.png)
Colpo grosso μέσω του TANAP και του διδύμου της συμφοράς
Το έργο Trans-Anatolian Natural Gas Pipeline (TANAP) ξεκίνησε με την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ Τουρκίας και Αζερμπαϊτζάν στις 26 Ιουνίου 2012 για τη μεταφορά φυσικού αερίου που παράγεται από το κοίτασμα Shah Deniz-2 στην Κασπία Θάλασσα, στην Τουρκία και την Ευρώπη.
Σύμφωνα με τη συμφωνία για τον TANAP, 10 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου στην Ευρώπη και 6 bcm στην Τουρκία, επρόκειτο να μεταφέρονται ετησίως.
Στις 19 Ιουλίου 2022, υπογράφηκε μνημόνιο συμφωνίας (MOU) από την ΕΕ και το Αζερμπαϊτζάν για να διπλασιαστεί η ποσότητα φυσικού αερίου που μεταφέρεται στην Ευρώπη μέσω του TANAP σε 20 bcm, για να μειωθεί η εξάρτηση της ΕΕ από το ρωσικό αέριο.
Τώρα, ποιος είναι ο χειριστής του πεδίου Shah Deniz-2; Απομακρύνεται πραγματικά η ΕΕ από το ρωσικό αέριο; Και τι έχει χάσει η Τουρκία μέσω του πρότζεκτ TANAP;
Το ιστορικό
Σύμφωνα με μια συμφωνία που υπεγράφη με το Αζερμπαϊτζάν το 2001, η Τουρκία λαμβάνει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του αγωγού Μπακού-Τιφλίδα-Ερζερούμ από το 2007. Η Τουρκία δέχεται αυτό το αέριο στα γεωργιανά σύνορα και το διανέμει εντός της χώρας μέσω του εθνικού αγωγού που ανήκει στην Petroleum Pipeline Corporation (BOTAŞ).
Το 2012 ξεκίνησε το πρότζεκτ TANAP για να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση φυσικού αερίου της Τουρκίας και να διαφοροποιήσει τις πηγές φυσικού αερίου των χωρών της ΕΕ. Στο πλαίσιο του TANAP, ελήφθη η απόφαση να κατασκευαστεί ένας νέος αγωγός, αντί να χρησιμοποιηθούν οι υπάρχοντες αγωγοί της Τουρκίας για μεταφορά φυσικού αερίου, τόσο στην Τουρκία, όσο και στην Ευρώπη.
Με άλλα λόγια, η Τουρκία συμφώνησε να δημιουργήσει έναν νέο αγωγό στο πλαίσιο του έργου TANAP, παρόλο που είχε αγωγό για την παραλαβή φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν από το 2007. Αυτός ο αγωγός θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά φυσικού αερίου στην Ευρώπη.
Η διπλή παγίδα
Ο TANAP έχει σήμερα χωρητικότητα 16 bcm, η οποία μπορεί να αυξηθεί σε 32 bcm κατ’ ανώτατο όριο. Το φυσικό αέριο για τον TANAP προμηθεύεται από το κοίτασμα Shah Deniz-2, το οποίο λειτουργεί από διεθνή κοινοπραξία, οι εταιρείες μέλη της οποίας και οι μετοχές τους μέχρι πρόσφατα ήταν: BP-Ηνωμένο Βασίλειο (28,8%), TPAO-Τουρκία (19%), SOCAR-Αζερμπαϊτζάν (16,7%), Petronas-Μαλαισία (15,5%), Lukoil-Ρωσία (10%) και NIOC-Ιράν (10%).
Ωστόσο, στα τέλη του 2021, η Lukoil αγόρασε όλες τις μετοχές της Petronas και αύξησε το μερίδιό της στο 25,5%. (Οι μετοχές της Petronas-Malaysia φέρεται να ανήκαν στον Τούρκο Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν. Η Lukoil αγόρασε τις μετοχές της Petronas με απόφαση που ελήφθη κατά τη διάρκεια συνάντησης του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και του Ερντογάν τον Σεπτέμβριο του 2021 στο Σότσι.)
