"Να γίνει η παιδεία πραγματικός μοχλός ανάπτυξης της χώρας και το φυλακισμένο χαμόγελο της κοινωνίας να γίνει το πιο αυθεντικό χαμόγελο της παιδείας."Γράφει ο Στ. Αλαχιώτης
Η ανάλυση αυτή σχετίζεται με τις εξαγγελίες ίδρυσης Ιδιωτικών Πανεπιστημίων, παρακάμπτοντας το άρθρο 16 του Συντάγματος, το οποίο τελικά δεν αναθεωρήθηκε, γεγονός όμως που δε σημαίνει ότι έκλεισε οριστικά το μείζον αυτό θέμα· προσωρινά έκλεισε και γι’ αυτό δε χρειάζεται εφησυχασμός και ύπνωση. Γι’ αυτό αξίζει να αναπτύξει κανείς τις σκέψεις του επί του θέματος. Στο πλαίσιο αυτό η ανάλυσή μου θα εστιασθεί σε τρία γενικά ερωτήματα στα οποία θα προσπαθήσω να απαντήσω και να επιχειρηματολογήσω για τη μη αναγκαιότητα ίδρυσης Ιδιωτικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας αλλά και πιθανής μελλοντικής αναθεώρησης του εν λόγω άρθρου.
Το πρώτο ερώτημα αφορά το γιατί το 50% της κοινής γνώμης αλλά και πολλοί ακαδημαϊκοί και πολιτικοί έχουν θετική άποψη για την ίδρυση Ιδιωτικών Πανεπιστημίων.
Τα επιχειρήματά τους ή οι σκέψεις του κινούνται κατά την άποψή μου, στα παρακάτω επιχειρήματα:
i) Θεωρούν απαξιωμένα τα Δημόσια Πανεπιστήμια σε προβληματικό βαθμό.
ii) Ελπίζουν ότι τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα απορροφήσουν τους αποτυχόντες στις Πανελλαδικές εξετάσεις.
iii) Υποστηρίζουν ότι με τον ανταγωνισμό θα αναγκασθούν να αναβαθμισθούν και τα Δημόσια Πανεπιστήμια.
iv) Ελπίζουν στην ίδρυση καλών Ιδιωτικών Πανεπιστημίων (τύπου Yale λ.χ. ή Χάρβαντ).
vi) Υποστηρίζεται ότι αφού δεν απαγορεύεται σε καμιά άλλη χώρα της Ε.Ε., γιατί να μην επιτρέπεται και στη δική μας.
vii) Παραδίδονται στη δήθεν αναπόδραστη δύναμη της παγκοσμιοποίησης και αποδέχονται ότι τα κρατικά μονοπώλια δεν είναι πια εφικτά για την εκπαίδευση.
viii) Πιστεύουν ότι είναι μονόδρομος της Ε.Ε. η ίδρυση Ιδιωτικών Πανεπιστημίων.
Ο αντίλογος στα προαναφερθέντα επιχειρήματα θα μπορούσε να είναι ο εξής:
i) Η απαξίωση είναι υπαρκτή, αλλά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε πολιτικές αστοχίες και σκοπιμότητες, αλλά και σε μικρότερο βαθμό σε εσωτερικές αδυναμίες μας· που όλα μπορούν να αναστραφούν ωστόσο. Δεν είναι μη αναστρέψιμα για να αναζητείται λύση στα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.
