Γράφει ο Βασίλης Χασιώτης(Μίνι κράχ –ένα από τα πολλά πια την τελευταία 10ετία- στο Χρηματιστήριο. Το «Ναό» όπου έχουν γίνει τα πιο μεγάλα όργια, η πιο μεγάλη ληστεία από ιδρύσεως ελληνικού κράτος, και με ανθρωποθυσίες : κόσμος και κοσμάκης θυσίασε κόπους ζωής, και μερικοί στο παρελθόν έφτασαν και στο απονενοημένο. «Άς πρόσεχαν» θα έλεγε κάποιος –και ποιος δεν θυμάται τούτη τη φράση! Τη φράση του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη! Ακόμα και σήμερα που την σκέπτομαι οργίζομαι! Ας είναι όμως. Με αφορμή λοιπόν το σημερινό μίνι κράχ του Χρηματιστηρίου, θεώρησε επίκαιρο να επαναδημοσιεύσω ένα άρθρο μου στην εφημερίδα Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, στις 29/1/2000, με τον τίτλο «Ο Θεόφιλος επενδύει στο Χρηματιστήριο, Ο ειδικός και ο ανειδίκευτος». Νομίζω ότι είναι αρκετά επίκαιρο και σήμερα. Ιδού εκείνο το άρθρο μου –υπενθυμίζω ότι τότε είχαμε ακόμα τη δραχμή.)
Ο Θεόφιλος, ήταν πυρ και μανία στη τελευταία συνάντησή μας, που εθιμικά έχουμε καθιερώσει : πάντα στον ίδιο τόπο (σε μια καφετέρια κάπου εκεί στη πλατεία Μπουρναζίου), την ίδια μέρα (κάθε Σάββατο), την ίδια ώρα (πάντα στις έντεκα το πρωί), και με το ίδιο πάντα θέμα : «επί παντός του επιστητού».
Το «επιστητόν» της τελευταίας μας συνάντησης ήταν το Χρηματιστήριο.
- Τελικά, μου είπε, εσάς τους .........
τεχνοκράτες είναι να σας φοβάται κανείς.
- Και γιατί παρακαλώ; του είπα
-Διότι λέτε πολλά χωρίς στο τέλος να λέτε τίποτα, και το χειρότερο, μπορείτε με μεγάλη ευκολία να υποστηρίζετε εντελώς αντίθετα πράγματα, όποτε σας συμφέρει. Δηλαδή, είστε και επικίνδυνοι.
Και πριν προλάβω να αρθρώσω λέξη, συνέχισε τον φιλιππικό του.
- Θυμάσαι τι μου έλεγες; Ότι το Χρηματιστήριο κινείται με βάση τους νόμους της αγοράς, ότι παίζουν ρόλο τα «φανταμένταλς» -με είχες ζαλίσει πια μ’ αυτά τα «φανταμένταλς»-, ότι η αγορά είναι αυτή που κινεί το Χρηματιστήριο, ότι χρειάζεται να είμαι επενδυτής και όχι παίκτης, και άλλα τόσα ωραία και μεγάλα λόγια.
Επί τέλους, εδώ έκανε «στάση» και μπόρεσα να «μπω» στη κουβέντα.
- Θεόφιλε, καταλαβαίνω ότι μιλάς για τη κακή πορεία του Χρηματιστηρίου τους τελευταίους μήνες, όμως τα πράγματα δεν έχουν ακριβώς έτσι.
Με το που είπα αυτό, ο Θεόφιλος «μπαρούτιασε».
