Κάθε φέτα ψωμιού που τρώμε είναι ζυμωμένη με τον ιδρώτα κάποιου αγράμματου Γράφει ο περαστικός- Ευθύλογος
Πολλές οι αφορμές για τις σκέψεις που ακολουθούν. Oi πανελλήνιες εξετάσεις , η ανάρτηση Καφενοκουβέντες (Τρίτη 20 Μάη) αλλά και το (για πολλοστή φορά) νοσηρό κλίμα στο χώρο της εκπαίδευσης.
Η παιδεία είναι μία δυναμική έννοια η οποία με την εξέλιξη της κοινωνίας τροποποιείται ενδεχομένως ως περιεχόμενο, χωρίς όμως να αλλάζει νόημα και στόχους. Διαφοροποιείται σαφώς από την έννοια “εκπαίδευση” (1) αφού η παιδεία αποβλέπει να καταστήσει τον άνθρωπο κοινωνό των ανώτερων ηθικών, πνευματικών, αισθητικών, ανθρωπιστικών, πολιτισμικών αξιών και να τον βοηθήσει να αναπτύξει συνολικά την προσωπικότητά του, ενώ η εκπαίδευση έχει κυρίως ως σκοπό να βοηθήσει τον άνθρωπο να
καλλιεργήσει και να αναπτύξει τις δεξιότητες, τις κλίσεις, τις ικανότητες και τα ενδιαφέροντά του αποκτώντας εκείνα τα εφόδια που θα του επιτρέψουν την κατά το δυνατόν ακώλυτη είσοδο στην αγορά εργασίας. Ας μην ξεχνάμε ότι εκπαίδευση επιδέχονται και άλλα είδη του ζωϊκού βασιλείου, παιδεία όμως μόνον ο άνθρωπος αποκτά.Είναι αυτονόητο ότι κάθε δημοκρατικά οργανωμένη κοινωνία οφείλει να παρέχει στα μέλη της όσο το δυνατόν υψηλότερης στάθμης παιδεία και εκπαίδευση.Την οφειλή μάλιστα αυτή τη μεταβιβάζει συνταγματικά ως υποχρέωση στην πολιτεία.
Μέσον δια του οποίου η πολιτεία επιδιώκει την παροχή παιδείας και εκπαίδευσης είναι κυρίως το σχολείο.Και μόνον ο διττός ρόλος του Σχολείου (παροχή παιδείας και εκπαίδευσης) αρκεί για να καταδείξει την αξία αλλά και τις δυσκολίες του θεσμού.
Πράγματι πρόκειται για ένα θεσμό που αποτελεί τον ισχυρότερο μοχλό ώθησης κάθε κοινωνίας .Μέσω του σχολείου η κοινωνία επιδιώκει να αναπαράγει τον εαυτό της αν είναι ικανοποιημένη(2) , να βελτιωθεί αν αισθάνεται ότι υστερεί, ή να αναστρέψει την πορεία της αν διαισθάνεται ότι οδηγείται σε μελλοντικά αδιέξοδα.
Το σχολείο είναι ένας θεσμός που ισορροπεί και συχνά παραπαίει ανάμεσα στη γνώση του παρελθόντος και στην άγνοια του μέλλοντος, στην απογοήτευση για ότι προηγήθηκε και στην ελπίδα για ότι ακολουθεί, στην συντήρηση και στην πρόοδο, στις δοκιμασμένες αξίες του χθές και στην προσδοκία - αβεβαιότητα του αύριο.
Είναι φανερό ότι κάθε κοινωνική ομάδα θέλει το “δικό της” Σχολείο, ανάλογα με τους στόχους, τις ανάγκες και τις επιδιώξεις της. Άλλο σχολείο θέλουν οι οικονομικά ισχυροί, άλλο οι πολιτικά ισχυροί, άλλο οι οικονομικά αδύνατοι, άλλο οι πολιτικά “στρατευμένοι” κ.λ.π.