ii) Με ισχυρή πολιτειακή και πανεπιστημιακή βούληση και με σωστή ενημέρωση αλλά και με σωστές νομοθετικές ρυθμίσεις μπορούν να απορροφηθούν όσοι επιθυμούν πραγματικά να φοιτήσουν. Γι’ αυτό χρειάζεται ένας βαθύς δημοκρατικός εθνικός σχεδιασμός της Γ/βαθμιας εκπαίδευσης και παιδαγωγικοεκπαιδευτικές αλλαγές στις κατώτερες εκπαιδευτικές βαθμίδες· όπως λ.χ. ενίσχυση της Τεχνικής Εκπαίδευσης με επαγγελματικά δικαιώματα, επαγγελματικό προσανατολισμό με μορφή επαγγελματικού διαφωτισμού κ.ά., που δεν είναι του παρόντος, για να ηττηθεί ο Μινώταυρος των Πανελλαδικών εξετάσεων. Άλλωστε αν γίνουν λίγα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια όπως προβλέπουν πολλοί από τους υποστηρικτές τους, τότε το εν λόγω πρόβλημα πάλι δε λύνεται. Η αξιοποίηση όμως των δεκάδων ΑΕΙ και ΤΕΙ και των εκατοντάδων Τμημάτων ανά την επικράτεια, σε συνδυασμό με την περιφερειακή αποκέντρωση, αντί να συζητείται ως η ενδεδειγμένη λύση, μερικά Τμήματα κινδυνεύουν να κλείσουν και θα δοθεί χώρος σε αμφίβολης ποιότητας Ιδιωτικά Πανεπιστήμια, ενώ θα υποβαθμισθεί σοβαρά και η περιφερειακή ανάπτυξη.
iii) Όπου ιδρύθηκαν Ιδιωτικά Πανεπιστήμια υποβαθμίστηκαν παταγωδώς και τα Δημόσια Πανεπιστήμια. Κλασικό παράδειγμα η Πορτογαλία στην οποία ιδρύθηκαν 60 Ιδιωτικά Πανεπιστήμια το 2000, όλα χαμηλής οικονομικής επένδυσης και στενού επιστημονικού πλαισίου· σήμερα υπάρχουν μόνο 5 που ανήκουν στην εκκλησία. Ανάλογα διαμορφώθηκε η κατάσταση και στις πρώην Ανατολικές χώρες. Πολλές επίσης χώρες (π.χ. Δανία, Φινλανδία, Ιρλανδία) στην Ε.Ε. δεν έχουν Ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Στην Αγγλία υπάρχει μόνο 1, αυτό του Μπάκιγχαμ. Στη Γαλλία υπάρχουν οι Grade Coles (ιδιωτικές σχολές σε τομείς εμπορίου και μάνατζμεντ) και 5 ιδιωτικά καθολικά Ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Από τα 19 Ιδιωτικά Πανεπιστήμια της Ισπανίας (με 50 Δημόσια Πανεπιστήμια) τα 7 ανήκουν στη καθολική εκκλησία. Στη Γερμανία υπάρχουν 86 Ιδιωτικά Πανεπιστήμια από τα 350 Δημόσια Πανεπιστήμια· στην Ιταλία επίσης 12 Ιδιωτικά Πανεπιστήμια τα περισσότερα της εκκλησίας, από τα 51 Δημόσια· στην Τουρκία 23 Ιδιωτικά Πανεπιστήμια για την ελίτ μόνο της χώρας, από τα 76 Δημόσια Πανεπιστήμια.
iv) Δεν είναι καθόλου εύκολο να ιδρυθούν παραρτήματα εξαίρετων Ιδιωτικών Πανεπιστημίων της αλλοδαπής διότι η απαιτούμενη ερευνητική τεχνογνωσία που διαμορφώνεται από τις ερευνητικές ομάδες δεν μεταφέρεται· ούτε οι συνθήκες επιτυχούς ανάπτυξής τους. Αντίθετα υπάρχουν πολλά εργαστήρια στα ελληνικά Δημόσια Πανεπιστήμια που δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από αντίστοιχα μεγαθήρια του εξωτερικού· τέτοιες μονάδες θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν με την κατάλληλη κρατική βοήθεια.
v) Κατανοώντας ορισμένες χώρες τη δυναμική των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων δεν έχουν ιδρύσει τέτοια (όπως προαναφέραμε) ή μόνo ελάχιστα (λ.χ. Σουηδία, Αυστρία) με τα περισσότερα να ελέγχονται από την εκκλησία. Στην Ε.Ε. δεν υπάρχει λοιπόν η κουλτούρα της ιδιωτικής Γ/βαθμιας εκπαίδευσης.
vii) Στην οικονομική παγκοσμιοποίηση μπορούμε να απαντήσουμε μόνο με την ανθρωπιστική παγκοσμιοποίηση, με την εθνική παιδεία και κουλτούρα· εκεί κρίνονται οι εθνικές ταυτότητες των κρατών, από την οριοθέτηση του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα· με την ασφάλεια της χώρας, την υγεία και την παιδεία να μην πρέπει να απεμπωλούνται από το δημόσιο τομέα.