-Κοίτα να δεις οικονομολόγε, είπε, μπορείς επί τέλους να μιλήσεις με μια γλώσσα; Τι να πρωτοθυμηθώ και τι να πρωτοθαυμάσω από τα όσα εσείς οι «ειδικοί» μας βομβαρδίζετε τα τελευταία χρόνια; Ανέβαινε το Χρηματιστήριο από τις 4.000 μονάδες στις 5.000; Είχατε χίλιους λόγους να δικαιολογήσετε την άνοδο, και άλλους χίλιες «επιφυλάξεις» για να είστε πάντα μέσα στις εκτιμήσεις σας. Ναι μεν αλλά δηλαδή. Πήγε από τις 5.000 μονάδες στις 5.500; Πάλι τα ίδια λέγατε. Πήγε από τις 5.500 μονάδες στις 6.000 κι από εκεί στις 6.500; Πάλι τα ίδια. Κάποια στιγμή αρχίσατε να μιλάτε για φούσκες, αλλά, όταν τελικά αυτές οι πολυδιαφημισμένες φούσκες ήταν 5, 10 επιχειρήσεις όλες κι όλες ξαφνικά το θέμα αποσύρθηκε από τη συζήτηση. Μετά, άρχισε η πτώση. Στην αρχή που δεν μπορούσατε να πολυκαταλάβετε τι σημαίνει, μιλάγατε για διόρθωση, κι όταν κατέληξε σε ελεύθερη πτώση διαπιστώσατε, σιγά την επιστημονική διάγνωση δηλαδή, ότι τελικά είχαμε κραχ. Και τότε άρχισε ένα καινούριο παραμύθι. Το θέλουν οι ξένοι χαμηλά το Χρηματιστήριο για να μπουν. Αγαπητέ μου, μιλάμε για απάτη. Εγώ ο αδαής, χωρίς να ξέρω από φανταμένταλς και τεχνικές αναλύσεις, ρωτώ : δηλαδή όταν το Χρηματιστήριο πριν ένα χρόνο και κάτι ήταν κάτω από τις 3.000 μονάδες, αυτοί οι ξένοι θεσμικοί που επενδύουν σε βάθος χρόνου όπως μου έλεγες, γιατί δεν είχαν μπει τότε; Και ποιά λογική βρίσκεις να μην είχαν μπει ούτε στις 4.000 μονάδες, και ποιά λογική βρίσκεις να θέλουν τώρα να μπουν στις 4.000 μονάδες όταν δεν είχαν μπει ένα χρόνο πριν στις 3.000 μονάδες; Μα, μας κοροϊδεύετε τώρα; Άσε τώρα αυτές τις απείρου διεισδυτικότητας συμβουλές των ειδικών. Πρέπει να αγοράζουμε λένε χαμηλά και να πουλάμε υψηλά. Σίγουρα θα διεκδικούν κάποιο Νόμπελ για την ανακάλυψή τους αυτή. Αμ το άλλο; Μην επενδύετε ποτέ όλα τα χρήματα που έχετε αποφασίσει να επενδύσετε στο Χρηματιστήριο με τη μια, αλλά σταδιακά, ώστε να μπορούμε λένε να εκμεταλλευόμαστε τυχόν πτώσεις των μετοχών και να μπορούμε να αγοράζουμε χαμηλότερα. Να έχουμε ας πούμε ένα 30%, 40%, 50% από τα διαθέσιμα έξω. Έτσι έκανα κι εγώ. Όταν αποφάσισα να επενδύσω 3 εκατομμύρια στο Χρηματιστήριο, όταν ο δείκτης ήταν στις 5.700 μονάδες επένδυσα στην αρχή το 1 εκατομμύριο.
- Ψηλά μπήκες, τον διέκοψα.
-Μη με διακόπτεις, είπε ο Θεόφιλος. Μου χαλάς τον ειρμό των σκέψεων. Ψηλά; Τι ψηλά; Με κοροϊδεύεις τώρα; Θέλεις να σου φέρω εφημερίδες της εποχής εκείνης να δεις ποιοί έλεγαν ότι θα ανέβει ακόμα; Άστο αυτό. Ορίστε τι έλεγα τώρα;...
- Ότι έβαλες στην αρχή 1 εκατομμύριο στις 5.700 μονάδες.
- Α, ναι. Λοιπόν, έβαλα 1 εκατομμύριο, έπεσαν λίγο οι μετοχές, και μπήκα με 1 ακόμα εκατομμύριο, έκανα δηλαδή όπως το λέτε εσείς ένα χαμηλότερο μουαγιέ. Έκανα καλά;
- Νομίζω ναι.
