Γράφει ο Βασίλης ΧασιώτηςΗ οργάνωση πάντα αντιμετωπίζει το ιστορικό δίλημμα της σύγκρουσης μεταξύ της ελευθερίας της ατομικής εργασίας και των περιορισμών εκείνων των ελευθεριών οι οποίες εμφανίζονται αυτόματα όταν συμπεριλαμβάνονται σε μία συστηματική, διαρκή σύνδεση με τις αντίστοιχες ατομικές ελευθερίες όλων των άλλων ατόμων στην οργανωμένη οντότητα ή την ομάδα εργασίας. Οι αρχές οργάνωσης που εφαρμόζονται σε μία δοθείσα κατάσταση είναι μία λειτουργία της φιλοσοφίας του οργανισμού -ή ευρύτερα των ανθρώπινων σχέσεων- η οποία υπάρχει για να καθορίζει το έργο και τη λειτουργία της οργανωμένης οντότητας...
Harold F. Smiddy : Principles of Organization, εις H. B. Maynard (editor-in-chief) : Handbook of Business Administration, McGraw-Hill Book Company, 1967, σελ. 2-3
Ο κυβερνητικός βουλευτής που μετέχει στο πάνελ ρωτάει τον αριστερό συνδικαλιστή : «πείτε μας ένα κράτος στο κόσμο που λειτουργεί με τον τρόπο που εσείς υποστηρίζετε». Πριν ο συνδικαλιστής απαντήσει, πετάγεται ένας άλλος απ’ το πάνελ, δημοσιογράφος ήταν νομίζω, και λέει «η Κούβα». Ο συνδικαλιστής κάνει ότι δεν ακούει και απαντά με εμφανή αμηχανία : «εμείς θέλουμε μια Ελλάδα των εργαζόμενων», απάντηση που σαφώς δεν αποτελεί απάντηση.
Ποιο είναι το ενδιαφέρον στον.........
παραπάνω διάλογο; Δεν είναι οι απαντήσεις στο ερώτημα, μα το ίδιο το ερώτημα. Διότι το ερώτημα είναι καλά υπολογισμένο –σε σχέση με το σε ποιον απευθύνεται- και βέβαια, είναι διλημματικού χαρακτήρα. Και είναι διλημματικού χαρακτήρα, διότι Η ΟΠΟΙΑ απάντηση είναι καταδικασμένη να «αποδεχτεί ΤΕΛΙΚΑ» το μείζον επιχείρημα, που είναι ότι ΚΑΝΕΝΑ κράτος δεν λειτουργεί «έτσι». Δεν λέει απλά ότι δεν υπάρχει χώρα στον κόσμο που να «λειτουργεί» με βάση τις αριστερές παραδοχές και την αριστερή ιδεολογία, (πλην «Κούβας» όπως είπε ο παραπάνω συνομιλητής, και βέβαια θα μπορούσε να προσθέσει κανείς και «πλην Βόρειας Κορέας»), μα λέει επιπρόσθετα και «πρόσεχε τι θα απαντήσεις περί «υπαρκτού σοσιαλισμού», και «αν θες πες και μια κουβέντα για το πώς λειτουργεί η κομμουνιστική Κίνα»).
Το λάθος όταν σου θέτουν μια ερώτηση – παγίδα, είναι να απαντάς «ξεκάθαρα» και «τσεκουράτα». Ένα δίλημμα δεν περιέχει ούτε διαύγεια ούτε ευθύτητα, συνηθέστατα δε τίθεται για να παγιδεύσει εκείνον που θα επιχειρήσει να δώσει μια απάντηση. Η απάντηση σ’ ένα δίλημμα, βρίσκεται στο να θέσεις αντίστροφα τη διλημματική ερώτηση, εφόσον πράγματι η πραγματικότητα σου προσφέρει τέτοια δυνατότητα. Και βέβαια, το κρατούν παγκόσμια κοινωνικοπολιτικό σύστημα, κάθε άλλο παρά προσφέρει πολλές νομιμοποιήσεις στο επίπεδο των μεγάλων λαϊκών στρωμάτων, στις πλειοψηφίες των κοινωνιών, όπου μάλλον εισπράττεται ως «αναγκαίο κακό» (για την ακρίβεια «πολύ κακό»), παρά ως η επικράτηση του «καλού» ενάντια στο «κακό».
