Μαγείρισσα. Αμαζόνα και πριγκίπισσα. Χαλαρή οικοδέσποινα, έτοιμη να παρακάμψει το αυστηρό πρωτόκολλο. Η νέα αγαπημένη των σχεδιαστών, μακριά, ωστόσο, από την παράδοση της Τζάκι Κένεντι. Πόσα είναι τελικά τα πρόσωπα της Μισέλ Oμπάμα; Και από τι υλικό είναι φτιαγμένο το νέο αμερικανικό σύμβολο;Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής G20 του Λονδίνου, μια χειρονομία κατάφερε να κλέψει –προσωρινά, έστω– τις εντυπώσεις από τις κοινές εκκλήσεις των ηγετών για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Ήταν η στιγμή ....που η Μισέλ Oμπάμα ακούμπησε το χέρι της στην πλάτη της βασίλισσας Εισάβετ Β’ παρακάμπτοντας –με τρόπο άχαρο για πολλούς– το αυστηρό πρωτόκολλο. Μία ημέρα μετά, ο Μπάρακ Oμπάμα κατέβαινε μόνος του τις σκάλες του προεδρικού αεροσκάφους στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης.
Η σύζυγός του είχε έτοιμη μια αφοπλιστική απάντηση –μέσω του εκπροσώπου του Λευκού Oίκου– για όσους την περίμεναν στην Τουρκία, αλλά δεν την είδαν ποτέ: «Η Σάσα και η Μάλια επιστρέφουν στο σχολείο ύστερα απ’ τις ανοιξιάτικες διακοπές κι εγώ πρέπει να είμαι εκεί».
Αν δεν επρόκειτο για ένα καλά κρυμμένο φλέγμα, ήταν σίγουρα προπέτασμα καπνού για να αποφύγει οποιαδήποτε κοινή φωτογραφία με μαντιλοφορεμένες Τουρκάλες, έγραψαν αρκετοί σχολιαστές. Δύο πρόσωπα, λοιπόν –ένα χίπικο κι ένα της οικογενειάρχισσας– , μέσα σε ένα 24ωρο.
Κρύβει κι άλλους άσους στο μανίκι της η πρώτη κυρία των ΗΠΑ; Αν πιστέψουμε τους Αμερικανούς αναλυτές, υπάρχουν καμιά δεκαριά Μισέλ πίσω από το πρόσωπο που βλέπουμε. Και με τον τρόπο τους εξηγούν την τεράστια απήχηση μιας γυναίκας που μετράει δύο πτυχία (Κοινωνιολογίας από το Πρίνστον και Νομικής από το Χάρβαρντ), 17 χρόνια γάμου με τον άνθρωπο που θα γινόταν πρόεδρος και περίπου τρεις μήνες στο Λευκό Oίκο.
1 η ευτυχισμένη σύζυγος
Η Χίλαρι έστεκε δίπλα στον Μπιλ Κλίντον μέχρι τη στιγμή που έπρεπε απλώς να τον ανέχεται (ας όψεται η Μόνικα Λουίνσκι). Η Λόρα Μπους έβλεπε επί οχτώ χρόνια τη δημοτικότητα του συζύγου της να γκρεμίζεται στα τάρταρα, επιλέγοντας τη διακριτική γοητεία της απόστασης. Και ξαφνικά εμφανίζεται ο τρίτος δρόμος.
Η Μισέλ κρατάει τον Μπαράκ σφιχτά απ’ το χέρι, τον φιλάει στο στόμα μπροστά στις κάμερες, δεν φοβάται τα εφαρμοστά φορέματα, συνδυάζει επιδέξια τη σεξουαλικότητα με τη συντροφικότητα και τη μητρότητα. Επιτέλους, η πρώτη κυρία έχει έναν πραγματικό γάμο και μια καλή οικογένεια. Κάθε φορά που εμφανίζεται δίπλα στον σύζυγό της, το σώμα τους μιλάει το ίδιο γλαφυρά όπως σε μια πολιτική ομιλία.