Άλλωστε η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποδεχτεί για την εκπαίδευση την λεγόμενη αρχή της επικουρικότητας, που υλοποιείται μέσω της ανοικτής μεθόδου συντονισμού και επιτρέπει ιδιαιτερότητες σε θέματα παιδείας κάθε χώρας· με την εκπαίδευση να ανήκει στην αρμοδιότητα του κράτους/μέλους· γι’ αυτό και αποκλείονται οι εκπαιδευτικές υπηρεσίες από την οδηγία Μπολγκεσταϊν. Η Ε.Ε. έχει δεχθεί και σε άλλους τομείς ιδιαίτερα αιτήματα ορισμένων χωρών, όπως λ.χ. της Μάλτας που δε δέχεται να πουλήσει σε μέλη ξένων χωρών τίποτα από το έδαφός της. Γι’ αυτό και θα μπορούσε η συμφωνία της Μπολώνια π.χ. να μην εφαρμοστεί όπως ισχύει, αλλά να γίνει αντικείμενο νέας διαβούλευσης· με την κάθε χώρα να προσεγγίζει τον πήχη της απαιτούμενης συγκρίσιμης ποιότητας των πτυχίων μέσω της δικής της εθνικής εκπαιδευτικής πολιτικής.
viii) Πέραν τούτων είναι θέμα προτεραιοτήτων της χώρας· όπως και ικανών αντιστάσεών της τόσο στη κερδοσκοπική νοοτροπία διεθνών οργανισμών (λ.χ. ΟΟΣΑ, Διεθνής Τράπεζα) που θεωρούν την πανεπιστημιακή εκπαίδευση εμπορεύσιμο αγαθό, όσο και στην εισβολή ξένων Ιδιωτικών Πανεπιστημίων (Yale λ.χ.) που ήδη ιδρύουν παραρτήματα όπου υπάρχει υψηλό κέρδος (Αραβία λ.χ.) με στόχο και την οριζόντια μεταβίβαση της κουλτούρας τους· κατάσταση από την οποία δεν εξαιρείται η χώρα μας. Σ’ ένα τέτοιο πλαίσιο, πού θα οριοθετηθεί η άμυνα για να μην μεταλλαχτεί η εθνική κουλτούρα; Πέραν τούτων δεν είμαστε υποχρεωμένοι από την Ε.Ε. για την ίδρυση Ιδιωτικών Πανεπιστημίων, υποστηρίζουν πολλοί συνταγματολόγοι. Δεν εμπλέκεται στην αναθεώρηση του άρθρου 16 το κοινοτικό δίκαιο. Εκεί που εμπλέκεται είναι στην αναγνώριση των επαγγελματικών δικαιωμάτων και στη λειτουργία των λεγόμενων κολλεγίων – Κέντρων Ελευθέρων Σπουδών (ΚΕΣ), με τα οποία το εν λόγω άρθρο δεν έχει καμιά σχέση.
Το δεύτερο μείζον ερώτημα έχει να κάνει μ’ αυτήν ακριβώς τη σχέση κολλεγίων – άρθρου 16 και την επιχειρηματολογική σύγχυση που επικρατεί και τροφοδοτεί το μεγάλο ποσοστό της κοινής γνώμης προκαλώντας το να τοποθετείται θετικά υπέρ της ίδρυσης Ιδιωτικών Πανεπιστημίων και συνακόλουθα υπέρ της αναθεώρησης του εν λόγω άρθρου.
