τις αντιρρήσεις και τις σοβαρές ενστάσεις του συνόλου των περιβαλλοντικών οργανώσεων της χώρας τόσο επί του περιεχομένου του όσο και για τον περιορισμένο χρόνο που δόθηκε για διαβούλευση, μόλις 14 ημερών, για ένα πολυσέλιδο και με πληθώρα διατάξεων νομοσχέδιο. Λόγος για τον οποίο κάποιες από τις οργανώσεις ζήτησαν ακόμη και την ανάκλησή του.
Ο κ. Χατζηδάκης εμφανίστηκε ανυποχώρητος ακόμη και έπειτα από την τηλεδιάσκεψη που πραγματοποιήθηκε αποκλειστικά για το νομοσχέδιο στις 9 Απριλίου, με συμμετοχή 20 περιβαλλοντικών οργανώσεων, του υφυπουργού Δ. Οικονόμου και του γενικού γραμματέα Κ. Αραβώση.
Σε αυτήν, η ηγεσία του ΥΠΕΝ όχι μόνο δεν έδωσε κάποια αιτιολογία για την έλλειψη απάντησης στο κοινό αίτημα για παράταση της προθεσμίας διαβούλευσης, η λήξη της οποίας συνέπεσε με το ξέσπασμα του COVID-19, αλλά εγκάλεσε τις περιβαλλοντικές οργανώσεις επειδή αιτήθηκαν εξ αρχής την παράταση αυτή, ισχυριζόμενος ότι ο χρόνος ήταν εντός του νομικού πλαισίου και ότι οι ενδιαφερόμενοι όφειλαν να είχαν εργαστεί εξ αποστάσεως.
Σε ό,τι αφορά το αίτημα που κατέθεσαν 23 περιβαλλοντικές οργανώσεις στις 30 Μαρτίου -αλλά και πολλοί άλλοι φορείς το τελευταίο διάστημα- για την αναβολή κατάθεσης του νομοσχεδίου στη Βουλή, η ηγεσία του ΥΠΕΝ τόνισε ότι η διαδικασία της ψήφισής του θα προχωρήσει σύμφωνα με τους σχεδιασμούς του υπουργείου.
Κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης, ο υπουργός και το επιτελείο του διαβεβαίωσαν ότι έχουν γίνει εκτεταμένες αλλαγές στη βάση των σχολίων που υποβλήθηκαν στη διαβούλευση και με στόχο το νομοσχέδιο να βελτιωθεί σημαντικά για να μη θίγει το ενωσιακό και εθνικό κεκτημένο στην προστασία του περιβάλλοντος. Εντούτοις, δεν δόθηκε στη δημοσιότητα το νέο κείμενο του τροποποιημένου νομοσχεδίου.
Ωστόσο, μετά την τηλεδιάσκεψη, με ανάρτηση στον προσωπικό του λογαριασμό στο Facebook, ο κ. Χατζηδάκης παρέμεινε αμετακίνητος στις θέσεις του, αναφέροντας: «Οπως αναμενόταν, ορισμένες πλευρές έχουν κάνει προσπάθειες να διαστρεβλώσουν το περιεχόμενο του νομοσχεδίου. Υπήρξαν, όμως, κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης, πολλά εποικοδομητικά σχόλια και προτάσεις που ελήφθησαν υπόψη». Παράλληλα, έκανε λόγο για «γνωστές τερατολογίες περί καταστροφής του περιβάλλοντος».