- Να μη νομίζεις! Έκανα ό,τι λέγατε. Καλά έκανα δηλαδή. Μετά, ανέβηκαν λίγο οι μετοχές, είχα ένα καλό κέρδος, όμως, επειδή το έπαιζα επενδυτής, δεν πούλησα. Είπα, άφησέ το, δεν έχω ούτε ένα μήνα στο Χρηματιστήριο, δεν νοείται επενδυτής και να μπαινοβγαίνει κάθε 10 μέρες. Νομίζω ότι αυτούς τους λέτε περιφρονητικά παίκτες. Και στο τέλος, με την ίδια λογική, σε μια επόμενη διόρθωση, έβαλα και το άλλο εκατομμύριο. Και για κακή μου τύχη, λίγο μετά άρχισε η μεγάλη κατρακύλα. Και πάλι μου λέγανε, να έχω το 30% έξω. Όμως, ακολουθώντας τις δικές τους οδηγίες να επενδύω σταδιακά, αυτό έκανα. Σιγά σιγά έβαλα όλο το κεφάλαιο που είχα αποφασίσει να ρίξω στο Χρηματιστήριο μέσα. Μετά μου λέγανε, ότι έπρεπε να είχα το 30% έξω. Πού όμως να το βρω; Όπως το λένε, στην ουσία δεν πρέπει ποτέ να επενδύσω τα 3 εκατομμύρια, που είναι απ’ αυτά που πράγματι δεν τα έχω άμεση ανάγκη. Δηλαδή, έπρεπε να επενδύσω τα 2 εκατομμύρια. Όμως κι αυτά αν είχα αποφασίσει να επενδύσω, τότε κι εδώ θα έπρεπε να είχαν πάντα τις 600 χιλιάδες έξω για τον ίδιο λόγο, άρα θα έπρεπε να είχα αποφασίσει να βάλω μόνο το ένα τετρακόσια. Και με την ίδια λογική, δεν θα έπρεπε να είχα βάλει τίποτα!
Άλλη μια στάση ο Θεόφιλος στην έκρηξή του, άλλη μια ευκαιρία για μένα να πω δύο λέξεις.
-Θεόφιλε, του είπα, καταλαβαίνω ότι κάπου κλείστηκες και με το δίκαιό σου έχεις τα νεύρα σου. Περιττό να σου πω, ότι αυτά που είπες πρωτύτερα, δεν είναι ακριβώς έτσι.
-Ποιά, για τους ξένους, για το τι λέγατε εσείς οι ειδικοί, για το 30%, για τι δεν είναι ακριβώς έτσι;
-Μην επιμένεις σου λεω. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Η αγορά, είναι κάτι το πολύπλοκο, και να γνωρίζεις ότι η αγορά με το χρόνο θα βρει το δρόμο της. Χρειάζεται υπομονή. Όποιος υπήρξε πράγματι επενδυτής, και χαίρομαι που ακούω ότι κι εσύ αισθάνεσαι έτσι, κανείς δεν έχασε. Για παράδειγμα, όποιος είχε πριν 10 χρόνια μετοχές και τις κράτησε ξέρεις τι απόδοση είχε;
Όμως ο Θεόφιλος ήταν ασυγκράτητος.
- Ναι το ξέρω, πώς δεν το ξέρω. Όμως, εγώ, όταν λεω ότι είμαι επενδυτής, δεν είμαι ο επενδυτής που έχω τόσα που τα 3 εκατομμύρια δεν θα μου χρειαστούν ποτέ. Αναφέρομαι στους μικροεπενδυτές. Αλλά μου φαίνεται ότι κάνεις πως δεν το καταλαβαίνεις αυτό. Και οι μικροεπενδυτές έχουν τούτο το χαρακτηριστικό. Όταν λεω για παράδειγμα, δεν χρειάζομαι τα 3 εκατομμύρια άμεσα, εννοώ ότι δεν τα χρειάζομαι για τον χρόνο τούτο, άντε για τον επόμενο. Και εφ’ όσον δηλαδή δεν μου βρει κάτι το έκτακτο, όπως για παράδειγμα ένα πρόβλημα υγείας, χτύπα ξύλο, οπότε μπορεί να μου χρειαστούν γρηγορότερα. Και στο τέλος της γραφής, έχω ήδη αναθεωρήσει την άποψή μου για τους παίκτες και τους επενδυτές. Εδώ οι μεγαλύτεροι παίκτες που κάνουν παιχνίδι μηνός ή εβδομάδας ή και μέρας, όπως τουλάχιστον ακούω, είναι αυτοί που το παίζουν θεσμικοί και αναφέρονται περιφρονητικά για τους μικρούς παίχτες. Τώρα για το άλλο που μου είπες, για την αγορά, να σε ρωτήσω κάτι;
- Να με ρωτήσεις.