Στο πλαίσιο αυτό αντιπαραθέτουμε πάλι ορισμένα επιχειρήματα:
i) Τα κολλέγια είναι παραρτήματα δημόσιων κυρίως ευρωπαϊκών και μη Πανεπιστημίων.
ii) Ο μόνος έλεγχος που τους γίνεται, αφορά τη διαχείριση των οικονομικών τους από το ΥΠΟ, ενώ το ΥΠΕΠΘ δηλώνει αναρμόδιο και το ΥΕΑ στο οποίο ανήκουν ανήμπορο.
iii) Από τον Οκτώβριο του 2007 η χώρα μας είναι υποχρεωμένη να αναγνωρίσει τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων παραρτημάτων τριετούς φοίτησης σύμφωνα με την οδηγία 36/2005 κατά την οποία πρέπει τα κράτη/μέλη να ανέχονται τη λειτουργία παραρτημάτων αναγνωρισμένων κοινοτικών Πανεπιστημίων και να αναγνωρίζουν τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων τους που ισχύουν στη χώρα προέλευσης του παραρτήματος. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο είχε καταδικάσει ήδη την Ιταλία το 2003 για σχετική παραβίαση, γνωστή ως υπόθεση Neri.
iv) Για να λυθεί το πρόβλημα των κολλεγίων δε χρειάζεται η αναθεώρηση του άρθρου 16, αλλά μόνο νόμος για την μεταλυκειακή εκπαίδευση που θα ορίζει τα standards λειτουργίας των κολλεγίων /ΚΕΣ και θα τα ελέγχει προκειμένου να αναγνωρίζονται όσα ικανοποιούν τα κριτήρια ενώ τα υπόλοιπα θα κλείνουν. Με την αναθεώρηση του άρθρου 16 τα κολλέγια / ΚΕΣ παραμένουν ανεξέλεγκτα, ενώ δίδεται η δυνατότητα ίδρυσης και ιδιωτικών κολλεγίων (επιχειρήσεων).
Το τρίτο ερώτημα, που έχει και συμπερασματική διάσταση, διαμορφώνεται από το τι πρέπει να γίνει για το άρθρο 16 και το Δημόσιο Πανεπιστήμιο γενικότερα.
Προς την κατεύθυνση αυτή επιχειρηματολογούμε ως εξής:
i) Το άρθρο 16 δε χρειάζεται αναθεώρηση, αλλά μόνο νόμος ή νόμοι που θα θέτουν υπό έλεγχο τα κολλέγια (ή θα τα κλείσουν, αν υπάρχει πολιτική βούληση) και θα λύνουν τα υπαρκτά προβλήματα των Δημοσίων Πανεπιστημίων με στόχο την αναβάθμισή τους από τις ποικίλες δυσλειτουργίες τους. Προς την κατεύθυνση αυτή χρειάζεται: μείωση της γραφειοκρατίας, πιο ευέλικτο δημόσιο λογιστικό, αντιγραφειοκρατικοί έλεγχοι νομιμότητας εκλογής ΔΕΠ, λύση φοιτητικών ζητημάτων που δεν είναι βέβαια εκείνα των αιώνιων φοιτητών, αναβάθμιση της έρευνας και τη διδασκαλίας, βαρύτητα του πτυχίου και βέβαια ικανή χρηματοδότηση κ.ά.· παρεμβάσεις, η ανάλυση των οποίων δεν είναι του παρόντος.
ii) Το άρθρο 16 δε χρειάζεται αναθεώρηση διότι δε θα συμβάλουν τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια στην αναβάθμιση των Δημόσιων Πανεπιστημίων, όπως δήθεν προτάσσεται ως αιτιολογικό επιχείρημα. Και τούτο διότι οι προτεινόμενες διασφαλίσεις λειτουργίας των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων ως προς την επιλογή λ.χ. των φοιτητών τους, του προσωπικού τους, της οικονομικής διαχείρησής τους, των διδάκτρων κ.ά. δεν επιτρέπονται από το κοινοτικό δίκαιο του ανταγωνισμού και της ελεύθερης αγοράς· ότι και να διασφαλισθεί νομοθετικά ή συνταγματικά θα καταρρεύσει, όπως έγινε με το βασικό μέτοχο.
iii) Το άρθρο 16 δε χρειάζεται αναθεώρηση διότι οι κανόνες της αγοράς θα κατασπαράξουν το εξ αμελείας ή εκ προθέσεως ήδη εξασθενημένο Δημόσιο Πανεπσιτήμιο. Και όσοι χρησιμοποιούν προσωπικές τους εμπειρίες από σπουδές σε Ιδιωτικά Πανεπιστήμια των ΗΠΑ ή άλλων προηγμένων χωρών δεν πρέπει να ξεχνούν ότι εδώ υπάρχουν άλλες ιδιαιτερότητες και ταιριάζουν άλλες προσαρμοστικές αλλαγές.
