.png)
Οι απευθείας αναθέσεις και οι πρόχειροι διαγωνισμοί με τη «μέθοδο των τριών» δεν είναι κάτι άγνωστο ή νέο στον δημόσιο τομέα. Αλλωστε, η σχετική νομοθεσία χαίρει πολιτικής συναίνεσης από όλα τα κόμματα εξουσίας. Ωστόσο, ανήκει στην παρούσα κυβέρνηση η «τιμή» ότι τόσο ο αριθμός των συμβάσεων που ανατίθενται με αυτούς τους δύο τρόπους όσο και τα συνολικά ποσά για τέτοιες συμβάσεις έχουν εξακοντιστεί… στη στρατόσφαιρα.
Ενα μικρό, πλην εύγλωττο, παράδειγμα αποτελεί η ΜΟΔ Α.Ε. (Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης συγχρηματοδοτούμενων έργων), από την...οποία περνούν ο έλεγχος και η διαχείριση ευρωπαϊκών και εθνικών πόρων δεκάδων δισεκατομμυρίων. Υπό τη νέα της διοίκηση ύστερα από τις εκλογές του 2019, ο αριθμός των συμβάσεων (για συγχρηματοδοτούμενα έργα) έχει αυξηθεί από το 2019 στο 2020 κατά 355%, ενώ το συνολικό ποσό που τους αντιστοιχεί αυξήθηκε την ίδια περίοδο κατά 630%! Ενώ επί πολλά χρόνια και ανεξαρτήτως κυβερνήσεων τόσο ο αριθμός των συμβάσεων ανά έτος όσο και το συνολικό ποσό που τους αντιστοιχούσε ήταν σχετικά χαμηλά και κυμαίνονταν σε παραπλήσια επίπεδα, από τα τέλη του 2019 και κυρίως από το 2020 εκτινάσσονται σε έκταση και επίπεδα πρωτοφανή.
Μέθοδος των τριών
Οι απευθείας αναθέσεις προβλέπονταν από τον νόμο 4412/16, ο οποίος όριζε ανώτατο όριο δαπάνης ανά σύμβαση τις 20.000 ευρώ συν ΦΠΑ, το οποίο αναπροσαρμόστηκε σε 30.000 χωρίς ΦΠΑ με τον νόμο 4782/2021. Οι πρόχειροι διαγωνισμοί με τη «μέθοδο των τριών», επίσης με ανώτατο όριο δαπάνης τις 60.000 ευρώ συν ΦΠΑ.
Απευθείας ανάθεση σημαίνει αναθέτω ένα έργο σε όποια εταιρεία θέλω, αρκεί να ασκεί την αντίστοιχη δραστηριότητα και να είναι εγγεγραμμένη στο μητρώο εταιρειών που την έχω καλέσει να μπει. Προφανώς, εδώ οι πόρτες είναι ορθάνοιχτες για την ανάθεση συμβάσεων σε «φιλικές» εταιρείες - ή εταιρείες φίλων. Η ίδια δυνατότητα όμως υπάρχει ουσιαστικά και με τους πρόχειρους διαγωνισμούς με τη «μέθοδο των τριών».
Παίρνοντας ως παράδειγμα την περίπτωση της ΜΟΔ, η «μέθοδος των τριών» σημαίνει ότι η ΜΟΔ ζητεί από 3 εταιρείες που είναι εγγεγραμμένες στο μητρώο προμηθευτών της να καταθέσουν προσφορές. Εχοντας την ευχέρεια να επιλέξει τη σύνθεση των 3 εταιρειών, όλα είναι εφικτά. Μπορεί κάλλιστα -και απολύτως νόμιμα- να είναι και οι τρεις «φιλικές» ή, όπως λένε οι «κακές γλώσσες» στην αγορά, να γίνει απλώς ένας «διακανονισμός» μεταξύ κλειστού κλαμπ εταιρειών: να είναι οι δυο «φιλικές» και η τρίτη να καταθέσει προσφορά για το «ξεκάρφωμα», συχνά με την υπόσχεση ότι θα προτιμηθεί κάποια επόμενη φορά, ή οι δυο από τις τρεις να είναι ουσιαστικά η ίδια εταιρεία με ίδιους μετόχους αλλά με διαφορετική μετοχική σύνθεση (όπως θα δούμε με τους «κολλητούς» στην περίπτωση της ΜΟΔ). Ουσιαστικά πρόκειται για άλλη κατηγορία απευθείας αναθέσεων, απλώς είναι πιο περίπλοκη και θέλει κάποιες ιδιαίτερες «φροντίδες» για να εξασφαλίζεται η νομιμότητα και να αποφεύγονται αχρείαστες καταγγελίες.
Για να αποκτηθεί αυτή η ευχέρεια της επιλογής εταιρείας με άμεσο ή με έμμεσο τρόπο, πρέπει μεγάλα έργα, που θα μπορούσαν και θα έπρεπε να γίνουν με ανοιχτό διεθνή διαγωνισμό, να κατατμηθούν σε πολλά μικρότερα, ώστε να «δουλέψει η λιανική» της ανάθεσης σε -πολλούς τον αριθμό- «ημετέρους».
