν χώρα στο San Francisco, όταν στις 24 Οκτωβρίου του 1945 ιδρύθηκε ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών, ο ΟΗΕ.
Μπορεί κανείς να γράψει και να σκεφτεί πολλά για τον ΟΗΕ, για την αποστολή του και τη χρησιμότητα του, για την επιτυχία και την αποτυχία του, μπορεί κανείς, ειδικά στην Ελλάδα όπου η περιφρόνηση και η ενοχοποίηση των διεθνών θεσμών είναι άλλοθι των αποτυχιών αλλά και άσκηση εθνικής αυτονομίας, να πει ότι ο ΟΗΕ εξυπηρετεί συμφέροντα μεγαλύτερων χωρών, κυρίως των ΗΠΑ, όπως χαρακτηριστικά είχε ειπωθεί προ καιρού σε «ενημερωτική» εκπομπή ιδιωτικού καναλιού πανελλήνιας εμβέλειας: «ο ΟΗΕ είναι το Γιουσουφάκι των ΗΠΑ», μάλιστα η έκφραση ειπώθηκε από μέλος του Ελληνικού Κοινοβουλίου, δεν μπορεί όμως κανείς σοβαρά σκεπτόμενος πολίτης να μην ασχοληθεί με το μέλλον αυτού του θεσμού.
Ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που απασχολούν εδώ και μερικά χρόνια τα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας των διεθνολόγων είναι ο ρόλος του ΟΗΕ στην μεταψυχροπολεμική εποχή. Είναι λογικό επακόλουθο του θεωρητικού Παραδείγματος που τοποθετείται ο κάθε μελετητής η διαφοροποίηση των προτάσεων για τις αλλαγές που απαιτούνται προκειμένου να αναβαθμιστεί η λειτουργία και να αυξηθεί ο βαθμός αποτελεσματικότητας του Οργανισμού. Κοινή συνισταμένη, αλλά και ουσιαστικό ζήτημα για τον ΟΗΕ είναι η απάντηση στο θεμελιακό πρόβλημα της ανθρωπότητας, την εγγύηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.
Θα πρέπει για να μπορέσουμε να τονίσουμε την ανάγκη για τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου του ΟΗΕ να αναφερθούμε στην αναδιάταξη της .........
agenda της διεθνούς πολιτικής και την ένταξη σε αυτή και άλλων παραγόντων, όπως η οικονομία, η κοινωνία και το περιβάλλον. Μία παράλληλη διαδικασία αναδιάταξης είναι και αυτή που συντελείται στον τομέα της ασφάλειας, η agenda της οποίας διευρύνεται πλέον καθημερινά, με τις λεγόμενες απειλές, «ήπιας» ασφάλειας.
Αυτή, η διευρυμένη προσέγγιση της ασφάλειας στηρίζεται στο διαχωρισμό των απειλών μεταξύ στρατιωτικών, πολιτικών, οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών. Μία σειρά απειλών, οι οποίες, δεν επηρεάζουν μόνο τα κράτη, αλλά και επί μέρους ομάδες, άτομα ή και μία σειρά άλλων μη κρατικών δρώντων.
Η επάρκεια τροφίμων, η φτώχια, η υπανάπτυξη, οι πανδημίες, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες είναι οι πόροι πρόκλησης ανασφάλειας του 21ου αιώνα.
Μέσα σε αυτή τη σύγχρονη και ιδιαιτέρως σύνθετη διεθνή πραγματικότητα καλούνται να διαδραματίσουν το ρόλο τους οι διεθνείς οργανισμοί, και ιδιαίτερα ο ΟΗΕ, ο παγκοσμιότερος, από άποψη χαρακτήρα, ρόλων και συμμετοχής διεθνής οργανισμός σήμερα. Ο ΟΗΕ που είναι καταδικασμένος να έχει έναν ηγεμονικό ρόλο στη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, ισορροπώντας στη διελκυστίνδα του συσχετισμού δυνάμεων και συμφερόντων των κυρίαρχων διεθνών δρώντων.
Ένας Οργανισμός, που καλείται να επιτύχει έναν δημιουργικό συμβιβασμό ανάμεσα στην Τάξη και την Ελευθερία, ανάμεσα στη Θέληση της Πλειοψηφίας και την Αυτονομία της Μειοψηφίας, ανάμεσα στις Ατομικές Ανάγκες και τη Συλλογική Ευημερία, ανάμεσα στην Τεχνολογική Καινοτομία και την Πολιτιστική Ολοκλήρωση, ανάμεσα στην Ανάπτυξη και τη Σταθερότητα.
Η αναδιάρθρωση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ είναι πλέον ευρέως αποδεκτό, ότι αποτελεί αναγκαία συνθήκη για την αύξηση της αποτελεσματικότητας του ρόλου του Οργανισμού σε ζητήματα διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Όμως, το σημείο κλειδί για να μπορέσει να αναβαθμιστεί ο ρόλος του ΟΗΕ στον 21ο αιώνα είναι η αναδιάρθρωση και η επαναχάραξη των στόχων και των αρμοδιοτήτων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ουσιαστικά, μιλάμε για μία σύγχρονη ανάγνωση του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, μία σύγχρονη ανάγνωση του Κεφαλαίου VII που θα στηρίζεται στη διεύρυνση της έννοιας της ασφάλειας, σύμφωνα με το Άρθρο 39, αλλά και στην έμφαση στην πρόληψη των ανθρωπιστικών κρίσεων, των κρίσεων της νέας εποχής.
Αυτός είναι ο βασικός άξονας μίας θεμελιακής, αλλά συνάμα ευέλικτης μεταρρύθμισης του ΟΗΕ στον 21ο αιώνα, μία μεταρρύθμιση που να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα αλλά και την αντιπροσωπευτικότητα του. Μία μεταρρύθμιση που θα κάνει κάθε 24η Οκτωβρίου από εδώ και στο εξής μία ημέρα διαφορετικών προσδοκιών.