Η θερμοκρασία μεταξύ τους είναι η θερμοκρασία που φτάνει στο ακροατήριο. Ακολουθώντας –ενστικτωδώς ή όχι– τις αρχές του επικοινωνιακού μάρκετινγκ, η Μισέλ μοιάζει να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, ακόμη και όταν λείπει από το προσκήνιο.
Όλοι νομίζουν ότι την ξέρουν, αλλά κάτι τέτοιο δεν ισχύει στην πραγματικότητα (για κανέναν δεν ισχύει, άλλωστε – ας είμαστε ρεαλιστές). Ότι γνωρίζουμε γι’ αυτήν είναι όσα σχολιάστηκαν μπροστά στην κάμερα για το επιβλητικό ύψος, τις καμπύλες, το στυλ των ρούχων που φοράει.
Μένει να αποδειχτεί εάν θα τα καταφέρει και στο ρόλο της πρώτης κυρίας. Ένα ρόλο στον οποίο οι ψηφοφόροι προβάλλουν περισσότερες επιθυμίες απ’ όσες αφήνουν να διαρρεύσουν οι γυναίκες των προέδρων. Αλλά, πάλι, αυτή ακριβώς δεν είναι η διαφορά μεταξύ ενός icon και μιας πολιτικού; Να εκμεταλλεύεται προς όφελός του τις προβολές του πλήθους.
• Σε αντίθεση με τη Χίλαρι Κλίντον,η νυν πρώτη κυρία έχει –επιτέλους–έναν ευτυχισμένο γάμο. Σε αντίθεση με τη Λόρα Μπους, ακολουθεί τον σύζυγό της σε απόσταση αναπνοής και όχι από την ασφάλεια των ιδιαίτερων δωματίων του Λευκού Οίκου.
2 η αμαζόνα-πριγκίπισσα
Ήταν το προηγούμενο καλοκαίρι, ο αγώνας αντοχής προς την προεδρική εκλογή καλά κρατούσε και οποιοδήποτε ατόπημα μετρούσε διπλά. Όπως η φήμη που διέσπειρε ένας μπλόγκερ ότι η Μισέλ πιάστηκε στα πράσα –σε βιντεοταινία, για την ακρίβεια– να ξεστομίζει τη φαρμακερή λέξη «ασπρούλης» για τους συνδαιτυμόνες του συζύγου της.
Η κατηγορία ερχόταν να προστεθεί σε όσες είχε προλάβει να συγκεντρώσει από την αρχή της εκστρατείας: «έλλειψη πατριωτισμού», «επιτηδευμένη καχυποψία», «επιθετικότητα» και «προσπάθεια να ευνουχίσει τον Μπάρακ». Σε όλες είχε αντέξει και για όλες είχε δώσει εξηγήσεις με το παραπάνω. Αυτή τη φορά έμεινε ανέκφραστη: «Ασπρούληδες; Αυτή τη λέξη θα μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει ο Τζορτζ Τζέφερσον» (σ.σ. φανταστικός Αφροαμερικανός, τον οποίο υποδύθηκε ο Σέρμαν Χέμσλι στην τηλεοπτική σειρά «All in the family» την περίοδο 1973-75).
Ήταν μια πετυχημένη ατάκα. Δεν έπαιξε μόνο με τις υποψίες ορισμένων για τη μυστική ζωή της ως φανατικής ακτιβίστριας. Ειρωνεύτηκε και όσους θεωρούσαν αυτήν και τον σύζυγό της αυτάρεσκους μικρομανδαρίνους που δεν ξέρουν κατά πού πέφτει ο Λευκός Oίκος. Η επιλογή της να συγκριθεί με τον Τζορτζ και όχι τη Λουίζα Τζέφερσον έκρυβε περισσότερα απ’ όσα φανέρωνε. Ήταν σαν να έλεγε στους άσπονδους εχθρούς της ότι ο Μπάρακ ήταν ένας καλόβολος άνθρωπος και η ίδια το αφεντικό της απόλυτης προεδρικής κατοικίας πάνω στον πλανήτη.
Στην πραγματικότητα, η Μισέλ είχε κατορθώσει κάτι ακόμη πιο σημαντικό από το να είναι το αφεντικό. Απέσπασε το προαιώνιο προνόμιο των λευκών προτεσταντισσών να θεωρούνται «κυρίες». Καλλιεργημένες, μορφωμένες και αντικείμενα του σεξουαλικού πόθου.
