.png)
Τάσος Παππάς
Στο άρθρο του στην «Εφημερίδα των Συντακτών» ο Κύρκος Δοξιάδης (23-3-2021) με τον τίτλο «Νεοφιλελευθερισμός, πανδημία, καταστολή» καταλήγει ως εξής: «Μία από τις ιδιαιτερότητες του νεοφιλελευθερισμού ήταν πως είχε κατορθώσει να υποκαταστήσει με οικονομικούς θεσμούς σημαντικό μέρος των εκτός οικονομίας ιδεολογικο-πολιτικών εργαλείων της ταξικής κυριαρχίας. Η... προσφυγή στην ωμή κρατική βία και στην απόπειρα της ιδεολογικής της καταξίωσης ίσως σηματοδοτεί το τέλος του νεοφιλελευθερισμού όπως τον ξέρουμε – δηλαδή είτε το τέλος του νεοφιλελευθερισμού εν γένει είτε το τέλος του νεοφιλελευθερισμού με κοινοβουλευτισμό». Πρώτο ερώτημα: Το τέλος του νεοφιλελευθερισμού εν γένει; Είναι σήμερα στην ημερήσια διάταξη μια συζήτηση με αυτό το περιεχόμενο;
Το τέλος του νεοφιλελευθερισμού σημαίνει και το τέλος του καπιταλισμού; Αρκετοί μαρξιστές (δεν είναι ανάμεσά τους ο Κ. Δοξιάδης) κάθε φορά που είχαμε κρίσεις μεγάλου βεληνεκούς οι οποίες έθεταν εν αμφιβόλω τις σταθερές του συστήματος, κατέληγαν στο συμπέρασμα ότι βρισκόμαστε ένα βήμα πριν από το τέλος του καπιταλισμού. Ηταν τόσο σίγουροι ότι ο αχός που ακουγόταν ήταν ο επιθανάτιος ρόγχος του καπιταλισμού, ώστε έφταναν στο σημείο να κριτικάρουν για λιγοψυχία όσους εμφανίζονταν επιφυλακτικοί. Μπέρδευαν την επιθυμία τους με την πραγματικότητα. Υποτιμούσαν την ικανότητα του καπιταλισμού να προσαρμόζεται. Εισέπρατταν τους συμβιβασμούς του ως ομολογία ήττας.
Ο καπιταλισμός αποδείχθηκε χαλκέντερος. Αλλαξε, αλλά δεν αποσύρθηκε. Αναδιπλώθηκε, αλλά δεν παραδόθηκε. Εκανε παραχωρήσεις, αλλά δεν διαπραγματεύθηκε τα θεμέλια πάνω στα οποία έχτισε την ισχύ του. Θυσίασε κάποιες από τις κατακτήσεις του, όσο αισθανόταν απειλούμενος, αλλά δεν παραβίασε τις αρχές του. Μετρίασε τις αξιώσεις του για να ξεπεράσει το πρόβλημα, αλλά δεν ακύρωσε την ουσία του. Ευπρεπίστηκε, αλλά δεν αυτοκτόνησε. Εξανθρωπίστηκε, αλλά δεν αποσταθεροποιήθηκε.
Υπερβολικά αισιόδοξες αναλύσεις που προέβλεπαν το τέλος του καπιταλισμού είχαμε την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Επιστρέψαμε στα συνηθισμένα. Ανάλογες υπερφίαλες εκτιμήσεις έχουμε και σήμερα με την πανδημία. Ούτε το 2008 υπήρχε ούτε τώρα υπάρχει επεξεργασμένη εναλλακτική λύση. Οχι σχέδια επί χάρτου, φτιαγμένα σε εργαστήρια, όχι ακαδημαϊκές συλλήψεις χωρίς γείωση στην κοινωνία, όχι αυτοαναφορικές φλυαρίες για να αποστομωθούν οι αιρετικοί και να κερδηθεί η μάχη των εντυπώσεων στον μικρόκοσμο των μυημένων, αλλά ένα πειστικό αντίπαλο δέος.
