Μυθολογία ή μυθοπλασία

Γράφει ο Γιώργος Σωτηρόπουλος

Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα, οι άνθρωποι έχουν την τάση να διηγούνται ιστορίες. Άλλες είναι πραγματικές και άλλες είναι ψεύτικες, άλλες υπερβολικές και άλλες διδακτικές.

Από τη μία πλευρά, λοιπόν, είναι η ελληνική μυθολογία, ένα σύνολο ιστοριών-περιπετειών, που έχουν σκοπό καθαρά διδακτικό. Κατά τον ακαδημαϊκό Ιωάννη Κακριδή, συγγραφέα του πεντάτομου έργου «ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ» από την «ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ»

«ο μύθος έχει ως πρώτη πηγή τις αναγκαίες αντιδράσεις της συνείδησης, μπροστά στο άγνωστο, το οποίο θέλει να εννοήσει και μέσα στο οποίο θέλει να ενεργήσει, αφού αλλιώς δεν μπορεί να ολοκληρωθεί η ύπαρξή της» (Τόμος 1^ος, σελ.15)

            Η ελληνική μυθολογία, επομένως, έχει σκοπό να δώσει έμμεσα απαντήσεις στα μυστήρια, που περιβάλλουν τον άνθρωπο, και μέσα από ιστορίες, που έχουν ανθρώπινα χαρακτηριστικά, όπως έρωτες, δολοφονίες, κατορθώματα, προσπαθεί να δώσει μία κατευθυντήρια γραμμή πλεύσης.

Αυτή είναι η αποφυγή της Ύβρεως, δηλαδή το να μην προβαίνει ο άνθρωπος στην ......υπερβολή και να προσέχει τις σκέψεις και τις πράξεις του, όπως ο μύθος του Οιδίποδα ή η καθυπόταξη της ζωώδους φύσης του ανθρώπου, όπως τα κατορθώματα του Ηρακλή εναντίον διάφορων ζώων. Ενδεχομένως, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι η ελληνική μυθολογία αποτελεί μία σπερματική προσπάθεια θεολογικών κειμένων.

Στο ίδιο πλαίσιο, τοποθετούνται τα θεολογικά κείμενα της Βίβλου ή των διαφόρων θρησκειών, ανά τον κόσμο. Προσπαθούν μέσω της υπερβολής να υποδείξουν ένα δρόμο φώτισης και επίμονης προσπάθειας, με σκοπό την ένωση του ανθρώπου με τη θεία φύση του. Ο Χριστός μιλά μέσα από παραβολές, γιατί απευθύνεται σε ανθρώπους απλούς και κατά πλειοψηφία αγράμματους. Το νόημα των ιστοριών του είναι μυστηριακό σε μια πρώτη ανάγνωση αλλά απλό στη σύλληψή του: η συνεχής προσπάθεια του να είναι κανείς αγνός και ηθικός.

Αυτή είναι η διδακτική πλευρά της μυθοπλασίας. Στρατευμένη σίγουρα αλλά με ανυψωτικό σκοπό. Ωστόσο, υπάρχει και μία πιο σκοτεινή πλευρά, που βασίζεται σε ανθρώπινα συναισθήματα και πλάνες. Αυτή η πλευρά είναι πιο «πολιτικοποιημένη» αλλά περισσότερο ύποπτη.

Σχετίζεται με τη δημιουργία εθνικών μύθων, που σκοπό έχουν να προκαλέσουν ένα κοινό αίσθημα δικαίου απέναντι σε μια κατάσταση. Για παράδειγμα, ο μύθος των χαμένων πατρίδων, του Μαρμαρωμένου Βασιλιά, των τηγανητών ψαριών έκαναν την εμφάνισή τους μετά από εθνοτικές-εθνικές καταστροφές. Αποσκοπούν στο να αποτελέσουν ένα αποκούμπι παρηγοριάς και να δώσουν μία κρυφή ελπίδα για το μέλλον, ότι δηλαδή «πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα’ναι».

