Η Γερμανία, η Γαλλία και η Ιταλία κατέχουν εκ διαμέτρου διαφορετικές απόψεις και η εύρεση κοινού εδάφους δεν θα είναι εύκολη
Για να εκτιμήσουμε πόσο απροετοίμαστοι ήταν οι ηγέτες της Ευρώπης για την έκβαση του δημοψηφίσματος του Ηνωμένου Βασιλείου, αρκεί να εξετάσουμε τις τελευταίες 48 ώρες....
Η de facto ηγέτης της Ευρώπης δεν πήρε ένα αεροπλάνο για τις Βρυξέλλες ή το Παρίσι, για διαβουλεύσεις υψηλού επιπέδου σε ένα κατά μεγάλο μέλος προετοιμασμένο σχέδιο έκτακτης ανάγκης του μπλοκ (δηλαδή αυτό που δεν υπάρχει). Αντ 'αυτού, η Άνγκελα Μέρκελ έμεινε κοντά στο σπίτι της, στο Πότσνταμ, σε μικρή απόσταση από το Βερολίνο. Το Σάββατο, η Γερμανίδα καγκελάριος συναντήθηκε με την βαυαρική πτέρυγα της συντηρητικής συμμαχίας της για να εξομαλύνουν τις σχέσεις του στη διαφωνία σχετικά με το προσφυγικό.
Λίγα μίλια πιο πέρα στο Βερολίνο, ο Σοσιαλδημοκράτης υπουργός Εξωτερικών της, Φρανκ-Βάλτερ Στάινμαγιερ, φιλοξένησε μια συνάντηση των ομολόγων του από τις άλλες ιδρυτικές χώρες-μέλη της ΕΕ. Μετά την περιήγηση στους βουκολικούς ξενώνες του υπουργείου Εξωτερικών, οι έξι υπουργοί συζήτησαν μια πρωτοβουλία Παρισιού και Στάινμαγιερ για το πώς να επιδοθούν σε στενότερη πολιτική ένωση μετά το Brexit.
Όπως αποδείχθηκε, ενώ ακουγόταν σαν ένα καλόπιστο σχέδιο, με λεπτομερείς προτάσεις για στενότερη συνεργασία σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, δεν ήταν. Οι άνθρωποι της Μέρκελ άφησαν να εννοηθεί ότι δεν είχαν εγκρίνει το γαλλο-γερμανικό έγγραφο. Μοιάζει με ένα σοσιαλιστικό ευχολόγιο και καλεί, μεταξύ άλλων, για βήματα προς ένα κοινό προϋπολογισμό με τη Γαλλία και τη Γερμανία που θα οδηγήσει σε μια ώθηση "προς την κατεύθυνση της πολιτικής ένωσης στην Ευρώπη".
Αρκετά από τα 21 άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ που δεν προσκλήθηκαν στη σύσκεψη του Στάινμαγιερ, εν τω μεταξύ, θύμωσαν. "Η συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των έξι ιδρυτικών κρατών στέλνει το λάθος μήνυμα", έγραψε ο Αλεξάντερ Σταμπ, πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας. Μέσα σε λίγες ώρες μετά το δημοψήφισμα του Brexit, οι ηγέτες της Ευρώπης φάνηκαν απελπισμένοι να σπεύσουν να επιβεβαιώσουν ότι το στρατόπεδο υπέρ της αποχώρησης ήταν απελπιστικά διαιρεμένο και δυσλειτουργικό. Μετά από διχαστικές συζητήσεις για τη λιτότητα και τους πρόσφυγες κατά τα τελευταία χρόνια, το Brexit γρήγορα διαμορφώνεται σε δυσεπίλυτο πρόβλημα.
Σήμερα, η Μέρκελ θα φιλοξενήσει τον Γάλλο πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ και τον ιταλό πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι στο Βερολίνο για να προετοιμαστούν για την σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες αυτή την εβδομάδα και να συζητήσουν την πορεία προς τα εμπρός.
Μέχρι στιγμής, η τριανδρία από τις μεγαλύτερες εναπομείνασες χώρες της ΕΕ δεν μοιάζει καθόλου με την επιτροπή που θα σώσει την Ευρώπη. Όχι μόνο δεν έχουν εκ διαμέτρου διαφορετικά οράματα για το πώς θα πρέπει να μοιάζει η Ευρώπη, αλλά και το οικονομικό και πολιτικό βάρος της Γερμανίας κάνει το τρίο τόσο μονόπλευρο, που η εξεύρεση κοινού εδάφους θα είναι δύσκολη.