- Δεν μου λες σε παρακαλώ, επειδή συχνά σ’ ακούω να μου μιλάς για την αγορά και τους νόμους της, αυτή η αγορά είναι κάτι το υπερφυσικό, είναι κάτι το απρόσωπο, είναι αερικό; Όταν μου λες, και μου το λες συχνά, ότι η αγορά προεξόφλησε, ότι η αγορά διόρθωσε, ότι η αγορά εκτίμησε, δηλαδή μέσα σ’ αυτή την αγορά που προεξοφλεί, που διορθώνει, που εκτιμά, που πάει τον δείκτη από τις 5.000 στις 6.500 μονάδες κι έπειτα τον πάει στις 4.800 κι έπειτα τον πάει στις 5.700 και μετά στις 5.000, δηλαδή, εννοείς ότι εγώ, εγώ ο Θεόφιλος του Χαραλάμπους και της Ελπινίκης, κάτοικος Περιστερίου και υπάλληλος στο επάγγελμα, που μου λείπουν 99 δραχμές για να βάλω στη πάντα ένα κατοστάρικο, εγώ τα κάνω όλα αυτά, ή ότι τα κάνουν όλα αυτά όλοι οι Θεόφιλοι που επενδύουν, παίζουν, τζογάρουν, πάρτο όπως θέλεις στο Χρηματιστήριο; Ή μήπως όλα αυτά τα κάνουν 5, 10, 20, 100; Αλλά, αν όλα αυτά τα κάνουν 5, 10, 20, 100, τότε αυτή δεν είναι αγορά. Είναι 5, 10, 20, 100 που έχουν όνομα, επώνυμο, διεύθυνση, τηλέφωνο, και που το κυριότερο έχουν το δικό τους Θεό, δηλαδή, τους δικούς τους νόμους, είναι αυτοί που πάνε την αγορά προς τα εδώ, προς τα εκεί, προς τα πάνω, προς τα κάτω, κι αν έχεις τύχη να πέσεις μέσα στις προθέσεις τους, θα κερδίσεις κι εσύ.
-Θεόφιλε, σιγά, σιγά. Πήρες φόρα. Έτσι όπως το πας, σε λίγο θα καταρρίψεις όλα όσα διδάσκει η πολιτική οικονομία. Το Χρηματιστήριο αγαπητέ μου, είναι η πιο ευαίσθητη μορφή αγοράς, στην οποία λειτουργούν περισσότερο ελεύθερα οι νόμοι της.
- Και τι σημαίνει ελεύθερη αγορά, ρώτησε ο Θεόφιλος.
- Σημαίνει ορισμένα πράγματα. Ότι για παράδειγμα, όλοι έχουν την ίδια πρόσβαση στη πληροφόρηση, ότι δεν υπάρχουν εμπόδια να βγεις και να μπεις, ότι κανένας δεν έχει τη δύναμη να επιβάλει μια τιμή, και ορισμένα τέτοια πράγματα.
- Δεν χρειάζονται άλλα, μου αρκούν αυτά. Βλέπεις τίποτα αυτά να ισχύουν για τον Θεόφιλο και για όλους του Θεόφιλους; Ή μήπως όλα αυτά ισχύουν μόνο για 10, 20, 30, 100;
- Πώς; Δεν μπορείς να βγεις όποτε θέλεις;
- Ξέρεις κάτι; Μάλλον πρέπει να ρωτήσω κανένα άλλο ειδικό. Κι επειδή μπορεί να σου μείνει ως απωθημένο το ότι δεν σου απάντησα σ’ αυτά που μόλις μου είπες, θα σου δώσω απάντηση για ένα μόνο σημείο, εκεί που νομίζεις ότι δεν έχω απάντηση. Μπορώ να βγω; Φυσικά, αν θέλω να χάσω λεφτά, μπορώ να βγω. Όμως, βγαίνω με τους όρους αυτών που με αναγκάζουν να βγω μ’ αυτό το τρόπο. Αλλά και να κέρδιζα, τότε αυτό που θα έμεινε ως συμπέρασμα, είναι ότι το μόνο που σημαίνει για μένα ελεύθερη αγορά, είναι μόνο η ελευθερία μου να μπαινοβγαίνω στην αγορά ατή. Όμως, αυτό είναι ελεύθερη αγορά;
Στο σημείο αυτό, ο Θεόφιλος θυμήθηκε ότι έπρεπε να πάει για ψώνια, γιατί η ώρα πέρασε. Έτσι, η συζήτησή μου μαζί του το Σάββατο αυτό, έληξε με τον ίδιο τρόπο που λήγει πάντα. Αφού ανοίξουμε μια συζήτηση για ένα θέμα, τελειώνουμε τη συζήτηση χωρίς να καταλήξουμε πουθενά, και το κυριότερο, χωρίς να με αφήνει ο Θεόφιλος να ορθώσω λέξη. Είναι πάντα χειμαρρώδης...
Κι εγώ, ως «ειδικός», μένω πάντα με την ίδια εντύπωση : ο δυστυχής τα βλέπει απλοϊκά τα πράγματα...