Ο αγωγός TANAP, ο οποίος ξεκινά από τα σύνορα Τουρκίας-Γεωργίας και καταλήγει στην Αδριανούπολη στα ελληνικά σύνορα, κατασκευάστηκε από την Tekfen Construction, μια εταιρεία κοντά στον Πρόεδρο Ερντογάν.
Αυτός ο αγωγός λειτουργεί επίσης από διεθνή κοινοπραξία (SOCAR, 60%, BOTAŞ, 30% και BP 10%). Ως μέρος του έργου TANAP, η Τουρκία αγοράζει φυσικό αέριο από το Shah Deniz-2 στο 88% της τιμής του ρωσικού φυσικού αερίου.
Ωστόσο, δεδομένου ότι το φυσικό αέριο που αγοράζεται μεταφέρεται με αγωγό που κατασκευάστηκε από την κοινοπραξία αντί για εθνικούς αγωγούς, στην τιμή προστίθενται και τέλη διαμετακόμισης.
Για κάθε 1.000 m³ φυσικού αερίου, καταβάλλεται τέλος διέλευσης 79 δολάρια για τη μεταφορά στο Εσκισεχίρ, το πρώτο σημείο εξόδου και 109 δολάρια στη Θράκη, καθιστώντας το αέριο που αγοράζει η Τουρκία από το Αζερμπαϊτζάν αρκετά ακριβό.
Το colpo grosso
Ωστόσο, εδώ υπάρχει ένα άλλο κρίσιμο σημείο. Εάν η Τουρκία είχε μεταφέρει το φυσικό αέριο από το Shah Deniz-2 στην Ευρώπη μέσω του δικού της αγωγού και όχι μέσω του TANAP, δεν θα χρειαζόταν να πληρώσει τέλη μεταφοράς για το φυσικό αέριο που αγόρασε και θα είχε λάβει τέλος διαμετακόμισης για το φυσικό αέριο που πηγαίνει στην Ευρώπη.
Με το πρόσφατο MOU μεταξύ ΕΕ και Αζερμπαϊτζάν, η ποσότητα φυσικού αερίου που μεταφέρεται στην Ευρώπη στο πλαίσιο του TANAP θα αυξηθεί στα 20 bcm. Επιπλέον, η ΕΕ ισχυρίζεται ότι αγοράζει αυτό το αέριο για να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό αέριο.
Ωστόσο, το 25,5% των πόρων φυσικού αερίου του κοιτάσματος Shah Deniz-2 του TANAP ανήκει στη ρωσική εταιρεία Lukoil!
Κατά συνέπεια, η Τουρκία θα μπορούσε να καλύψει τις δικές της ανάγκες χωρίς τον TANAP αυξάνοντας το φυσικό αέριο που λαμβάνει από το Αζερμπαϊτζάν μέσω των αγωγών του από το 2007. Από αυτή την άποψη, ο TANAP δεν είναι ένα έργο που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Τουρκίας.
Οι νικητές αυτού του έργου είναι επιχειρηματίες όπως ο Sıtkı Ayan, ο οποίος είναι κοντά στον Ερντογάν και που κατασκεύασε τον αγωγό TANAP. Για την ΕΕ, το έργο TANAP δεν αποτελεί λύση, από τη στιγμή που θέλει να τερματίσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία για φυσικό αέριο.
Άλλωστε, το ένα τέταρτο του φυσικού αερίου που παραδίδεται στην ΕΕ στο πλαίσιο του TANAP ανήκει στη Ρωσία.
Έτσι, χάρη στον Ερντογάν και τον Αλίεφ, η Ρωσία συνεχίζει να πουλά το φυσικό αέριο της στην Ευρώπη, η οποία κοιμάται κι ονειρεύεται «απεξάρτηση» από το ρωσικό αέριο…
* του Fatih Yurtsever – Πρώην αξιωματικός του ναυτικού στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.