Όλα αυτά χωρίς να χάσει σε τίποτε από την εξυπνάδα της επιβίωσης και την ισχυρή θέληση μιας αμαζόνας. Oι ψηφοφόροι άλλωστε τη διόρισαν «Νο 1 μαμά» (mom-in-chief), όχι αρχηγό μιας μητριαρχίας νέου τύπου. Η γοητεία της ήταν το πιο ισχυρό όπλο μέσα στη μυστική ατμόσφαιρα του Λευκού Oίκου.
Η μαρτυρία της κριτικού θεάτρου Μαργκό Τζέφερσον στο πρόσφατο αφιέρωμα του «New York» μιλάει από μόνη της: «Πρόσφατα ένας φίλος μου περιέγραφε τη σκηνή ενός πατέρα που έδειχνε φωτογραφίες από την τελετή ορκωμοσίας στη μικρή κόρη του. “Τι νομίζεις ότι συμβαίνει σ’ αυτή τη γιορτή;” τη ρώτησε. “Απλό: αυτός φίλησε την πριγκίπισσα κι έγινε πρόεδρος!”»
3 η οικοδέσποινα
«Για όνομα του Χριστού! Αγόρασαν δώρα για τα κορίτσια;» Oι υπάλληλοι της ανατολικής πτέρυγας έμειναν άναυδοι ακούγοντας τη Μισέλ λίγο μετά την επίσκεψη των Γκόρντον και Σάρα Μπράουν στο Λευκό Oίκο. Ήταν ομολογουμένως ένα επικοινωνιακό ατόπημα. Που συνοδεύτηκε από ένα δεύτερο: τα αντίστοιχα δώρα για τους γιους του πρωθυπουργικού ζεύγους ήταν δύο ελικοπτεράκια, από αυτά που μπορεί κανείς να αγοράσει με τη σέσουλα μέσα στο κατάστημα δώρων του Λευκού Oίκου.
Oι επικοινωνιολόγοι καταλογίζουν την ίδια έλλειψη γούστου στη Χίλαρι Κλίντον. Μπορεί μια πρώτη κυρία να έχει διαμορφώσει τις καταναλωτικές της συνήθειες σ ’ ένα «Mall» των προαστίων; Κι όμως, ακόμη κι αυτή η λεκτική γκάφα της Μισέλ λειτούργησε. Επειδή ήταν ανθρώπινη.
Πολύ ανθρώπινη, για την ακρίβεια. Μπορεί οι Μπράουν να έφυγαν ελαφρώς μουδιασμένοι, αλλά το αμερικανικό κοινό δεν χρέωσε στη Μισέλ ούτε μισή μονάδα δημοτικότητας. Γιατί; Επειδή περνάμε περίοδο κρίσης, τα ακριβά δώρα βγάζουν μάτι και, εν πάση περιπτώσει, το πρόγραμμα της πρώτης κυρίας είναι πολύ βεβαρημένο για να τυλίγει το πρωτόκολλο με χαρτί πολυτελείας.
4 η καλή μαγείρισσα
Μία εβδομάδα πριν, η Μισέλ βγήκε στον κήπο του Λευκού Οίκου για να φυτέψει βιολογικά φυτά μαζί με μαθητές. Και μόλις στις αρχές Μαρτίου, η εικόνα της να σερβίρει ρύζι σε άστεγους έκανε το γύρο του κόσμου. Δύο κινήσεις politically correct τον καιρό των ισχνών αγελάδων.
Η πρώτη κυρία κατέβηκε στο πεζοδρόμιο (και τον κήπο) κι έκανε πολιτική φορώντας την ποδιά της. Στις μέρες μας, ακόμη και η κουζίνα του Λευκού Oίκου μυρίζει εξουσία. Η «πολιτική της διατροφής» –αειφόρος αγροτική παραγωγή, ασφάλεια τροφίμων, παιδική παχυσαρκία– ταιριάζουν γάντι στη Μισέλ. Πριν από το πρώτο επίσημο δείπνο με τους αξιωματούχους του Λευκού Oίκου είχε καλέσει σπουδαστές μαγειρικής για να εξομολογηθεί μπροστά τους πόση σημασία έχει πλέον η «τοπική» (local) κουζίνα.