Είναι χαρακτηριστικό οτι γονείς που ανήκουν στην “υψηλή κοινωνία”, δεν ενδιαφέρονται τόσο για τις επιδόσεις των παιδιών τους στα μαθήματα όσο για την κοινωνική συμπεριφορά τους, αφού μέσω αυτής θα δημιουργήσουν στο μέλλον τις κατάλληλες δημόσιες σχέσεις που θα τους επιτρέψουν να διατηρήσουν και να αυξήσουν την “αίγλη”και την επιρροή της οικογένειας.
Ακόμη και η φοίτηση σε ακριβά ιδιωτικά σχολεία και πανεπιστήμια του εξωτερικού δεν αποβλέπει τόσο στην εξασφάλιση γνώσης υψηλού επιπέδου, όσο στη δημιουργία κατάλληλων γνωριμιών και διασυνδέσεων.
Αντίθετα γονείς που ανήκουν σε χαμηλές εισοδηματικές τάξεις ενδιαφέρονται περισσότερο για την επίδοση των παιδιών τους στα μαθήματα γιατί πιστεύουν ότι έτσι αυξάνεται η πιθανότητα βελτίωσης της οικονομικής και κοινωνικής τους θέσης.
Η πολιτεία έχει χρέος να επιτύχει συγκερασμό αυτών των χρησιμοθηρικών και “ιδιοτελών” στόχων κάθε κοινωνικής ομάδας προσφέροντας στους νέους – σε ΟΛΟΥΣ τους νέους - στο βαθμό που αυτό είναι δυνατόν , τον βέλτιστο συνδυασμό παιδείας και εκπαίδευσης προς όφελος της κοινωνίας συνολικά έχοντας πάντα υπόψη της:
ii. Ότι πολύ συχνά οι προσωπικές “ιδιοτέλειες”ανάγονται σε δημόσιες αρετές.(Κανένας π..χ δε μορφώνεται για το καλό της κοινωνίας, το υψηλό μορφωτικό επίπεδο όμως αποτελεί ένα πνευματιικό κεφάλαιο κοινωνικά ωφέλιμο)
iii. Ότι σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη εποχή η αξία της γνώσης είναι αδιαμφισβήτητη και η μετάδοση της σε όλα τα μέλη της κοινωνίας αναγκαία, αν βέβαια θεωρήσουμε ότι η γνώση είναι κοινωνικό αγαθό και όχι εξ απορρήτων υπόθεση κάποιου σοφού ιερατείου.
Πάντα και παντού ίσχυε η αγγλοσαξονική άποψη “knowledge is power”.
Δύναμη όμως που δεν διαχέεται στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, είναι επικίνδυνη δύναμη!
Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι το σημερινό δημόσιο σχολείο στην Ελλάδα ελάχιστα ανταποκρίνεται στο ρόλο του αλλά και στις προσδοκίες μιας ανεπτυγμένης κοινωνίας.
Οι εκπαιδευτικοί ακροβατισμοί των τελευταίων τριάντα ετών επέτρεψαν σε κάθε μαθητευόμενο μάγο να πειραματίζεται στο τομάρι της παιδείας και να φορτώνει τα αποτελέσματα των αποτυχημένων πειραμάτων του στις πλάτες άλλων. Πολλοί στο διάστημα αυτό “εζήλωσαν δόξα Παπανούτσου” χωρίς να λάβουν υπ’όψη τους τα παρακάτω:
1.Ότι έπρεπε να διακατέχονται από το πάθος εκείνου για την Παιδεία . 2.Ότι έπρεπε να γνωρίζουν τα θέματα της Παιδείας όπως εκείνος ως εκπαιδευτικός τα εγνώριζε. 3.Ότι έπρεπε να διαθέτουν παιδεία αντίστοιχη με την παιδεία εκείνου ώστε να έχουν (τουλάχιστον) το ηθικό δικαίωμα να ασχοληθούν με τον ευαίσθητο αυτό χώρο , χωρίς τον κίνδυνο να τον οδηγήσουν σε περιπέτειες.