iv) Το άρθρο 16 δε χρειάζεται αναθεώρηση διότι καραδοκεί η ύπουλη προσπάθεια σταδιακής μετατροπής των Δημοσίων Πανεπιστημίων από ΝΠΔΔ, που έγιναν επί χούντας, σε ΝΠΙΔ και η εισβολή των μάνατζερς, οπότε η αποκλειστική κρατική επιχορήγηση των Δημοσίων Πανεπιστημίων θα προσκρούσει στο κοινοτικό δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού με αποτέλεσμα να επιχορηγούνται από τον κρατικό κορβανά και τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.
v) Το άρθρο 16 δε χρειάζεται αναθεώρηση επειδή ακόμα διαχέεται μια ίσως εσκεμμένη σύγχυση ως προς το τι θα επιτρέπεται, ή τι εννοείται με τους όρους μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά, μη κρατικά κερδοσκοπικά, ιδιωτικά. Τα πρώτα υποτίθεται θα γίνουν από δωρητές, τα άλλα; Και πώς μπορεί να ελεγχθεί το κερδοσκοπικό ή όχι; Αν υπάρχουν δωρητές γιατί δεν δραστηριοποιούνται στα Δημόσια Πανεπιστήμια; Η απάντηση ότι δεν βοηθά το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν ισχύει, διότι υπάρχουν πολλοί τρόποι επιχορήγησης, ειδικά μέσω της εταιρείας αξιοποίησης της περιουσίας του Πανεπιστημίου που λειτουργεί με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Παλιά βέβαια υπήρχε λ.χ. ο Ζάπας, σήμερα όμως υπάρχει ο Τζάπας που θέλει να κάνει Τζάπειον ιδιόκτητο πανεπιστήμιο για να του προσδίδει κέρδη, αλλά και εξουσίες. Δε σας θυμίζει αυτή η σύγχυση την εσχατική βυζαντινή ανούσια διαμάχη, λίγο πριν την άλωση της πόλης, των τότε εκκλησιαστικών παραγόντων, για το αν το Άγιο Πνεύμα είναι γένους θηλυκού ή αρσενικού και η Πόλις εάλω;
vi) Χρειάζεται ωστόσο μια εμπεριστατωμένη διάγνωση της αιτιατής παθογένειας του Δημόσιου Πανεπιστημίου, και θαρραλέα αντιμετώπισή της, αλλά και μεγάλη υπευθυνότητα από όλους εμάς που τύχαμε σ’ αυτό το περίπλοκο σταυροδρόμι της Γ/βαθμιας εκπαίδευσης, σ’ αυτήν την κρίσιμη ιστορικά καμπή της.
Προς την κατεύθυνση της αναβάθμισης του Δημόσιου Πανεπιστημίου, μερικές ενδεικτικές και γενικές σχετικές σκέψεις, στις οποίες θα μπορούσαν να προστεθούν κι άλλες, ίσως είναι οι εξής:
1) Να υπογράψουμε κατ’ αρχάς όλοι μας ένα νέο συμβόλαιο τιμής για την αναβάθμιση του Δημόσιου Πανεπιστημίου, με ότι αυτό το συμβόλαιο συνεπάγεται για τη μη ίδρυση Ιδιωτικών Πανεπιστημίων· με καθαρές κουβέντες και χωρίς συμβιβαστικούς τακτισμούς που ήδη στοίχησαν πολλά στο Πανεπιστήμιο.
2) Να αγωνιστούμε μια γενναία χρηματοδότηση και αυτοτέλεια, αλλά και κοινωνική λογοδοσία του Δημόσιου Πανεπιστημίου. Να αγωνιστούμε για τον ακαδημαϊκό έλεγχο που ουσιαστικά δεν υπάρχει μέσα στο Πανεπιστήμιο και ίσως είναι η κυριότερη εσωτερική αιτία της κακοδαιμονίας του Δημόσιου Πανεπιστημίου.