Ένα επιπλέον σύμπλεγμα μύθων έχει σχέση με τους Εβραίους και το σχέδιό τους για την παγκόσμια κυριαρχία. Ως γνωστόν, οι Εβραίοι, ανά τον κόσμο, εκτός από τα βιοποριστικά τους προβλήματα, έχουν σκοπό και να κυριαρχήσουν με τις ιδέες και τις αντιλήψεις τους παντού. Βασικός πυλώνας ως προς αυτό είναι τα «ΤΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ ΤΩΝ ΣΟΦΩΝ ΤΗΣ ΣΙΩΝ»ένας οδηγός παγκόσμιας κυριαρχίας. Το ότι το βιβλίο αυτό είναι πλαστό και δημιούργημα φαντασίας λίγη σημασία παίζει, καθώς πάνω του ενδεχομένως να βασίστηκε το μίσος του Χίτλερ κατά των Εβραίων.

(Ελευθεροτυπία,17/9/1995 http://www.iospress.gr/ios1995/ios19950917a.htm)

Παρεμφερής με την παραπάνω παράγραφο είναι και η περιβόητη δήλωση του Χένρυ Κίσσιντζερ (και όχι Κίσσινγκερ) με την οποία φέρεται να δήλωσε ότι η υπόταξη των Ελλήνων θα καταστεί ευκολότερη εάν αλλοτριωθεί ο πολιτισμός τους. Με τη μόνη διαφορά ότι η δήλωση αυτή δεν έγινε ΠΟΤΕ.

Απόδειξη ως προς αυτό, το κείμενο του δημοσιογράφου Γιάννη Μαρίνου, ο οποίος ήταν και ο «πρώτος», που γνωστοποίησε τη φράση στην Ελλάδα, αλλά σε μεταγενέστερο άρθρο του, και αυτό είναι προς τιμήν του, αναιρεί τη δήλωση, επικαλούμενος επιστολή του προς τον ίδιο τον Κίσσιντζερ, ρωτώντας τον για το θέμα.

(Οικονομικός Ταχυδρόμος-13.11.1997)

            Εννοείται ότι στο τρομοκρατικό χτύπημα της 11^ης Σεπτεμβρίου, όλως περιέργως οι Εβραίοι εκείνη την ημέρα δεν πήγαν στη δουλειά τους και σώθηκαν. Απόδειξη για το αντίθετο αποτελεί η  παρακάτω ηλεκτρονική διεύθυνση, με την οποία θα διαπιστωθεί ότι η παρουσία εβραϊκών ονομάτων, όσα λήγουν σε –μαν-μπεργ-ισκ- είναι αισθητή.

(http://www.philaahzophy.com/2008/09/11/complete-list-of-people-killed-in-911-attacks)

            Σε κάπως πιο ανάλαφρη διάθεση υπάρχουν και μύθοι, οι οποίοι δεν έχουν κάποια «πολιτικοποιημένη» αντίληψη, αλλά επικρατούν γιατί δημιουργούν ένα είδος μυστηριακού και κινηματογραφικού προφίλ. Για παράδειγμα, το ότι στους υπονόμους της Νέας Υόρκης υπάρχουν αλιγάτορες. Ο Γιαν Χάρολντ Μπρούνβαλντ επινόησε πρώτος τον όρο «μύθος της πόλης», ο οποίος αναφέρεται σε ιστορίες, που μπορεί και να είναι αληθινές και οι οποίες αποδίδονται σε φίλους, γείτονες, συγγενείς, επομένως έχουν μία επίφαση αξιοπρέπειας και άρα θα είναι αληθινοί.

(Τα Νέα 11.10.2004, σελ.61)

            Επιστρέφοντας στους εθνικούς μύθους, με πολιτικοποιημένο περιεχόμενο ανήκουν και αυτοί που προβάλλουν τους Έλληνες, που έζησαν στο εξωτερικό ως τίμιους και εργατικούς μόνο, χωρίς ίχνος παραβατικής συμπεριφοράς. Είναι γνωστή, εξάλλου, η φράση ότι οι «Έλληνες όπου και αν πήγαν πρόκοψαν». Ως προς αυτό, τα δημοσιεύματα αντανακλούν μία διαφορετική πραγματικότητα.