Ικανό να κινητοποιήσει. Γοητευτικό για να προσελκύσει. Δεν αρκεί να είναι κάποιος θυμωμένος με τις θηριώδεις ανισότητες, τις αδικίες, τη μαζική φτώχεια, την εκτεταμένη διαφθορά των πολιτικών ελίτ, την προκλητική απληστία των εχόντων, τη χειραγώγηση των θεσμών, την ατροφική κοινοβουλευτική δημοκρατία, την περιστολή των ατομικών ελευθεριών, τον κρατικό αυταρχισμό. Η οργή και η απελπισία για όσα συμβαίνουν και για την απουσία ελπίδας μπορεί να οδηγήσουν τις κοινωνίες σε εκρήξεις. Ακόμη και σε εξεγέρσεις. Ωστόσο, αυτές δεν θα έχουν διάρκεια, γρήγορα θα εκφυλιστούν σε περιθωριακούς ριζοσπαστισμούς, μειοψηφικούς και ανήμπορους που θα βαλτώσουν, όσο δεν κατατίθεται από τις δυνάμεις που αγωνίζονται για μια καλύτερη, δικαιότερη και πιο ανθρώπινη κοινωνία μια ελκυστική αναπαράσταση του μέλλοντος. Σίγουρα αυτό δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Συνταγές υπάρχουν μόνο στα βιβλία μαγειρικής και στα εγχειρίδια που εκδίδουν αυτοχειροτονημένες πρωτοπορίες.
Η πανούργα Ιστορία έχει διαψεύσει όσους προσπάθησαν να την φασκιώσουν και να την φέρουν στα μέτρα τους. Η νοσταλγία για τις ηρωικές εποχές δεν έχει νόημα. Η εμμονή στην υπεράσπιση καθεστώτων που κατέρρευσαν χωρίς να ανοίξει μύτη, είναι δογματισμός με ασήμαντα ακροατήρια. Η προσπάθεια επανασύστασης μοντέλων κοινωνικής οργάνωσης που έδωσαν για αρκετά χρόνια ευημερία και δημοκρατία στα όρια εθνών-κρατών (σοσιαλδημοκρατικός καπιταλισμός) δεν θα έχει τύχη στις συνθήκες της παγκοσμιοποίησης. Οι θεωρίες περί «λαϊκού καπιταλισμού» και «εξισωτικού καπιταλισμού» μοιάζουν με εκθέσεις ιδεών προορισμένες να απασχολήσουν τους ειδικούς σε σεμινάρια. Ο «τρίτος δρόμος» αποδείχθηκε μια μεγάλη απάτη που βοήθησε στον εξωραϊσμό του συστήματος.
Η ιδέα να τεθούν ξανά στην κυκλοφορία, απαλλαγμένες από τις αρνητικές συνδηλώσεις, οι έννοιες του κομμουνισμού και του σοσιαλισμού δεν θα δημιουργήσει μαζικό ρεύμα, όσο η συζήτηση περί αυτών είναι γενικόλογη, όσο μαίνεται ο εμφύλιος μεταξύ των συνιστωσών της Αριστεράς για το ποια κατέχει την απόλυτη αλήθεια, ποια διαθέτει τα κατάλληλα θεωρητικά εργαλεία για να ερμηνεύσει τον κόσμο, ποια έχει δικαιωθεί από την Ιστορία, ποια υπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα των εργαζομένων, ποια μπορεί να φέρει σε πέρας το δύσκολο έργο του κοινωνικού μετασχηματισμού. Το δυαδικό σχήμα που εισηγείται ο αριστερός λαϊκισμός –«οι πολλοί από κάτω» εναντίον «των λίγων από πάνω»– είναι θολό και παρά την ιδεολογική ευρυχωρία του που έφερε επιτυχίες σε ορισμένες φάσεις και σε κάποιες χώρες, δεν έχει καταφέρει να γίνει το σημείο αναφοράς.
Φοβάμαι ότι περισσότερο πιθανό είναι να αναμετρηθούμε με τη δεύτερη εκδοχή, δηλαδή με «το τέλος του νεοφιλελευθερισμού με κοινοβουλευτισμό». Το σύστημα δεν θα διστάσει όπου η δημοκρατία συνιστά εμπόδιο για τις επιδιώξεις του να την περιορίσει. Το επιχειρεί ήδη σε διάφορες περιοχές. Ακόμη και να την καταργήσει. Υπάρχει προηγούμενο. Η Χιλή του Πινοτσέτ...
Πηγή:efsyn.gr