Το ζήτημα δεν είναι αν κάποια θέση, άποψη, κοσμοθεωρία, εφαρμόζεται ή όχι κάπου αλλού, διότι έτσι, π.χ., αν το ερώτημα το θέταμε σ’ όσους στον Μεσαίωνα που ήταν μια καθολική πραγματικότητα καλούσαν σε μιαν άλλη πραγματικότητα, φυσικά και δεν θα υπήρχε απάντηση στο ερώτημα αυτό, όμως αυτό το γεγονός, δεν θα καθιστούσε την τότε πραγματικότητα ούτε «μονόδρομο», ούτε φυσικά μια «ανέφικτη πραγματικότητα». Τέτοιου είδους θεωρήματα και τέτοιου είδους διλημματικά ερωτήματα, ήταν πάντα τα ερωτήματα της οπισθοδρόμησης και της μαυρίλας. Ούτε το ζήτημα είναι το αν κάποια ιδέα εφαρμόστηκε ανεπιτυχώς κάπου αλλού, διότι αν το κάνουμε αυτό δεκτό, με βάση τη σημερινή κοινή αντίληψη των πραγμάτων, βιώνουμε ένα παρηκμασμένο σύστημα, και μόνο χάρη στο ότι δεν υπάρχει «αντίπαλο δέος» δεν πετάγεται στον κάλαθο των αχρήστων, διότι πια θα υπάρξει το απόλυτο κενό. Όμως αυτή η «με το στανιό» «αποδοχή» του, δεν καθιστά τούτο το σύστημα και όντως αποδεκτό, όντως επιθυμητό. Πολύ πρόχειρα, θα μπορούσα να ρωτήσω όσους αντιδρούν στα δημοψηφίσματα, καλά, θεωρείται λιγότερο καλά οργανωμένη την Ελβετία και λιγότερο επιτυχημένη ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ, που εμπιστεύεται τη κρίση του λαού της, και εμείς εδώ, είμαστε που έχουμε την «ορθή άποψη», ότι δηλαδή δε προσφέρουν τίποτα τα δημοψηφίσματα; Εκτός αν τίθεται θέμα ωριμότητας του λαού μιας, οπότε ας μπει σε δημόσια διαβούλευση το ερώτημα όσων το υποστηρίζουν. Αν τώρα δεν είναι «κακό πράγμα», πώς δικαιολογείται που ΠΟΤΕ δεν προσέφυγε καμιά κυβέρνηση σε δημοψήφισμα τα τελευταία 35 χρόνια;
Το ερώτημα σε μια ιδέα που προβάλλεται, ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ απ’ τα παραπάνω, (αν ακολουθείται ή όχι κάπου αλλού, κ.λπ), είναι αν ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, θεωρείται δίκαιη, σωστή και εφαρμόσιμη. Από εκεί και πέρα, το είναι «αριστερή», είναι «δεξιά», είναι «σοσιαλιστική», τι πάει να πει; Αν η δείνα πολιτική παράταξη, φορέας της Α ιδεολογίας, υποστηρίζει ότι πρέπει να υπάρχουν τόσοι δημόσιοι ή δημοτικοί βρεφονηπιακοί σταθμοί ώστε να όλες οι εργαζόμενες μητέρες να έχουν να αφήσουν κάπου τα παιδιά τους, ή αν τα πάνε σε ιδιωτικούς σταθμούς να χρηματοδοτείται απ’ το κράτος το κόστος, υπάρχει μητέρα που επειδή ως πολίτης ψηφίζει ένα άλλο κόμμα με μια άλλη ιδεολογία, που μπορεί να λέει ότι κακώς υπάρχουν οτιδήποτε είναι κρατικό και δημόσιο, θάλεγε όχι που κατάδηλα την συμφέρει; (Τώρα θα μου πείτε γιατί ψηφίζει το κόμμα που λέει πράγματα που δεν τη συμφέρουν : η απάντηση είναι ότι αυτό είναι αντικείμενο άλλης συζήτησης, και επιπλέον, κάποιος, αποφασίζει για ένα καλάθι μέτρων πολιτικής, και όχι μεμονωμένα –αυτό σημαίνει, ότι ενδεχόμενα να υπάρχουν αρκετά άλλα ζητήματα, που το κόμμα που επιλέγει την ικανοποιούν). Και για να φέρω ένα πολύ ακραίο επιχείρημα, δηλαδή, αν οι επιστήμονες της Βόρειας Κορέας ανακαλύψουν π.χ. το φάρμακο κατά του καρκίνου, οι δεξιοί δεν θα το προτιμήσουν, επειδή είναι «κόκκινο» και με βάση τη προπαγάνδα του βορειοκορεάτικου καθεστώτος θα «αποδεικνύει την υπεροχή της ιδεολογίας τους κ.λπ;», ή θα παρέβλεπε, αυτή την εμφανώς ανόητη και παιδαριώδη προπαγάνδα;
Νομίζω, συνεπώς, ότι τέτοιου είδους διλήμματα, σε μια εποχή όπου αν υπάρχει κάτι που πράγματι δικαιολογεί το πρόθεμα «πολύ-» είναι η πολυσυλλεκτικότητα στο επίπεδο των ιδεολογιών και ιδεών στα πλαίσια των προτεινόμενων πολιτικών σε ό,τι αφορά την κοινωνική και οικονομική οργάνωση, είναι εκτός τόπου και ,κυρίως, χρόνου, και δείχνουν πνευματική ένδεια, δείχνουν απλά μια κουτοπονηράδα. Όσοι πασχίζουν να βρουν προοπτικές και λύσεις στη λογική της «καθαρότητας μιας και μοναδικής ιδεολογίας» (όποια κι αν είναι αυτή), πολύ απλά είναι καταδικασμένοι σε μα δια βίου απογοήτευση. Κι όσοι χωρίς άλλη σκέψη πετάν στο κάλαθο των αχρήστων κάθε μη αρεστή ιδεολογία, απλά, πυργώνουν μιαν προσωπική τους ουτοπία. Η σύνθεση εδώ, αποτελεί το κλειδί. Αλλά η σύνθεση αυτή, αποτελεί και τον θανάσιμο κίνδυνο για συμφέροντα πολιτικά και άλλα, που πίσω από την ιδεολογική πόλωση, πίσω από την συντήρηση της διαίρεσης, πίσω από ιδεολογικές αγκυλώσεις, πράγματι αλιεύουν τα ποικίλα προσωπικά τους κέρδη, πολιτικά, και άλλα, άμεσα ή έμμεσα. Ποιος θα την κάνει αυτή την σύνθεση και πότε. Αναμφίβολα περιμένω πολύ λίγα από ανθρώπους της δικής μου μετριότητας, και ακόμα λιγότερα από ανθρώπους με τα πολλά πτυχία, που δεν καταδεικνύουν παρά το πόσο ειδικοί είναι ο καθένας τους πάνω στην έσχατη λεπτομέρεια του όλου. Όμως, ποιος είναι αυτός που θα μιλήσει για το δάσος και όχι για το δέντρο των ειδικών;