Γράφει ο Γιώργος Σωτηρόπουλος
Όπως
λέει και ο στίχος από την «Τενεκεδούπολη» σε στίχους Ευγενίας Φακίνου και
μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου. Κάποιος θα μπορούσε να εκνευριστεί με τον παραπάνω
στίχο, ειδικά εάν είναι άνεργος. Σίγουρα θα μπορούσε να πει:
«Καλά, με τον πόνο μας παίζεις»
Μα γιατί να παίζει
κανείς με τον πόνο ενός ανθρώπου, που θέλει να προσφέρει και δεν μπορεί;
Και
όμως, υπάρχει λύση στις ανάγκες των ανέργων, σύμφωνα με την πρόταση του κ.
Δούκα. Να εργάζονται εθελοντικά οι....... άνεργοι και αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να
αποτελέσει ένα δυναμικό τρόπο να μειωθεί η ανεργία, γιατί ο «εθελοντής» θα
αποκτήσει εμπειρία και μπορεί να απορροφηθεί, μελλοντικά, από τον εργοδότη….
Σε
μια εποχή, σαν την δική μας, κατά την οποία οι θεσμοί, οι αξίες και τα σύμβολα
είτε απαξιώνονται είτε τείνουν να λάβουν νέο νόημα, παρατηρείται μία εκ του
πονηρού προβολή παραποίησης άλλοτε στιβαρών αρχών, προκειμένου να μειωθούν
περαιτέρω οι αντιστάσεις μας και να αποδεχτούμε συνθήκες τέτοιες, που λίγο
διαφέρουν από αυτές της εποχής των Πυραμίδων.
Έτσι,
και ο θεσμός της εργασίας. Δεν έχει νόημα να προβούμε σε μαρξιστικές ή άλλες αναλύσεις
περί του θεσμού, αλλά δίνοντας έναν απλό ορισμό της εργασίας ότι, δηλαδή, αυτή
είναι η ανταμοιβή του εργάτη στο σκοπό που ο εργοδότης θέλει να εκπληρώσει, δημιουργούνται
πολλά ερωτηματικά, που δεν απαντώνται εύκολα από τον κ. Δούκα και τους
ομοϊδεάτες του.
Σε
ένα πρώτο επίπεδο, και με βάση τον τίτλο «εθελοντική εργασία ανέργου» δημιουργείται
μία εσφαλμένη αντίληψη σχετικά με το τι είναι ο εθελοντισμός και το τι είναι η
εργασία. Αυτή η μίξη τείνει να μειώσει τη στιβαρότητα της εργασίας και να την
αναμιγνύει με τη χαλαρότητα του εθελοντισμού, με αποτέλεσμα να υποτιμάται η
εργασία.
Εθελοντισμός
είναι όταν κάποιος θέλει να βοηθήσει το κοινωνικό σύνολο, χωρίς να περιμένει
ανταμοιβή. Το θεωρεί δεδομένο αυτό και δεν περιμένει ανταλλάγματα. Τον
ευχαριστεί η συμμετοχή σε μια ομάδα με έναν κοινωφελή σκοπό. Για παράδειγμα,
εθελοντής αιμοδότης, εθελοντής δασοπυροσβέστης.
Από
την άλλη, εργασία είναι όταν κάποιος θέτει τον εαυτό του στην υπηρεσία του
εργοδότη, που θέλει να εκπληρώσει ένα σκοπό, και με τη συμμετοχή του αυτή θα
λάβει το αντάλλαγμα του κόπου του. Αυτό το αντάλλαγμα ονομάζεται αμοιβή.
Εάν
ενώσουμε τον εθελοντισμό με την εργασία,
τότε θα έχουμε το εξής αποτέλεσμα: κάποιος άνεργος θα θέσει τον εαυτό του στην
υπηρεσία του εργοδότη, χωρίς να λάβει κάποιο αντάλλαγμα, αλλά δυνητικά θα
περιμένει να του δοθεί κάποιας μορφής αναγνώριση από τη συμβολή του στην
παραγωγική διαδικασία.
Με
λίγα λόγια, κάποιος θα βοηθήσει στην εκπλήρωση του παραγόμενου έργου, αλλά δε
θα λάβει αμοιβή, γιατί αυτό το έπραξε προκειμένου να βοηθήσει το κοινωνικό
σύνολο…
Έτσι, με τον καιρό, θα αποκτήσει εμπειρία,
αυτή μπορεί να εκτιμηθεί θετικά από τον εργοδότη και μελλοντικά να του προταθεί
να εργαστεί κανονικά. Αλλά, μέχρι τότε το παραγόμενο έργο θα προχωρά ολοένα και
περισσότερο και ο «εθελοντής» θα αναγνωρίζεται γιατί θα είναι ένας «τίμιος,
εργάτης»…
Ωραία.
Η διαφορά με το Πακιστάν ποια είναι ακριβώς, εάν υπερισχύσει αυτή η αντίληψη;
Δηλαδή, το θέμα είναι να έχει απασχολημένο το σώμα και το μυαλό του κάποιος, όπως
στο στρατό, για να μην αγανακτεί;
Ή μήπως θα πρέπει να «στύψουμε το μυαλό» μας να
βρούμε τρόπους υγιούς απασχόλησης με αμοιβή προσαρμοσμένη στα νέα δεδομένα;
Επίσης,
εάν ένας τέτοιος «εθελοντής» τραυματιστεί στο χώρο εργασίας, ποιος θα πληρώσει
τα έξοδα της νοσηλείας του; Ως γνωστόν, αποζημίωση από εργατικό ατύχημα δεν
μπορεί να λάβει, γιατί δεν είναι εργάτης. Αποζημίωση με τις γενικές διατάξεις
του αστικού δικαίου θα μπορούσε να διεκδικήσει, αλλά είναι αμφίβολη η πορεία της.
Από
την άλλη, ένας τέτοιος «εθελοντής» δε δεσμεύεται από υποχρεώσεις. Άρα, μπορεί
να πάει τη μία μέρα μπορεί και να μην πάει,
μπορεί να υποπέσει στην αντίληψή του κάτι, που θα μπορούσε να το «πουλήσει» σε
ανταγωνιστή ή να το χρησιμοποιήσει για δικό του όφελος.
Άρα,
προωθείται μία επικίνδυνη χαλαρότητα στο θεσμό της εργασίας, που είναι προσβλητική
για όλους. Από τη μία ο «κακομοίρης εθελοντής εργάτης» και από την άλλη «ο
ραδιούργος εργοδότης». Αυτή η εικόνα θα δημιουργήσει στερεότυπα, θα εντείνει τις
κοινωνικές ανισότητες και θα προωθήσει τη βία, σε όλες τις μορφές της.
Δεν
είναι, λοιπόν, η μείωση της ανεργίας αυτοσκοπός, γιατί έτσι προωθούνται και
ύπουλες προτάσεις. Προέχει η δημιουργία ενός σταθερού περιβάλλοντος, ώστε να
υπάρξει ζήτηση για εργασία, προσαρμοσμένη στα σημερινά δεδομένα, αλλά όχι εξευτελισμός
μόνο και μόνο για να ικανοποιούνται οι αριθμοί.