Υπήρξαν Έλληνες, που δούλεψαν σκληρά και πρόκοψαν στο εξωτερικό, αποτελώντας συγχρόνως και μία καλή, έμμεση διαφήμιση για την Ελλάδα, αλλά υπήρξαν και άλλοι, που δούλεψαν «σκληρά» στο εμπόριο ναρκωτικών, στον παράνομο τζόγο, αποτέλεσαν υποκείμενα κατατρεγμού της μορφής «Απαγορεύεται η είσοδος σε Έλληνες και ποντίκια».

Οι παραπάνω μύθοι εμφανίστηκαν με δυναμική στην Ελλάδα, όταν το κύμα οικονομικών μεταναστών από το πρώην ανατολικό μπλοκ κατέκλυσε κάθε ελληνική πόλη και χωριό. Αποτέλεσε μία προσπάθεια διαφοροποίησης και σωβινισμού.

(http://usa.greekreporter.com/tag/greek-mafia

http://archive.enet.gr/online/online_fpage_text/dt=30.04.2006,id=54889676,71045708,77036492,84918604)

            Τελειώνοντας, εκτός από τους εθνικούς και άλλους μύθους υπάρχουν και οι λεγόμενοι επιστημονικοί, που και αυτοί είναι ύποπτοι. Είναι γνωστός ο μύθος του 10%. Ότι δηλαδή ο ανθρώπινος εγκέφαλος χρησιμοποιεί μόνο το 10% των δυνατοτήτων του, ενώ το υπόλοιπο 90% παραμένει ανενεργό. Αν ίσχυε μία τέτοια θέση, τότε το ανθρώπινο γένος θα είχε εκλείψει από προσώπου γης αρκετά χρόνια τώρα και θα αποτελούσε κοσμικό όνειρο μίας ανώτερης θεότητας. Μπορεί να μην έχει αποκρυπτογραφηθεί ολόκληρη η λειτουργία του εγκεφάλου αλλά αυτό είναι διαφορετικό από τη χρήση του.

(Έψιλον- Ελευθεροτυπίας, τεύχος 1010, 22.08.2010, σελ: 29)

            Εν κατακλείδι, αντιλαμβανόμαστε ότι είναι διαφορετικό πράγμα η μυθολογία και άλλο πράγμα η μυθοπλασία. Η δεύτερη προσπαθεί να κεντρίσει το ενδιαφέρον προβάλλοντας μία γενικόλογη και αόριστη θέση, με σκοπό να οδηγήσει σε μία συγκεκριμένη κατεύθυνση, εκεί όπου θέλουν οι πολιτικοί ή άλλοι κύκλοι, που κρύβονται από πίσω της.  Αντίθετα, η μυθολογία, όπως αναλύθηκε στην αρχή, έχει σκοπό διδακτικό και είναι πιο αγνή σε σύγκριση με τη δεύτερη.

Συνεπώς, ακόμα και τα στοιχεία του φαντασιακού αποτελούν όπλα στη φαρέτρα πολιτικών κύκλων, για να επηρεάσουν την κοινή γνώμη.  Η απόκρουσή τους απαιτεί ενδελεχή προσπάθεια.

Στην εποχή της υπερπληροφόρησης, που τελικώς καταλήγει στην ελλιπή ενημέρωση, η ημιμάθεια φαίνεται να κερδίζει στα σημεία, αλλά η κριτική σκέψη και ο έλεγχος είναι τα βασικά εργαλεία, που μπορεί να αντιπαρατάξει κανείς. Το σύνθημα των στωικών φιλοσόφων είναι διαχρονικό«Νήφε και μέμνησο δυσπιστείν», δηλαδή να είσαι ψύχραιμος και να θυμάσαι να είσαι δύσπιστος.

Και αν αναρωτιέστε πού τα ξέρω όλα αυτά…μου τα είπε ο Κόκκαλης!

Γιώργος Σωτηρόπουλος