Η «απογείωση» από το 2020
Οταν η… ανάπτυξη δεν μπορεί να περιμένει, η τάση προς τις απευθείας αναθέσεις έργων γίνεται… ασυγκράτητη. Ετσι, το «πάρτι» των απευθείας αναθέσεων στη ΜΟΔ ξεκινάει ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2019 και «απογειώνεται» το 2020. Ενώ για σειρά ετών και επί διαφορετικών κυβερνήσεων ο αριθμός τους ανά έτος κυμαινόταν από 5 έως 20, το 2020 εκτοξεύτηκε στις 82! Και ενώ η ετήσια χρηματοδότηση για τέτοιου είδους συμβάσεις κυμαινόταν μεταξύ 200 και 550 χιλιάδων ευρώ, το 2020 εκτινάχτηκε στα σχεδόν 3 εκατομμύρια! (βλέπε σχετικό πίνακα). Και η κατάσταση συνεχίστηκε και το 2021 και φυσικά συνεχίζεται ακόμη, και επιφυλασσόμαστε για τα αντίστοιχα στοιχεία που τελούν υπό επεξεργασία.
Δυστυχώς, τίποτε απ’ όλα αυτά δεν εγείρει ζήτημα νομιμότητας. Χάρη σε νομοθετικές ρυθμίσεις όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων, όλα γίνονται νομοτύπως. Ομως, το νόμιμο δεν είναι κατ’ ανάγκην και ηθικό. Από αυτή την άποψη, η περίπτωση της ΜΟΔ προσφέρει εξίσου εύγλωττα παραδείγματα για το πώς η «νόμιμη οδός» μπορεί να αξιοποιηθεί για την εξυπηρέτηση προσωπικών πολιτικών στρατηγικών και φίλιων επιχειρηματιών.
Θα ήταν μάλλον αισιόδοξο να υποθέσουμε ότι η ΜΟΔ είναι η εξαίρεση. Οπότε και μόνο η σκέψη πως η «φάμπρικα» των απευθείας αναθέσεων και των πρόχειρων διαγωνισμών με τη «μέθοδο των τριών» είναι ο κανόνας, είναι πολύ απογοητευτική. Ιδιαίτερα αν κάνουμε αναγωγή του συνολικού ποσού από τα εκατομμύρια της ΜΟΔ στα δισεκατομμύρια των συγχρηματοδοτούμενων έργων συνολικά…
Ενας αποτυχημένος πολιτευτής, πρόεδρος στη ΜΟΔ…
Είναι, δυστυχώς, τυπικό σύμπτωμα της αντίληψης «το κράτος είμαστε εμείς» το βόλεμα του πολιτικού στρατού του κυβερνητικού κόμματος σε κρατικές θέσεις ευθύνης. Ακόμη δυστυχέστερα, είναι τυπικό δείγμα «αξιοκρατικής» κάλυψης θέσεων ευθύνης στον κρατικό τομέα οι τοποθετήσεις αποτυχημένων πολιτευτών – όταν μια «λαοπρόβλητη» κυβέρνηση «βολεύει» δικά της παιδιά που υπήρξαν… λαο-απόβλητοι. Συχνά μάλιστα, οι… λαο-απόβλητοι τοποθετούνται σε θέσεις υψηλής ευθύνης. Και βέβαια, τέτοιες τοποθετήσεις έχουν πάντα πίσω τους τις «γερές πλάτες» ανώτερων κομματικών και κυβερνητικών στελεχών.
Ετσι και στην περίπτωσή μας: Ενας αποτυχημένος πολιτευτής της Ν.Δ. στην τοπική αυτοδιοίκηση, ο κύριος Εμμανουήλ - Γεώργιος Παπαδημητρίου, αποτυχών υποψήφιος της Ν.Δ. στις δημοτικές εκλογές του 2019, τοποθετήθηκε πρόεδρος στη ΜΟΔ Α.Ε., την task force του Δημοσίου για την υλοποίηση συγχρηματοδοτούμενων έργων. Ο κ. Παπαδημητρίου, απλός υπάλληλος του ΕΟΠΠΕΠ (Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων & Επαγγελματικού Προσανατολισμού), το 2019 έλαβε ισχυρή πολιτική ώθηση από τη Ν.Δ., λαμβάνοντας επίσημη πολιτική στήριξη ως υποψήφιος δήμαρχος Νέου Ηρακλείου. Πλην όμως, η επιχείρηση ανάδειξής του εστέφθη από παταγώδη αποτυχία, καθώς δεν κατάφερε να αναδειχθεί καν αξιωματική αντιπολίτευση στον δήμο.
…με τις πλάτες του Αδωνη
Ο… άριστος αυτός έπρεπε, λοιπόν, κάπου-κάπως να «τακτοποιηθεί», οι δε «τακτοποιήσεις», ως γνωστόν, θέλουν γερές πολιτικές «πλάτες». Εν προκειμένω, τις «πλάτες» του Αδωνη Γεωργιάδη, ο οποίος ανέλαβε υπουργός Ανάπτυξης. Ετσι, έλαχε στη ΜΟΔ ο κλήρος να κοσμήσει τον προεδρικό της θώκο ο κ. Παπαδημητρίου (η ΜΟΔ Α.Ε. είναι ΝΠΙΔ εποπτευόμενο από το υπουργείο Ανάπτυξης).
Δεν επρόκειτο για πολιτικό καθήκον εκ μέρους του κυβερνητικού κόμματος, αλλά για φιλική ανταπόδοση, καθώς ο κ. Παπαδημητρίου είναι φίλος και συνεργάτης του Αδωνη: το 2013, επί υπουργίας του κ. Γεωργιάδη στο υπουργείο Υγείας, ο κ. Παπαδημητρίου είχε τοποθετηθεί υποδιοικητής στο ΚΑΤ, ενώ η σύζυγός του, κ. Αντα Καμπέρη, εκτελεί επί σειρά ετών χρέη γραμματέως στο πολιτικό γραφείο του Αδωνη...
Πάνος Κοσμάς
efsyn.gr