Ελάχιστη συμφωνία, ούτε καν στο χρονοδιάγραμμα
Αντί για ένα σχέδιο, οι τρεις τους είναι πιθανό να προσφέρουν διαβεβαιώσεις ότι η Ευρώπη δεν είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης, καθώς και ενθάρρυνση στους υπόλοιπους 27, να συνεργαστούν και να ενισχύσουν την Ένωση.
Αλλά μέχρι στιγμής, οι ηγέτες της Ευρώπης δεν μπορούν καν να συμφωνήσουν σχετικά με το πότε το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να καταθέσει τα χαρτιά του διαζυγίου. Ενώ ο Σταϊνμάγερ και οι επισκέπτες του, μαζί με τον Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και άλλους αξιωματούχους των Βρυξελλών, ζήτησαν να ενεργοποιηθεί αμέσως η ρήτρα εξόδου της ΕΕ για το Ηνωμένο Βασίλειο, η Μέρκελ προέτρεψε να κάνουν υπομονή. Δεν υπάρχει λόγος να γίνουμε "κακοί" με τους Βρετανούς, επέμενε το Σάββατο.
Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι το στρατόπεδο της Μέρκελ, που ενθαρρύνθηκε από την αντίδραση στο βρετανικό δημοψήφισμα, ελπίζει ότι το Λονδίνο δεν θα πάει κατευθείαν σε Brexit. "Το Λονδίνο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να επανεξετάσει τις συνέπειες μιας εξόδου" δήλωσε ο Πέτερ Αλτμάγερ, επικεφαλής του προσωπικού της Μέρκελ. Σε αντίθεση με τον Ολάντ, η Μέρκελ δεν πιστεύει σε μια επικεντρωμένη ομοσπονδιακή Ευρώπη και δεν βιάζεται να ακολουθήσει μια αναμόρφωση των δομών του μπλοκ. Δεν θέλει να χρησιμοποιήσει την κρίση του Brexit για να κάνει ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και βλέπει μικρά περιθώρια για να το πράξει. Αντ 'αυτού, τάσσεται υπέρ της εργασίας εντός του σημερινού πλαισίου για να βρει ρεαλιστικές λύσεις σε θέματα όπως είναι η απειλή για την ασφάλεια, τη μετανάστευση και την ανεργία των νέων. Τα υπόλοιπα μέλη της Ευρώπης είναι απλά πάρα πολύ διαιρεμένα για να συμφωνήσουν σε μια ουσιαστική μεταρρύθμιση σε σύντομο χρονικό διάστημα, λένε οι σύμβουλοι της Μέρκελ.
"Η ομόφωνη συναίνεση που θα χρειαστούμε για να μεταρρυθμίσουμε τις βασικές αρχές της Ευρώπης είναι απίθανο να επιτευχθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα," είπε ο Αλτμάγερ σε συνέντευξη στη διάρκεια του Σαββατοκύριακου. "Έτσι, αντί να περιμένουμε χρόνια για αυτή την ευκαιρία θα πρέπει να δράσουμε τώρα για να αντιμετωπίσει τα συγκεκριμένα ζητήματα που ενδιαφέρουν τους ανθρώπους".
Η Μέρκελ δεν βιάζεται επίσης να τιμωρήσει το Ηνωμένο Βασίλειο για την έξοδο. Ανησυχεί περισσότερο για να βρεθεί ένας τρόπος να περιοριστεί η οικονομική ζημία. Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι η μεγαλύτερη ενιαία αγορά για τα γερμανικά αυτοκίνητα. Οι γερμανικές επιχειρήσεις απασχολούν περίπου 400.000 άτομα στη χώρα. Λίγες ώρες μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, το επιχειρηματικό λόμπι της Γερμανίας άρχισε να πιέζει για συμβιβαστική λύση ώστε να χορηγήσουν στο Ηνωμένο Βασίλειο πρόσβαση στην κοινή αγορά. Κατά τη συνάντησή του με τη Μέρκελ το Σάββατο, ο βαυαρός πρωθυπουργός Χορστ Σεεχόφερ επανέλαβε αυτές τις κλήσεις, υπενθυμίζοντας στην καγκελάριο ότι το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της χώρας μετά τις ΗΠΑ.
