γράφει η Βιολόγος
Το όνειρο του ανθρώπου να πετάξει είναι τόσο παλιό ώστε διαπερνά τους περισσότερους μύθους. Ακριβώς επειδή ήταν όνειρο απραγματοποίητο, χαρακτηρίζει μόνο τους θεούς, ο Ίκαρος και ο Φαέθων πέφτουν τελικά στη γη. Αλλά και οι σύγχρονοι φανταστικοί υπερήρωες νικούν τους κακούς με ιπτάμενες μανούβρες. Όλα τα παιδιά ονειρεύονται ότι πετούν. Ίσως έχει αποτυπωθεί στο γενετικό μας υλικό η επιθυμία να ξεπεράσουμε τους γήινους περιορισμούς και να πετάξουμε ελεύθεροι στον ουρανό.
Ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι δεν μπορούν να πετάξουν είναι απλός: το ανθρώπινο σώμα δεν είναι προσαρμοσμένο για αυτή τη συγκεκριμένη λειτουργία. Η εξελικτική διαδικασία που οδήγησε στα πτηνά και στην πτητική ικανότητα είναι πολύπλοκη, με πολλές διαφορετικές πτυχές που αγγίζουν την τελειότητα. Ας δούμε τι μας κρατά στη γη.
Οι άνθρωποι έχουν χέρια αντί για ........
πτέρυγες (φτερούγες). Οι πτέρυγες είναι ειδικά διαμορφωμένες για την πτήση γιατί έχουν μεγάλη επιφάνεια και πολύ μικρό βάρος. Τα φτερά που βρίσκονται στις πτέρυγες παίζουν τον βασικότερο ρόλο στην πτήση. Η επιφάνειά τους αποτελείται από πολλά λεπτά ινίδια που συγκρατούνται μεταξύ τους με λεπτά άγκιστρα. Αυτό την κάνει επίπεδη και της επιτρέπει να υπερνικά την αντίσταση του αέρα.
Αντίθετα με τον άνθρωπο το σώμα των πτηνών έχει ατρακτοειδές αεροδυναμικό σχήμα. Ο άξονας του κορμού έχει σχετικά μικρό μήκος και οι μεγαλύτερες μυικές μάζες συγκεντρώνονται κοντά στο κέντρο βάρους, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη αεροδυναμική ισορροπία. Επιπλέον, το βάρος των μυών σε σχέση με την ισχύ που παράγουν είναι το κατάλληλο για να εξασφαλίσει την πτήση.
Γενικά ο σκελετός των πτηνών είναι ανθεκτικός και ελαφρός. Είναι δομημένος με τη μεγαλύτερη οικονομία υλικών. Η γνάθος με τα δόντια που είχαν τα πρώτα πτηνά έχει αντικατασταθεί από ένα ελαφρύ ράμφος. Τα οστά είναι κενά, χωρίς μυελό. Επίσης, κάποια οστά που υπάρχουν στα περισσότερα από τα άλλα ανώτερα σπονδυλωτά και στον άνθρωπο, έχουν εξαφανιστεί ενώ άλλα έχουν συγχωνευτεί.
Για τις ανάγκες της πτήσης η λεκάνη και το στέρνο έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα. Οι σπόνδυλοι της λεκάνης ενώνονται για να σχηματίζουν μια ελαφριά και ισχυρή δομή που είναι ανοιχτή κοιλιακά. Το στέρνο μοιάζει με ασπίδα και είναι περισσότερο αναπτυγμένο στα πτηνά από κάθε άλλο σπονδυλωτό. Σ' αυτό προσφύεται μια μεγάλη οστέινη επιφάνεια για τη στήριξη των μεγάλων θωρακικών μυών που είναι υπεύθυνοι για την πτήση. Δυο ισχυρά οστά στηρίζουν το στέρνο προστατεύοντάς το από την ισχυρή πίεση που δημιουργείται κατά την πτήση όταν οι πτέρυγες κινούνται προς τα κάτω. Χωρίς τα οστά αυτά η πίεση που δημιουργείται θα έσπαζε τα λεπτά οστά των πλευρών.
Τα πτηνά έχουν ένα πολύ αποτελεσματικό κυκλοφορικό και αναπνευστικό σύστημα, που επιτρέπουν τη διατήρηση του υψηλού μεταβολικού ρυθμού που είναι απαραίτητος για την πτήση. Η αιμοσφαιρίνη του αίματος είναι περισσότερο αποτελεσματική από την αντίστοιχη του ανθρώπου στη μεταφορά οξυγόνου στους ιστούς. Από τους πνεύμονες φεύγουν αερόσακκοι που διακλαδίζονται μέσα στα οστά ή ανάμεσα στα σπλάχνα. Οι περισσότεροι απ' αυτούς είναι τοποθετημένοι ραχιαία και βοηθούν την πτήση διατηρώντας του κέντρου βάρους του σώματος χαμηλά. Ανάμεσα στις λειτουργίες τους είναι και η ψύξη του σώματος, ώστε να μην υπερθερμαίνεται κατά την πτήση. Αυτό γίνεται με εξάτμιση νερού στην επιφάνειά τους.
Εκτός από κάποια που έχουν χάσει την ικανότητα να πετούν, τα πτηνά δεν έχουν ουροδόχο κύστη, μια ακόμα προσαρμογή για την ελαχιστοποίηση του βάρους. Για τον ίδιο λόγο στα περισσότερα θηλυκά αναπτύσσεται μόνο η μια ωοθήκη, καθώς επίσης και για την προστασία των αναπτυσσόμενων αβγών από τα μεταξύ τους χτυπήματα.
Από τα παραπάνω είναι φανερό ότι ο άνθρωπος είναι προσαρμοσμένος για να κάνει πολλά άλλα πράγματα αλλά όχι να πετάει. Το ανθρώπινο σώμα έχει «λάθος σχεδιασμό» οστών και μυϊκών ομάδων. Τα οστά μας είναι πολύ βαριά και οι θωρακικοί μας μυς δεν είναι αρκετά δυνατοί. Το στέρνο μας δεν είναι αρκετά μεγάλο. Τα πόδια μας θα μας τραβούσαν στη γη και δεν μπορούμε να παράγουμε αρκετή ενέργεια χωρίς υπερθέρμανση.
Φτάσαμε στα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι να δώσει η τεχνολογία πραγματικά φτερά στο όνειρο του ανθρώπου. Βέβαια στα πρώτα του φτερουγίσματα αντιμετώπισε αρκετές δυσκολίες αλλά αυτό είναι φυσικό. Οι νεοσσοί δεν τα ξέρουν όλα έτσι κι αλλιώς! (ή μήπως τα ξέρουν...;;;)
Δείτε το παρακάτω βίντεο: