Γράφει ο Τριαντάφυλλος Καρατράντος
Η διαδικασία της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης μοιάζει με την πλεύση σε άγνωστα νερά. Το κρουαζιερόπλοιο Schuman, με τη σύγχρονη μπλεδίζουσα αστεροειδή διακόσμηση, προβάλλει επιβλητικό στο λιμάνι των Βρυξελλών. Είναι μεγαλειώδες, όμορφο, αλλά… κάτι συμβαίνει, για να παρατηρήσουμε πιο καλά τι συμβαίνει πάνω στο πλοίο. Τα πανιά στέκονται ράθυμα και επιπόλαια απέναντι σε αλύγιστους ανέμους. Έξω από το λιμάνι, τα αφρισμένα κύματα σηματοδοτούν την κακοκαιρία που βρίσκεται μπροστά. Το πλήρωμα είναι εις παράταξη, αλλά κάποιοι διαμαρτύρονται δυνατά. Ενώ το κρασί και το ποτό είναι άφθονα, οι χάρτες και τα κιάλια απουσιάζουν. Οι αξιωματικοί συναγωνίζονται για τους βαθμούς και τις θέσεις, καθώς καπετάνιος δεν υπάρχει στη γέφυρα. Οι επιβάτες, συνειδητοποιώντας την έλλειψη κατεύθυνσης και τον κακό καιρό, ξεκουράζονται στις ξαπλώστρες τους κάτω από τον ήλιο, ή, οι ποιο απαισιόδοξοι εξ αυτών, πλησιάζουν προς τα σωσίβια και τις λέμβους σωτηρίας, προετοιμαζόμενοι για την κακοκαιρία. Το πλοίο της ΕΕ, όπως θα έλεγε και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, βαδίζει στο άγνωστο, βαδίζει στο άγνωστο με βάρκα όμως την αποχή των πολιτών, κυρίως σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.
Είναι κοινή παραδοχή, και δεν χρειαζόμαστε την αλληγορία του κρουαζιερόπλοιου για να την επιβεβαιώσουμε, ότι η ΕΕ είναι μία πολιτική τάξη διαφορετική, είναι κάτι λιγότερο από το κράτος, αλλά κάτι περισσότερο από έναν διεθνή οργανισμό ή μία χαλαρή συνεργασία κρατών. Αυτός της ο χαρακτήρας καθιστά αναγκαία την εγκατάλειψη του παραδοσιακού μοτίβου νομιμοποίησής της, την εξωτερική νομιμοποίηση, τη νομιμοποίηση των πολιτικών αποτελεσμάτων. Η ανάγκη για την αυξημένη εσωτερική νομιμοποίηση φέρνει την ΕΕ αντιμέτωπη με το πραγματικό πρόβλημα, το δημοκρατικό έλλειμμα. Η ΕΕ δεν φαίνεται να συνειδητοποίησε τι κρύβεται πίσω από το “non” και το “nej” στην Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη και το “no” στη Νέα Ευρωπαϊκή Συνθήκη. Δεν ήταν όχι στην Ευρώπη, αλλά διαφοροποίηση από την παρούσα μορφή του Ευρωπαϊκού σχεδίου, την περίφημη finalité politique, μία διαφοροποίηση που χτύπησε πολύ άσχημα γιατί για πρώτη φορά με τη διαδικασία των δημοψηφισμάτων η πορεία της ΕΕ πέρασε από τις elites στη δημόσια σφαίρα, στη δικαιοδοσία των πολιτών. Η διαδικασία, με την άμεση συμμετοχή των πολιτών, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος, πολιτικοποιήθηκε.
Να λοιπόν η περίφημη πολιτικοποίηση, το τζίνι που όλοι αναζητούν και κανείς δεν ξέρει ή δεν θέλει να το καλέσει, εμφανίστηκε και ήρθε για να μείνει. Η πολιτικοποίηση αμφισβήτησε τις περισσότερες θεωρίες που κατηύθυναν τη διαδικασία της Ολοκλήρωσης και κυρίως το ..........
φιλελεύθερο διακυβερνητισμό και το νεολειτουργισμό, τις παραδοσιακές θεωρίες της ελιτίστικής λογικής και της εκχύλισης από την οικονομία στην πολιτική. Γύρω από την πολιτικοποίηση ξέσπασε ένα μεγάλο ακαδημαϊκό debate, σε μία γραμμή αξίζει να συγκρατήσουμε δύο απόψεις, αυτή του Simon Hix για ιδεολογική πολιτικοποίηση γύρω από τον άξονα αριστερά- δεξιά, και αυτή των Marks και Hooghe για πολιτικοποίηση γύρω από τον άξονα παραδοσιακά- συντηρητικά, προοδευτικά – εναλλακτικά.
Ωραία δεν θα ήταν να είχαμε ιδεολογική αντιπαράθεση γύρω από την ΕΕ; Ναι θα μου πείτε, και όμως αυτά τα μοντέλα δεν μπορούν να πετύχουν και σε καμία περίπτωση δεν θα αυξήσουν το βαθμό της πολιτικοποίησης του Ευρωπαϊκού εγχειρήματος, γιατί; Πολύ απλά γιατί έχουν αποτύχει σε εθνικό επίπεδο και δεν έχουν ουσιαστικές διαφορετικές ιδεολογικές διαφοροποιήσεις, ειδικότερα η σοσιαλδημοκρατία, και για αυτό δεν μπορεί, παρά την καθομολογουμένη αποτυχία της Επιτροπής Barroso, να αντιπαραθέσει τη δική της πρόταση.
Τότε; τι θα λέγατε για δημόσια συζήτηση γύρω από τις πολιτικές της ΕΕ; Κοινωνική Ευρώπη ή νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές; Περιβαλλοντικό ενδιαφέρον ή πυρηνική ενέργεια; Ευρώπη Φρούριο ή Ευρώπη ανοιχτή στη μετανάστευση; Διλήμματα για τις πολιτικές, για την ουσία της διαδικασίας, διλήμματα που μπορούν να αποκαταστήσουν το δημοκρατικό έλλειμμα φέρνοντας τον πολίτη στο επίκεντρο των αποφάσεων, δεν υπάρχει άλλος τρόπος εάν πραγματικά θέλουμε την περίφημη πολιτικοποίηση. Συζήτηση για τις πολιτικές, μηχανισμοί άμεσης συμμετοχής και θεσμικές δικλείδες, τότε οι πολίτες θα αφήσουν τις ξαπλώστρες και τα σωσίβια και θα έρθουν να νομιμοποιήσουν τη finalité politique.