Δεν είναι άλλωστε οπαδός της haute cuisine –όπως κάποτε η Τζάκι– ούτε περίπου ανορεξική – όπως η Νάνσι Ρείγκαν. Το γαστρονομικό της πιστεύω αντιστοιχεί μάλλον στα «καθαρά τρόφιμα» (χωρίς συντηρητικά), όπως λέει συχνά. Πάνω απ’ όλα, μοιάζει να απολαμβάνει παντού και πάντα το φαγητό. Χωρίς, δυστυχώς, να ξέρουμε άλλες λεπτομέρειες.
Για να παραφράσουμε το παλιό καραμανλικό ρητό: στην πολιτική υπάρχουν πράγματα που τρώγονται, αλλά δεν λέγονται, και πράγματα που λέγονται, αλλά δεν τρώγονται με τίποτα.
• Από τον ευάλωτο πατέρα της, που έπασχε από σκλήρυνση κατά πλάκας, έμαθε να μπαίνει στη θέση των άλλων, να προσαρμόζεται στην καθημερινότητα των δρόμων και να αφήνει στην άκρη το παράπονο.
5 η πληθωρική
«Τζάκι Κένεντι του 21ου αιώνα»; Θα αστειεύεστε. Εάν κάτι διαφοροποιεί τη νυν από την τέως, είναι το ίδιο τους το σώμα. Σύμφωνα με τον Βαλεντίνο, η Τζάκι ήταν μία από τις δύο γυναίκες που δεν άλλαξαν ποτέ νούμερο στα ρούχα που τους έραβε. Η άλλη ήταν η Όντρεϊ Χέπμπορν.
Δεν παίρνουμε όρκο ότι η Μισέλ θέλει να μείνει στο ίδιο νούμερο, αλλά αυτό που φοράει αρέσει σε πολλές Αφροαμερικανίδες. «Μηροί» και «οπίσθια» μπορεί να ακούγονται αδόκιμες λέξεις όταν μιλάς για πολιτική, αλλά η σημασία τους για το εκλογικό σώμα είναι μια υπόθεση πολύ σοβαρή για να την αφήσουμε στους λεξικογράφους. Το μήνυμα στις –νεαρές κυρίως– Αμερικανίδες είναι σαφές, γι’ αυτό και σοφό: μπορούν να έχουν λίγα κιλά παραπάνω χωρίς να απολογούνται ποτέ γι’ αυτά.
6 η κόρη του μπαμπά
O Φρέιζερ Ρόμπινσον ο τρίτος υπήρξε για τους φίλους του ένας μετριόφρων υπάλληλος στον Oργανισμό Ύδρευσης του Σικάγου. Με το που τελείωνε το καθημερινό ωράριό του, ο Αφροαμερικανός απόγονος σκλάβων έτρεχε εθελοντικά σε όλη την πόλη για να πείσει τους συμπολίτες του να ψηφίσουν στην επόμενη κρίσιμη αναμέτρηση.
Πόρτα-πόρτα έτρεχε μαζί του και η μικρή Μισέλ, που ζούσε από τόσο κοντά τον πόνο –και το πάθος– ενός ανθρώπου που έπασχε από σκλήρυνση κατά πλάκας. Το πρότυπο της μίμησης παραήταν δυνατό για να μην την επηρεάσει. Κι έτσι από έναν ευάλωτο, παθιασμένο πατέρα έμαθε να μπαίνει στη θέση των άλλων, να προσαρμόζεται στην καθημερινότητα των δρόμων και να αφήνει στην άκρη το παράπονο.
«Σε όλη μου τη ζωή ήθελα να νιώθει περήφανος για μένα», δήλωσε μετά το θάνατό του. «Μοναδική μου έγνοια ήταν τι θα σκεφτόταν για τις επιλογές μου, τον τρόπο ζωής, την επαγγελματική μου σταδιοδρομία, τον άντρα που θα παντρευτώ».
