Έτοιμη λύση για μια χρόνια εκκρεμότητα της Μεταπολίτευσης διαθέτει η Ελληνική Πολιτεία. Ο λόγος για την ψήφο των Ελλήνων του εξωτερικού, η οποία αν και προβλέφθηκε συνταγματικά από το...
1975, παρέμεινε αδρανής επί δεκαετίες. Και αυτό γιατί ουδέποτε ψηφίστηκε νόμος που να διευκολύνει τους εκτός ελληνικής επικράτειας εκλογείς να ασκούν το εκλογικό τους δικαίωμα από τον τόπο διαμονής τους.
Ωστόσο, σε αντίθεση με τα προηγούμενα 44 χρόνια, σήμερα υπάρχει συνταγμένο νομοσχέδιο που για πρώτη φορά αντιμετωπίζει με συγκροτημένο τρόπο το εν λόγω σύνθετο ζήτημα, έχοντας προηγουμένως εξετάσει διεξοδικά κάθε πολιτική, συνταγματική και τεχνικο-οικονομική πτυχή του θέματος, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη και τη σχετική διεθνή εμπειρία.
Η αρμόδια Επιτροπή συγκροτήθηκε βάσει νόμου τον Οκτώβριο του 2018. Στελεχώθηκε από καθηγητές Συνταγματικού Δικαίου, επιστήμονες και στελέχη του υπουργείου Εσωτερικών. Είχε πλουραλισμό στην πολιτική άποψη και στη συνταγματική προσέγγιση του θέματος. Τα μέλη της έχουν δηλώσει ότι λειτούργησε άψογα και δημοκρατικά. Η επιτροπή είχε συγκεκριμένο χρονικό περιθώριο για να καταθέσει απόψεις.
Ολοκλήρωσε τις εργασίες της υποβάλλοντας τον περασμένο Απρίλιο στον τότε υπουργό όχι ένα γενικόλογο κείμενο, αλλά μια τεκμηριωμένη πρόταση νόμου. Η «Εφ.Συν.» παρουσιάζει τη νομοθετική πρόταση της Επιτροπής για την ψήφο των εκτός ελληνικής επικράτειας εκλογέων, που παραδόθηκε στο υπουργείο Εσωτερικών επί υπουργίας του Αλ. Χαρίτση.
Ποιοι ψηφίζουν
Με το προτεινόμενο νομοσχέδιο θα μπορούν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα εκτός ελληνικής επικράτειας Ελληνίδες και Ελληνες που κατοικούν μόνιμα ή διαμένουν προσωρινά στο εξωτερικό, έχουν το δικαίωμα του εκλέγειν και είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους δήμου της Ελλάδας. Ουσιαστικά, δεν τίθενται περιορισμοί για τον χρόνο που απουσιάζουν οι εκλογείς από την Ελλάδα, αρκεί βέβαια να διατηρείται το εκλογικό τους δικαίωμα. Το νομοσχέδιο δεν αφορά μόνο τις εθνικές εκλογές, αλλά και εθνικά δημοψηφίσματα καθώς και τις ευρωεκλογές. Δεν αφορά τις αυτοδιοικητικές εκλογές – στις οποίες άλλωστε δεν έχει ισχύ ο θεσμός του ετεροδημότη.
Προϋπόθεση για να ψηφίσουν οι Ελληνες του εξωτερικού είναι να εγγραφούν στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους εξωτερικού. Η εγγραφή τους θα γίνεται με αίτηση η οποία θα υποβάλλεται αυτοπροσώπως είτε στην κατά τόπο αρμόδια ελληνική διπλωματική αρχή είτε στη Διεύθυνση Εκλογών του υπουργείου Εσωτερικών. Η αυτοπρόσωπη υποβολή αίτησης προβλέπεται «για λόγους ασφάλειας δικαίου, αλλά και ως ελάχιστη απόδειξη ενεργού ενδιαφέροντος συμμετοχής στις εκλογικές διαδικασίες», τονίζει η αιτιολογική έκθεση που συνοδεύει το νομοσχέδιο.