Η αδυναμία του Ολάντ
Οι Γάλλοι ευρωπαϊστές, εν τω μεταξύ, βλέπουν την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ ως μια χρυσή ευκαιρία για να προωθήσουν το φεντεραλιστικό όνειρό τους, υπό τη μορφή ενός γαλλο-γερμανικού ζεύγους που θα έχει απαλλαγεί από την ευρωσκεπτικιστική Βρετανία. Ο Ολάντ επιμένει ότι η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει ριζικά. Η Γαλλία είναι αποφασισμένη να χρησιμοποιήσει το Brexit για να προωθήσει το όραμά της για τη μεταρρύθμιση της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής ηγεσίας με τη μορφή ενός υπουργού Οικονομικών της ευρωζώνης και κοινό προϋπολογισμό. Είναι μια λύση που θα αναζωογονήσει την πολιτική επιρροή της Γαλλίας στην ευρωπαϊκή σκηνή, ενώ θα μειώσει την οικονομική κυριαρχία της Γερμανίας.
Αντ 'αυτού, είναι πιθανό να πάρει έναν ακόμα χλιαρό συμβιβασμό μεταξύ του γαλλικού ιδεαλισμού και της γερμανικής σταδιακότητας βάσει κανόνων. Έχοντας επίγνωση της ακραίας πολιτικής αδυναμίας του Ολάντ στο εσωτερικό, η Μέρκελ κάλεσε τον Ρέντσι να δείξει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε οποιαδήποτε συναίνεση.
Ενώ η Γαλλία και η Ιταλία είναι ιδιοσυγκρασιακά περισσότερο σε αρμονία, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι θα προσπαθήσουν να οικοδομήσουν ένα κοινό μέτωπο κατά της Γερμανίας. Ο Ολάντ, σε αντίθεση με τον Πρωθυπουργό Μανουέλ Βαλς, έχει μικρή άμεση σχέση με τον νεότερο Ιταλό ομόλογό του. Αυτό που περαιτέρω χωρίζει το Παρίσι και τη Ρώμη είναι μια ιστορία αποτυχημένων κοινών προσπαθειών να τραβήξουν το κέντρο βάρους της Ευρώπης νοτιότερα και να μειώσουν τη λιτότητα.
Ένας Γάλλος αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών που εμπλέκεται στις συζητήσεις της ΕΕ, δήλωσε: "Με τους Ιταλούς, τα πράγματα ξεκινούν πάντα καλά. Υπάρχει πολύς ενθουσιασμός. Και αυτό μέχρι εκεί που πάει. Στο τέλος, μπορούμε πάντα να στραφούμε προς τη Γερμανία. Διότι, ενώ το να προχωράμε με μικρά βήματα είναι ενοχλητικό, είναι καλύτερο από τη στασιμότητα. Πρέπει να ζούμε με την γαλλο-γερμανική σχέση που έχουμε, ακόμη και αν δεν είναι ιδανική".
Αν η ιστορία έχει ορίσει την Μέρκελ και τον Ολάντ να εργαστούν από κοινού για το μέλλον της Ευρώπης, δεν θα μπορούσε να βρει περισσότερο απρόθυμους εταίρους. Πολιτικά, προέρχονται από αντίθετες παραδόσεις. Στερούνται κάθε προσωπικής χημείας -το γρήγορο πνεύμα του Ολάντ και η παριζιάνικη ελαφρότητα σίγουρα έχουν μικρή επίδραση στην Μέρκελ. Από την πρώτη μέρα, όταν ο Ολάντ πέταξε στο Βερολίνο λίγες ώρες μετά την εκλογή του, με τη δύσκολη αποστολή να κάνει τη Μέρκελ να αλλάξει πορεία για την πολιτική της ΕΕ, απέτυχε να δημιουργήσει μια σχέση. Ο Ολάντ προσπάθησε να γοητεύσει τη γερμανίδα ηγέτιδα. Η Μέρκελ έκανε κήρυγμα στον επισκέπτη της. Θα μπορούσε να ήταν ένα έντιμο λάθος ή μια πονηρή ψυχολογική τακτική, αλλά το προσωπικό σέρβιρε στον Γάλλο ηγέτη σπαράγγια - το φαγητό που μισεί περισσότερο.