Έψαχνε άραγε έναν σύζυγο που της θύμιζε τον πατέρα της; «Ναι, αυτός ο τύπος ανθρώπου της ταίριαζε. Της έκανα μάλιστα πλάκα: ποτέ δεν θα τον βρεις, επειδή πολύ απλά τέτοιοι άντρες δεν υπάρχουν πλέον», εξομολογήθηκε ο αδερφός της, πρώην μπασκετμπολίστας, Κρεγκ Ρόμπινσον.
7 το μοντέλο
Τον περασμένο Ιούνιο εμφανίστηκε στην αμερικανική εκπομπή «The view» φορώντας ένα ασπρόμαυρο φορεματάκι με prints της Ντόνα Ρίκο, που είχε αγοράσει από κατάστημα του Σικάγου έναντι 148 δολαρίων. Την επόμενη ημέρα χιλιάδες γυναίκες έπεσαν σαν τσουνάμι στις βιτρίνες των πολυκαταστημάτων.
Σύμφωνα με τους «Sunday Times», σε 24 ώρες πουλήθηκαν 2.000 κομμάτια. Η δημιουργία πέρασε στην ιστορία, όπως, εξάλλου, το χρυσοκίτρινο στενό φόρεμα και το ασορτί παλτό στην τελετή ορκωμοσίας. Για τους χορούς που ακολούθησαν, η Μισέλ επέλεξε άσπρη μακριά τουαλέτα από τον 26χρονο Αμερικανοταϊβανέζο σχεδιαστή Τζέισον Γου, του οποίου οι δημιουργίες κοστίζουν ως και 6.000 δολάρια (δικό του ήταν και το μεταξωτό φόρεμα με το οποίο φωτογραφήθηκε η Μισέλ στο εξώφυλλο της «Vogue»).
Το να περιγράφεις τις ενδυματολογικές επιλογές της πρώτης κυρίας των ΗΠΑ είναι εδώ και χρόνια μέρος του πολιτικού ρεπορτάζ. Όταν, λοιπόν, η Μισέλ φοράει λευκή τουαλέτα, πρέπει να είμαστε καχύποπτοι ότι το παίζει Σταχτοπούτα (όπως η Τζάκι Κένεντι);Ή ότι είναι προκατειλημμένη εναντίον των Αφροαμερικανών σχεδιαστών; Περιφρονητική μήπως απέναντι στις παλιότερες καραβάνες του χώρου; Τίποτε απ’ όλα αυτά.
Από τη στιγμή που μια στυλιστική επιλογή της μπορεί να σημαίνει τα πάντα, στην πραγματικότητα δεν σημαίνει τίποτε. Απλώς ότι το στυλ της μπορεί να αποδειχτεί σε ένα από τα μεγάλα ατού της. «Ξαναγράφει τους κανόνες της μόδας και πλέον φαίνεται ολοκάθαρα το πρότυπο του στυλ στο οποίο μεταμορφώνεται», έγραψαν οι «Τimes» του Λος Άντζελες. Το «Vanity Fair», απ’ την πλευρά του, την κατέταξε ανάμεσα στους «10 πιο καλοντυμένους ανθρώπους του κόσμου». Δεν λείπουν βέβαια και όσοι παίρνουν σαφείς αποστάσεις από χαρακτηρισμούς του τύπου «η νέα Τζάκι».
Όπως ο Όσκαρ Ντε Λα Ρέντα, που σχολίασε αρνητικά την επιλογή της Μισέλ να φορέσει ευρωπαϊκές δημιουργίες στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής και ένα απλό «sweater» στη συνάντηση με τη βασίλισσα Ελισάβετ.
• Όταν φοράει μακριά λευκή τουαλέτα, πρέπει να είμαστε καχύποπτοι ότι το «παίζει» μοντέρνα Σταχτοπούτα για να θυμίσει την Τζάκι Κένεντι; Τίποτε από όλα αυτά. Αφού οι στιλιστικές της επιλογές μπορεί να σημαίνουν τα πάντα, στην πραγματικότητα δεν σημαίνουν τίποτε.