Η εγγραφή θα πρέπει να ανανεώνεται κάθε τέσσερα έτη, μέσω ειδικού πληροφοριακού συστήματος, αλλιώς ο ψηφοφόρος θα διαγράφεται αυτομάτως από τους ειδικούς καταλόγους. Οι παραπάνω προβλέψεις απηχούν ομόφωνη άποψη της Επιτροπής που έκρινε ότι η υποχρέωση εγγραφής και η ανανέωσή της αποτελούν «ένα εύλογο διαδικαστικό “βάρος” που θα λειτουργεί ως ένδειξη της ενεργού βούλησης του εκλογέα να μετάσχει στην πολιτική ζωή της χώρας».
Η διαγραφή από τους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους μπορεί να γίνει είτε αυτοπροσώπως είτε μέσω ειδικού πληροφοριακού συστήματος, που προβλέπεται να δημιουργηθεί. Οι Ελληνες κάτοικοι του εξωτερικού θα μπορούν να ψηφίζουν και στην Ελλάδα, δηλώνοντας υπεύθυνα ότι δεν πρόκειται να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα και εκτός επικράτειας.
Η Επιτροπή πρότεινε ομόφωνα να επιλεγεί η αυτοπρόσωπη ψήφος -και όχι π.χ. η επιστολική- σε ειδικά εκλογικά τμήματα «καθώς η εν λόγω διαδικασία παρέχει τα περισσότερα εχέγγυα για την ακεραιότητα της εκλογικής διαδικασίας, εξ ου και, πιθανότατα, αποτελεί την επικρατέστερη επιλογή διεθνώς», αναφέρεται στην εισήγησή της.
Τα εκλογικά τμήματα θα στεγάζονται σε κτίρια πρεσβειών, προξενείων, καθώς και σε «ανεξάρτητα γραφεία ιερών ναών της ελληνορθόδοξης και κτίρια ή καταστήματα ελληνικών κοινοτήτων, συλλόγων ή άλλων ελληνικών οργανώσεων», τα οποία θα ορίζονται από τον εκάστοτε υπουργό Εσωτερικών. Η ημερομηνία κατά την οποία θα διεξάγεται η ψηφοφορία των Ελλήνων του εξωτερικού μπορεί να προηγείται έως τέσσερις ημέρες από την ημερομηνία των εκλογών εντός ελληνικής Επικράτειας (κάτι που επιτρέπεται από το Σύνταγμα) και θα καθορίζεται με Προεδρικό Διάταγμα. Βέβαια, όπως άλλωστε είναι αυτονόητο, η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων θα γίνεται ταυτόχρονα με την ελληνική επικράτεια.
Πώς θα μετράει η ψήφος
Ομόφωνη εισήγηση της Επιτροπής ήταν οι Ελληνες του εξωτερικού να ψηφίζουν για βουλευτές Επικρατείας και να μην παρεμβαίνουν στην τοπική εκπροσώπηση, δηλαδή να μην ψηφίζουν για υποψηφίους της εκλογικής περιφέρειας όπου είναι εγγεγραμμένοι ως δημότες. Το νομοσχέδιο καθιερώνει ένα σύστημα «κλειστού» αριθμού κοινοβουλευτικών εκπροσώπων που θα εκλέγονται με βάση τις ψήφους των εκτός επικρατείας εκλογέων.
«Πρόκειται για ένα σύστημα που ακολουθούν και άλλες χώρες με μεγάλο αριθμό αποδήμων, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Πορτογαλία, και θεωρείται και από την Επιτροπή της Βενετίας ως βέλτιστη πρακτική για τις χώρες αυτές, καθώς αμβλύνει τις συνέπειες της μαζικότητας της συμμετοχής των εκτός Επικρατείας στις εθνικές εκλογές, αναγνωρίζοντας στους τελευταίους δικαίωμα εκπροσώπησης μέσω προκαθορισμένου αριθμού βουλευτών», αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου.