Μετά από αυτό, ο Ολάντ σταμάτησε να προσπαθεί να πείσει τη Μέρκελ να μεταρρυθμίσει την ΕΕ. Κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, έκανε το καλύτερό του για να μην έρθουν σε κόντρα δημοσίως και στη συνέχεια ανέλαβε έναν πιο άνετο ρόλο: αυτόν του συμπαθητικού μεσολαβητή και προστάτη της Ελλάδας. Αυτό "έπιασε" στους αριστερούς ψηφοφόρους του, αλλά δεν έκανε τίποτα για να προωθήσει την ένταξη.
Ο Ρέντσι κάθεται "στο τραπέζι των ενηλίκων"
Όσο για τον Ρέντσι, ο Ιταλός ηγέτης λέγεται ότι απλά είναι στην ευχάριστη θέση να έχει λάβει μια πρόσκληση στη συνάντηση στο Βερολίνο συνάντηση. Η Ρώμη παραπονιέται εδώ και καιρό ότι δεν έχει μια θέση στο τραπέζι των ενηλίκων της ΕΕ. "Για πρώτη φορά, η Ιταλία κλήθηκε στο τραπέζι, ένα σημάδι ότι σε μια στιγμή όπως αυτή η Μέρκελ έχει συνειδητοποιήσει ότι ο γαλλο-γερμανικός άξονας δεν είναι επαρκής", έγραψε η Corriere della Sera.
Σε μια συνάντηση με τον Ολάντ στο Παρίσι το Σάββατο, οι δύο ηγέτες συζήτησαν για την οικονομία, την ασφάλεια και τη μετανάστευση. Και οι δύο άνδρες θα ήθελαν να δουν λιγότερη λιτότητα στους προϋπολογισμούς τους. Ο Ολάντ αντιμετωπίζει δύσκολες εκλογές το επόμενο έτος και ο Ρέντσι ένα δημοψήφισμα τον Οκτώβριο για μια συνταγματική μεταρρύθμιση. Και οι δύο ψήφοι είναι ζωτικής σημασίας για την πολιτική τους επιβίωση.
Ωστόσο, η Μέρκελ, η οποία είναι πιθανό να οδηγήσει την προσπάθεια επανεκλογής του κόμματός της το 2017, είναι απρόθυμη να αποδυναμώσει τη στάση του Βερολίνου για δημοσιονομική πειθαρχία και θα αντισταθεί στις προσπάθειες ακόμη και να συζητήσει τη χαλάρωση των δημοσιονομικών κανόνων της ΕΕ. Χωρίς κάποιο μεγάλο σχέδιο να φαίνεται στον ορίζοντα, οι ηγέτες αναμένεται να τονίσουν στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών την Τρίτη ότι δεν υπάρχει νομικό κενό σχετικά με το καθεστώς του Ηνωμένου Βασιλείου και είναι αποφασισμένοι να εργαστούν από κοινού προς μια μακροπρόθεσμη λύση. Άμεση προτεραιότητα τους θα είναι να ηρεμήσουν τους επενδυτές, οι οποίοι είναι ταραγμένοι από την επικράτηση του Brexit και την έλλειψη σαφήνειας σχετικά με το μελλοντικό καθεστώς του Ηνωμένου Βασιλείου. "Αυτό που είναι σημαντικό είναι να στείλουμε ένα σαφές μήνυμα ότι η ΕΕ έχει τον έλεγχο της κατάστασης", δήλωσε ένας ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ.
Ενώ οι ηγέτες μπορεί να εγκρίνουν ορισμένα στοιχεία του γαλλο-γερμανικού εγγράφου που συζητήθηκε στο Βερολίνο, η ιδέα μιας Ευρώπης πολλών ταχυτήτων δεν αναμένεται να είναι σε κανένα έγγραφο, δήλωσε ένας ανώτερος διπλωμάτης. Όσον αφορά το ζήτημα της προσπάθειας να επεξεργαστούν μια άλλη λύση για να κρατήσουν τη Βρετανία εντός ΕΕ, εκείνος απάντησε: "Θα εξαρτηθεί από τον Κάμερον, αλλά έχουμε απηυδήσει με τους Βρετανούς, αυτό είναι σαφές".