Με τον Γρηγόρη Φαράκο γνωριστήκαμε αργά. Στην τελευταία δεκαετία της ζωής του, όταν τα καλοκαίρια συμπίπταμε για διακοπές σε ένα μικρό ξενοδοχειάκι στην Άνδρο. Κάτι η ηπιότητα και η ευγένειά του, κάτι το δικό μου πάθος για την Αντίσταση και τον Εμφύλιο, συν η συντρόφισσά του η Ευτυχία, έσπασε ο πάγος ανάμεσα στον άλλοτε Γενικό Γραμματέα και τον, κάποτε νεαρό, συντάκτη της «Αυγής». Τα λέγαμε συχνά-πυκνά. Μέχρι και σινεμαδάκι πήγαμε να δούμε, Φρίντα Kάλο. Με.........
αφορμή το δεύτερο βιβλίο του για «το Μετά», εντυπωσιασμένος από το προσωπικό του αρχείο, πιάσαμε κουβέντα για το Αρχείο του ΚΚΕ. Καταγράφω εδώ τον διάλογο από τις σημειώσεις που πήρα εκείνο το ίδιο βράδυ, μετά το θερινό σινεμαδάκι. Ενόψει αλλαγών στον Περισσό την ερχόμενη εβδομάδα, ίσως οι εκμυστηρεύσεις του Φαράκου να δείχνουν πολλά.
«Mόλις ανέλαβα Γενικός Γραμματέας, ενθαρρυμένος από το κλίμα της περεστρόικα, γκλάσνοστ και τα ρέστα, εισηγήθηκα στο Πολιτικό Γραφείο τη σύσταση μιας επιτροπής ειδικών -αρχειονόμων, ιστορικών, κοινωνιολόγων- οι οποίοι, μαζί με στελέχη του κόμματος, θα ερευνούσαν και θα δημοσίευαν τα αρχεία του ΚΚΕ προς χρήση, τόσο των μελών του κόμματος, όσο και του κοινού. Κυρίως με ενδιέφερε να αποδοθούν προς έρευνα και αξιοποίηση στην επιστημονική κοινότητα. Για να προλάβω, μάλιστα αντιδράσεις στο Π.Γ., έσπευσα να καθησυχάσω λέγοντας ότι θα τηρηθούν για το απόρρητο διεθνείς πρακτικές. Λόγου χάρη, ορισμένα ντοκουμέντα θα δημοσιεύονταν 30 χρόνια μετά, άλλα θα διατηρούνταν στην κατηγορία Απόρρητο, για 40 ή και 50 χρόνια.
-Είχα ακούσει ότι μετά την καθαίρεση του Ζαχαριάδη σας είχαν ανατεθεί καθήκοντα σχετικά με το αρχείο, τον ρώτησα. Άρα, ξέρατε πού θα κινηθεί η επιτροπή.
Εκείνος χαμογέλασε και μου είπε:
- Ήξερα πού… δεν είχα κινηθεί τόσο εγώ όσο και άλλοι. Υπήρχαν απαγορευμένες, πλην όμως, φυλασσόμενες περιοχές.
Και συνέχισε:
-Η εισήγησή μου έγινε ομόφωνα δεκτή από το Π.Γ.
»Αμέσως μετά τη συνεδρίαση ο Χαρίλαος με κάλεσε στο δικό του ιδιαίτερο γραφείο. Είχες έρθει ποτέ στον Περισσό; Λοιπόν, πριν γίνω Γενικός Γραμματέας, το γραφείο του Γ.Γ. του κόμματος είχε ένα μεγάλο προθάλαμο αναμονής. Άνοιγε η πόρτα και οδηγούσε στο γραφείο των ιδιαιτέρων γραμματέων. Μια άλλη πόρτα σε έβγαζε στο γραφείο του Γενικού Γραμματέα. Το γραφείο αυτό επικοινωνούσε με εσωτερική πόρτα με ένα μικρό διαμερισματάκι, το οποίο είχε διαμορφώσει ο Χαρίλαος για να ξεκουράζεται. Όταν, λοιπόν, έγινα εγώ γραμματέας, ο Χαρίλαος κράτησε το διαμερισματάκι και το γραφείο του Γ.Γ. για δικό του. Εγώ πήρα το γραφείο των γραμματικών και στον προθάλαμο μεταφέρθηκαν οι δικές μου γραμματικές. Από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων, μου είχε δείξει ο Χαρίλαος με τη διαμόρφωση των γραφείων, πώς θα διαμορφώνονταν και οι δικές μας, οι πολιτικές σχέσεις. Με φωνάζει λοιπόν στο γραφείο του και μου λέει: «Βρε συ, Γρηγόρη, τι σε έπιασε να σκαλίζεις το αρχείο; Γι’ αυτά σε βγάλαμε γραμματέα; Εμείς σε βγάλαμε, εσένα, έναν εκπρόσωπο της νεότερης γενιάς -.σ.σ. ο Φαράκος τότε ήταν 66 χρόνων- για να μιλήσεις στον λαό και τη νεολαία για την πολιτική του ΚΚΕ με τη δική σου, με τη δική τους, τη σύγχρονη γλώσσα. Άσε ήσυχο το αρχείο».
»Παρά την πρώτη ψυχρολουσία εγώ, απτόητος, έκανα και δεύτερη εισήγηση στο Πολιτικό Γραφείο. Ζήτησα να συσταθεί μια επιτροπή για να ερευνήσει και να με ενημερώσει για τα οικονομικά του κόμματος. Είπα πάλι διάφορα περί γκλάσνοστ και των Σοβιετικών συντρόφων….
-Μια στιγμή, τόσα χρόνια μέλος του Πολιτικού Γραφείου, δεν είχατε γνώση των οικονομικών; τον ξαναρώτησα στα όρια δυσπιστίας και αγένειας.
-Αν εννοείς τα όσα δημοσιεύαμε στο Ριζο, για τις οικονομικές εξορμήσεις, ναι. Αλλά, καταλαβαίνεις, αυτά ήταν τα δευτερεύοντα. Λοιπόν και αυτή η εισήγησή μου γίνεται ομόφωνα δεκτή από το Πολιτικό Γραφείο. Όμως, μετά τη συνεδρίαση, με ξαναφωνάζει ο Χαρίλαος. Αυτή τη φορά κατευθείαν στο διαμερισματάκι. «Γρηγόρη, μου λέει, πάλι τα ίδια; Τι τα ανακατεύεις τα οικονομικά; Τα κρατάει ο Νίκος (Καλούδης). Μια χαρά είναι τα πράγματα εκεί. Μην έχεις καμία έγνοια. Στο ξαναλέω. Σε βγάλαμε Γραμματέα, εσένα από τη νέα γενιά, για να μιλάς στον λαό πολιτικά με τη δική σου γλώσσα κ.λπ., κ.λπ.
Ούτε η επιτροπή για το Αρχείο προχώρησε, ούτε η άλλη για το Ταμείο. Αυτά τα δυο, Αρχείο και Ταμείο, ήταν το άβατο ακόμα και για τον Γενικό Γραμματέα…».