4.Ότι έπρεπε να έχουν την αξιοπρέπεια και το ψυχικό σθένος να αναγνωρίζουν τα λάθη τους και να μην αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους.
5.Ότι η “δωρεάν παιδεία” που ήταν αίτημα της δεκαετίας του ’60, σήμερα είναι φράση κενή νοήματος αφού κάθε οικογένεια δαπανά τουλάχιστον 200 έως 1000 € για κάθε παιδί μηνιαίως.
(το ποσό αυτό σε αρκετές περιπτώσεις προσαυξάνεται δραστικά).
6.Ότι υπάρχουν πολλές οικογένειες που αδυνατούν να καταβάλουν τα παραπάνω ποσά περιορίζοντας κατ’ ανάγκην τις προοπτικές των παιδιών τους εις βάρος όχι μόνο των ίδιων αλλά και – κυρίως - της Ελληνικής κοινωνίας η οποία στερείται των υπηρεσιών που θα μπορούσαν να προσφέρουν στο μέλλον αυτά τα παιδιά.
7.Ότι σε αντίθεση με τα παραπάνω παιδιά υπάρχουν κάποια άλλα, γόνοι εύπορων οικογενειών που αγοράζουν (3) κυριολεκτικά τα πτυχία τους στο εξωτερικό, αναγκάζοντας την Ελληνική κοινωνία να τα ανέχεται και να τα αμείβει ως “επιστήμονες” για τα επόμενα πενήντα χρόνια.
(30 ως δήθεν εργαζόμενους και 20 ως συνταξιούχους κατά μέσο όρο). Μια από τις μεγαλύτερες κοινωνικές αθλιότητες στη χώρα μας.
8.’Οτι μόνον φαύλοι, αγύρτες και ηλίθιοι θα επέτρεπαν, θα υπέθαλπαν και θα ανέχονταν την κατάσταση που περιγράφουν τα σημεία (6), (7).
9.Ότι κράτη που έχουν ή θέλουν πραγματική παιδεία δαπανούν πολύ περισσότερα από το 3,5% του Α.Ε.Π. (4) .Θα πρέπει επί τέλους οι εκάστοτε αρμόδιοι να αντιληφθούν ότι για να βάψουμε αυγά χρειάζεται βαφή . Δεν αρκούν τα. . . . ευγενή αέρια.
10.Ότι η παροχή άνισης παιδείας συνιστά μία από τις χειρότερες μορφές κοινωνικής ανισότητας γιατί απευθύνεται σε ανώριμα άτομα που αδυνατούν να συλλάβουν τις μελλοντικές συνέπειες μιας ελλειπούς παιδείας (γι’ αυτό χαίρονται όταν χάνουν μαθήματα) αλλά και γιατί προσδιορίζει σχεδόν αναπόδραστα την κοινωνική ένταξη των μελλοντικών πολιτών.
ΜΗΠΩΣ ΑΥΤΟ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΜΕ;;; - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
(1). Ενίοτε ως εκπαίδευση εννοούμε τη θεσμοθετημένη διαδικασία παροχής παιδείας, καλό είναι όμως να μην ταυτίζονται οι δύο έννοιες.
(2). Βλ. “Η κοινωνία της Ικανοποίησης” John Kenneth Galbraith Εκδόσεις Singular.
(3). Εφημερίδα “ΒΗΜΑ” 3-1-99 Σελ.15. Αν και δεν χρειάζεται. Ρίξτε μια ματιά γύρω σας!
(4). Από άποψη δαπανών για την παιδεία , βρισκόμαστε πολύ πιο πίσω όχι μόνον από τις αναπτυγμένες αλλά και από πάρα πολλές τριτοκοσμικές χώρες, σύμφωνα με στοιχεία της UNESCO και της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας.
Τέλος 1ου μέρους
Περαστικός