Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ
Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Αρχές της δεκαετίας του 1960 πέρασα ως πρωτοετής φοιτητής τις επιβλητικές πύλες του Πανεπιστημίου της Πόλης της Νέας Υόρκης και εντυπωσιάστηκα από το έμβλημα του Ιδρύματος που έδειχνε τρία πρόσωπα: ένα σε κοιτάζει καταπρόσωπο και τα άλλα δύο είναι προφίλ όπου το ένα κοιτάζει αριστερά και το άλλο κοιτάζει δεξιά. Στα λατινικά η «προτροπή» σε ελεύθερη μετάφραση είναι «να ζεις στο σήμερα, μαθαίνοντας από το χτες και προγραμματίζοντας για το αύριο…»
Την ίδια περίπου χρονική περίοδο ένας ερευνητής ψυχολόγος ο Dr Walter Mischell παρουσίαζε μερικά εντυπωσιακά ευρήματα από την έρευνά με 4-χρονα παιδιά νηπιαγωγείων στα οποία παρουσίαζε μια πιατέλα με τα γνωστά σπογγώδη γλυκά (marshmallows) και τα «προκαλούσε» λέγοντας: μπορείτε να φάτε ένα marshmallow τώρα, ή το αφήνετε για λίγο αργότερα και
μετά μπορείτε να φάτε…δύο!
Μερικά πιτσιρίκια βουτήξανε τα γλυκά άμεσα ενώ μερικά άλλα κατόρθωσαν να αντισταθούν, και αργότερα αποζημιώθηκαν με δύο γλυκά το καθένα…Μέχρι εδώ, σιγά τα…γλυκά, ή μάλλον τα λάχανα που θα λέγαμε επικριτικά εμείς οι Έλληνες. Και όμως…
Ο Δρ Mischell επέστρεψε στα πιτσιρίκια του πειράματός του 14 χρόνια αργότερα όταν αυτά ήταν πλέον έφηβοι και εντόπισε στις προσωπικότητές τους σχεδόν «δραματικές» διαφορές καθώς τους «εγκρατείς» πιτσιρικάδες που είχαν αναβάλει την κατανάλωση του marshmallow τους χαρακτήριζαν η αυτοπεποίθηση, η αξιόπιστα και οι πολύ καλές επιδόσεις στα μαθήματά τους, ενώ τους «αδύνατους» ο καθηγητής τους βρήκε να είναι πεισματάρηδες και παρορμητικοί με μέσο όρο σκορ μέχρι και 250 μονάδες χαμηλότερα στα σχετικά τεστ διανοητικών επιδόσεων από τους «εγκρατείς»…
Τα ευρήματα του Δρ Mischell έχει ενσωματώσει στο θεωρητικό πλαίσιο της ερμηνείας της συμπεριφοράς μας και των επιδόσεών μας στην καθημερινή μας απασχόληση ο γνωστός μας από την ομάδα της θεωρίας της «συναισθηματικής νοημοσύνης» Δρ Daniel Goleman.
Σε μια πρόσφατη έρευνά του που παρουσίασε στο ετήσιο Συνέδριο της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρίας ο ομότιμος καθηγητής ψυχολογίας Δρ Philip Zimbardo διατείνεται ότι υπάρχει και μία ακόμη σημαντική διάσταση στην ικανότητα ή την αδυναμία των πιτσιρικάδων να αναβάλλουν την άμεση κατανάλωση των marshmallow. Σύμφωνα με τον Αμερικανό συνάδελφο οι πιτσιρικάδες που άμεσα κατανάλωσαν τα σπογγώδη γλυκά είναι δέσμιοι των τρεχουσών αναγκών τους, ενώ αυτοί που ανέβαλαν την κατανάλωση είναι προσανατολισμένοι στο μέλλον και οι αποφάσεις τους έχουν προοπτική σε βάθος χρόνου.
Ουσιαστικά ο καθένας και η καθεμιά μας μοιάζει να έχουμε μέσα μας ένα «ρολόι» που καθοδηγεί τις αποφάσεις μας το οποίο διαμορφώνεται από μια πλειάδα παραγόντων όπως το οικογενειακό μας περιβάλλον, την οικονομική μας θέση, το μορφωτικό μας επίπεδο, τον γεωγραφικό χώρο στον οποίο μεγαλώνουμε και την κουλτούρα στην οποία ανήκουμε…
Τα άτομα που ζούνε στο σήμερα, «στο εδώ και τώρα» είναι δημιουργικά, κοινωνικά, διαθέτουν ζωντάνια, γίνονται το επίκεντρο της προσοχής μας αλλά χρεώνονται με το τίμημα της έλλειψης προετοιμασίας για το αύριο.
Τα άτομα που ζούνε στο χτες, διαφοροποιούνται στα «αρνητικά» που αναλώνονται στην προσπάθεια επούλωσης των αρνητικών βιωμάτων του παρελθόντος τους και στα «θετικά» τα οποία σεβόμενα το παρελθόν τους επιδείχνουν ευγνωμοσύνη, επιδιώκουν τη διατήρηση της σταθερότητας σε θεσμούς και δομές και έχουν μια θετική άποψη για την καθημερινότητά τους.
Τα άτομα με προσανατολισμό το αύριο χτίζουν τις προϋποθέσεις για μελλοντικές επιτυχίες, αποταμιεύουν οικονομίες και κάνουν υγιείς επιλογές δραστηριοτήτων. Διατρέχουν, όμως, τον κίνδυνο αυτά που περιμένουν στο μέλλον να μην…έρθουν ποτέ!