Η ψήφος των Ελλήνων του εξωτερικού θα μετρά μόνο για τον προκαθορισμένο αριθμό εδρών βουλευτών Επικρατείας και δεν θα προσμετράται για την εξαγωγή του εκλογικού μέτρου σε επίπεδο Επικρατείας. Σχετική εισήγηση, σημειώνεται στην αιτιολογική έκθεση, είχε γίνει από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ, Δεκέμβριος 2017), ως εναλλακτική λύση, για μόλις 3 έδρες του ψηφοδελτίου Επικρατείας. Το νομοσχέδιο υιοθέτησε την οπτική της ΕΕΔΑ «πηγαίνοντας, μάλιστα, αρκετά βήματα μπροστά υπέρ της εκπροσώπησης των εκτός Επικρατείας εκλογέων», αναφέρεται στην αιτιολογική.
Ο προκαθορισμένος αριθμός βουλευτών που θα εκπροσωπούν τους Ελληνες του εξωτερικού θα εξαρτάται από τον αριθμό των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους του εξωτερικού. Οι 3 έδρες θα αποτελούν κατώτατο όριο και ανώτατο οι 12 έδρες. Με το νομοσχέδιο προβλέπεται παράλληλα αύξηση των βουλευτών Επικρατείας σε 15 συνολικά (το ανώτατο επιτρεπτό από το Σύνταγμα όριο), από 12 που ισχύει σήμερα.
Ως «μέτρο» για την απόδοση κάθε επιπλέον έδρας, πέραν των 3, ορίζεται ο αριθμός των 60.000 εγγεγραμμένων (αναλυτικότερα, βλ. πίνακα). Για τον προσδιορισμό του «μέτρου» ελήφθη υπόψη το μέτρο που ισχύει για την κατανομή των εδρών μεταξύ των εκλογικών περιφερειών της Επικράτειας, σε συνδυασμό με τον αριθμό των εκλογέων εκτός Ελλάδας. Οι υπόλοιπες έδρες επικρατείας θα κατανέμονται με βάση το γενικό αποτέλεσμα της ελληνικής επικράτειας.
Για την εφαρμογή του συστήματος «κλειστού» αριθμού κοινοβουλευτικών εκπροσώπων των Ελλήνων του εξωτερικού, το νομοσχέδιο προβλέπει ότι τα ψηφοδέλτια Επικρατείας των κομμάτων θα περιλαμβάνουν 15 το πολύ υποψηφίους σε δύο ξεχωριστούς καταλόγους (στο ίδιο ψηφοδέλτιο): έναν κατάλογο για τις έδρες που αντιστοιχούν στην ελληνική επικράτεια και έναν για τις έδρες που αντιστοιχούν στα εκλογικά τμήματα του εξωτερικού.
Η εκλογή των υποψηφίων θα γίνεται με βάση τη σειρά με την οποία προτείνονται από τα κόμματα (στις ευρωεκλογές και στην περίπτωση διεξαγωγής εθνικού δημοψηφίσματος θα χρησιμοποιούνται ίδια ψηφοδέλτια με την ελληνική επικράτεια).
Η θέσπιση του συστήματος κλειστής εκπροσώπησης προτάθηκε κατά πλειοψηφία από την Επιτροπή (κατόπιν εξαντλητικής συζήτησης). Μειοψήφησαν δύο μέλη της Επιτροπής, υποστηρίζοντας την άποψη ότι οι ψήφοι των εκτός Επικρατείας εκλογέων θα πρέπει να αθροίζονται στο γενικό αποτέλεσμα και να λαμβάνονται υπόψη για την κατανομή του συνόλου των 300 εδρών.
Το εν λόγω νομοσχέδιο κατατέθηκε στη νέα ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών κατά την τελετή παράδοσης-παραλαβής στις 9 Ιουλίου. «Είναι στην πολιτική βούληση της κυβέρνησης, ή μη, η αξιοποίησή του ή η εν μέρει αξιοποίησή του», επισήμανε προς τον νυν υπουργό Εσωτερικών, Τ. Θεοδωρικάκο, ο τέως γενικός γραμματέας του υπουργείου Κ. Πουλάκης, που ήταν και πρόεδρος της αρμόδιας Επιτροπής.