3) Να αγωνιστούμε για ένα δημοκρατικό εθνικό σχεδιασμό, για να σταματήσει η στρέβλωση της σύνθεσης του επιστημονικού δυναμικού της χώρας και η απαξίωση των πτυχίων των αποφοίτων μας· στρέβλωση που επιδεινώνεται ραγδαία από τα κολλέγια/ ΚΕΣ και θα επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο από τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.
4) Να αγωνιστούμε για την ποιοτική και ουσιαστική αναβάθμιση της έρευνας και της διδασκαλίας, ακόμα και μέσα από προσωπικές προσπάθειες στα όρια των δυνατοτήτων μας· για να μη μας καταγγέλλουν σαν μνησίκακους πανεπιστημιακούς που ασκούμε δήθεν ανώδυνα κοινωνική κριτική από επαγγελματικό και ωφελιμιστικό εθισμό.
5) Να αναλάβουμε όλοι μας, οι εντός των τειχών, τις ευθύνες που αναλογούν στον καθένα και να εμποδίζουμε τις αρνητικές εξαιρέσεις να μεταποιηθούν σε θανάσιμο για το Πανεπιστήμιο κανόνα.
6) Να κατανοήσουμε το ρόλο μας για την ουσιαστική σύνδεση του Δημοσίου Πανεπιστημίου με τον κοινωνικό και παραγωγικό του περίγυρο- χωρίς ακαδημαϊκούς συμβιβασμούς και μακριά από κάθε διαπραγμάτευση της ακαδημαϊκής φυσιογνωμίας του. Άλλωστε ότι καλό έχει προκύψει στο Δυτικό Κόσμο και κυρίως στη Δ. Ευρώπη οφείλεται σ’ αυτόν το ελεύθερο αέρα της αφυλάκιστης ακαδημαϊκής σκέψης των Δημοσίων Πανεπιστημίων.
7) Να αγωνιζόμαστε για την ανάδειξη του ρόλου και των επιτευγμάτων του Δημόσιου Πανεπιστήμιου που δεν είναι λίγα ούτε αμελητέα – παρά τις αντιξοότητες - και να μην υποσκάπτουμε εαυτούς και αλλήλους και όλοι μαζί το Πανεπιστήμιο.
8) Να αγωνιζόμαστε για να επανορθωθεί η σχέση Δημόσιου Πανεπιστήμιου – κοινωνίας που έχει διαταραχθεί, όχι μόνο με κρίματα δικά μας. Το Δημόσιο Πανεπιστήμιο είναι το τελευταίο κάστρο, το τελευταίο οχυρό που δεν έχει πέσει ακόμα στα μάτια της κοινής γνώμης· είναι όμως ετοιμόρροπο και η άμυνα μας πρέπει να ’ναι ηρωική.
9) Να προβληματισθούμε σοβαρά ως προς το γιατί στις δημοσκοπήσεις η κοινή γνώμη βάζει τα προβλήματα της παιδείας σχεδόν τελευταία ενώ θα ’πρεπε να ’ναι πρώτα, καθώς η παιδεία είναι το βασικότερο επίπεδο στο οποίο προβάλλεται η λύση κάθε άλλου προβλήματος (οικονομία, ανεργία λ.χ.) και βέβαια να αναδεικνύουμε την αναγκαιότητα της ποιοτικής παιδείας από τις κατώτερες βαθμίδες, καθώς οι χρόνιες παιδαγωγικές αστοχίες στα σχολεία και οι στρεβλοί εκπαιδευτικοί σχεδιασμοί συμπυκνώνονται στα Πανεπιστήμια και προκαλούν μέρος της δυσλειτουργίας τους.
10) Να αντιληφθούμε ότι υπάρχει σκόπιμα μακρόχρονο έλλειμμα παιδείας· ένα έλλειμμα που αναπαράγει ένα φαύλο κύκλο προβλημάτων και ποικιλώνυμων στρεβλών απόψεων. Ο κύκλος αυτός πρέπει να σπάσει για να γίνει η παιδεία πραγματικός μοχλός ανάπτυξης της χώρας και το φυλακισμένο χαμόγελο της κοινωνίας να γίνει το πιο αυθεντικό χαμόγελο της παιδείας.Στείλτε μας και τις δικές σας απόψεις σας με e-mail (kafeneio.gr@gmail.com) για να τις δημοσιεύσουμε