Ο άγνωστος «Χ»
Πόσο ευρύ μπορεί να είναι το εκλογικό σώμα των Ελλήνων του εξωτερικού; Στοιχεία που να προσδιορίζουν τον ακριβή αριθμό των πολιτών που μπορούν να αποκτήσουν δυνατότητα ψήφου εκτός ελληνικής επικράτειας, μέσω του προτεινόμενου νομοσχεδίου, δεν υφίστανται. Στο εισηγητικό σημείωμα της Επιτροπής αναφέρεται μια εκτίμηση («χωρίς ωστόσο τα στοιχεία αυτά να είναι επίσημα ή/και απολύτως ακριβή»), ότι σήμερα στο εξωτερικό διαβιούν περίπου 1,5 εκατομμύριο Ελληνες πολίτες. Θεωρείται ότι αυτός ο αριθμός των συμπολιτών μας περιλαμβάνεται στους εκλογικούς καταλόγους, οι οποίοι στις πρόσφατες εθνικές εκλογές αριθμούσαν 9.903.864 ψηφοφόρους.
Πολύ πιο συγκεκριμένη είναι η έκθεση της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Δεκέμβριος 2017), σύμφωνα με την οποία οι Ελληνες πολίτες που έφυγαν από τη χώρα μεταξύ 2008-2015 είναι 699.118. Πόσοι εκτός επικρατείας ψηφοφόροι θα επιλέξουν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα από τον τόπο κατοικίας τους, υποβάλλοντας τη σχετική αίτηση, αναμένεται να αποδειχθεί στην πράξη.
Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι στις ευρωεκλογές καταγράφεται πτωτική πορεία στον αριθμό των Ελλήνων πολιτών που ψήφισαν υποψήφιους ελληνικών κομμάτων από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.: περίπου 60.000 στις ευρωεκλογές του 1984, 11.792 στις τελευταίες ευρωεκλογές. Υπενθυμίζεται, ωστόσο, ότι ο Κώδικας Ελληνικής Ιθαγένειας έχει ίσως την παγκόσμια πρωτοτυπία να αναγνωρίζει ελληνική ιθαγένεια σε οποιονδήποτε μπορεί να αποδείξει, σε απεριόριστο γενεαλογικό βάθος, την καταγωγή του από Ελληνα ή Ελληνίδα πολίτη και, ως εκ τούτου, να εγγράφεται στους εκλογικούς καταλόγους.
Ποιοι συμμετείχαν στην επιτροπή
Η σύνθεση της Επιτροπής προέκυψε με ψηφισμένο νόμο. Πρόεδρος ήταν ο τέως γενικός γραμματέας του υπουργείου Εσωτερικών, Κώστας Πουλάκης. Μέλη ήταν (κατ’ αλφαβητική σειρά) οι εξής: Νίκος Αλιβιζάτος (καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου), Γεωργία Βαλατσού (γενική διευθύντρια Οικονομικών και Διοικητικής Υποστήριξης υπουργείου Εσωτερικών), Σπύρος Βλαχόπουλος (καθηγητής Νομικής), Δημοσθένης Δώδος (καθηγητής Πολιτικών Επιστημών), Μιχάλης Κόκκινος (γενικός διευθυντής Απόδημου Ελληνισμού), Δανάη Κολτσίδα (πολιτική επιστήμονας, συνεργάτιδα του τέως γενικού γραμματέα του υπουργείου Εσωτερικών), Λάμπρος Μπαλτσιώτης (ειδικός γραμματέας Ιθαγένειας), Ηλίας Νικολακόπουλος (καθηγητής Εκλογικής Κοινωνιολογίας), Θόδωρος Οικονόμου (γενικός διευθυντής ηλεκτρονικής διακυβέρνησης υπουργείου Εσωτερικών), Μιχάλης Τσαπόγας (Συνήγορος του Πολίτη) και Δημήτρης Χριστόπουλος (καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής)...
efsyn.gr