Προστατευόμενες περιοχές
Ενα από τα πιο οξύμωρα σημεία του νομοσχεδίου είναι η κατάργηση της ουσίας της προστασίας των περιοχών Natura 2000, βάσει των χρήσεων γης που ισχύουν για την πολεοδομία. Ετσι, με την τροποποίηση ενός προεδρικού διατάγματος αμιγώς πολεοδομικού χαρακτήρα, το οποίο ορίζει κατηγορίες και χρήσεις γης ως εργαλείο για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τον αστικό δηλαδή κυρίως χώρο, προδιαγράφονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις και δραστηριότητες εντός των προστατευόμενων περιοχών. Αυτό αναμένεται να επιφέρει τη νομιμοποίηση μιας σειράς αστικών χρήσεων μέσα στις προστατευόμενες περιοχές, όπως νέους δρόμους και δίκτυα υποδομής.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προχωρά στη θεσμοθέτηση τεσσάρων ζωνών κλιμακούμενης προστασίας στις περιοχές Natura (Απόλυτης προστασίας της φύσης, Προστασίας της φύσης, Οικοτόπων και ειδών και Βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων) στις οποίες ανοίγεται η δυνατότητα δραστηριοποίησης βαρέων επενδυτικών δραστηριοτήτων, όπως μεταλλευτικές δραστηριότητες και εξορύξεις υδρογονανθράκων, καθώς και της τουριστικής και εμπορευματικής «αξιοποίησής» τους. Ετσι, στο πλαίσιο ενός ακραίου παραλογισμού, οι ζώνες αναζήτησης, έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων μπορούν να επεκτείνονται στις ζώνες «Οικοτόπων και ειδών». Μάλιστα, στην αρχική έκδοση του νομοσχεδίου όπως αυτή αναρτήθηκε στο opengov, οι εξορύξεις υδρογονανθράκων είχαν συμπεριληφθεί μέσα στις ζώνες «Απόλυτης προστασίας της φύσης», κάτι που αποσύρθηκε μετά από έντονες αντιδράσεις, αλλά είναι ενδεικτικό των προθέσεων του υπουργείου.
Φορείς Διαχείρισης
Το νομοσχέδιο εκθέτει σε άμεσο κίνδυνο τις προστατευόμενες περιοχές με μια ριζική, αλλά αβέβαια αποτελεσματική αλλαγή του μοντέλου λειτουργίας των Φορέων Διαχείρισης των Προστατευόμενων Περιοχών της χώρας (ΦΔΠΠ). Επί της ουσίας, καταργεί την αυτοτέλεια των ΦΔΠΠ που ήταν ανεξάρτητοι επιστημονικοί/περιβαλλοντικοί φορείς και γνωμοδοτούσαν για τα σχέδια διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών και τις ενδεχόμενες δραστηριότητες μέσα σε αυτές. Το σύστημα διοίκησης των προστατευόμενων περιοχών ανατίθεται σε έναν ενιαίο κεντρικό φορέα υπό τη μορφή Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου, τον «Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής» (ΟΦΥΠΕΚΑ), που θα αποτελεί τη μετεξέλιξη του σημερινού Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΕΚΠΑΑ) και θα συνεργάζεται με τις υπηρεσίες των Περιφερειών και των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων.
ΟΙ ΦΔΠΠ μετονομάζονται σε Μονάδες Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών και συρρικνώνονται ως προς τον αριθμό τους με αποτέλεσμα την αύξηση της έκτασης των περιοχών που εποπτεύουν. Οι αρμοδιότητες του ΟΦΥΠΕΚΑ, και ειδικότερα των Μονάδων Διαχείρισης, υποβαθμίζονται σε σχέση με αυτές των υφιστάμενων φορέων διαχείρισης, ενώ καταργούνται σημαντικές αρμοδιότητες, όπως η γνωμοδότηση στο πλαίσιο της διαδικασίας αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων, κάτι που αναμένεται ότι θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στις προστατευόμενες περιοχές. Επίσης καταργείται και η υπάρχουσα ημιτελής αρμοδιότητα της φύλαξης των προστατευόμενων περιοχών, παρόλο που τα στοιχεία δείχνουν ότι οι φύλακες-επόπτες των σημερινών φορέων διαχείρισης είναι οι μόνοι στη χώρα που εποπτεύουν αυτές τις περιοχές σε μεγάλο βαθμό με αποτελεσματικό τρόπο.
Επιπλέον, το νέο σύστημα διοίκησης έχει περιορισμένες διαδικασίες συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών στη λήψη διαχειριστικών αποφάσεων, σε αντίθεση με τις υποδείξεις διεθνών και ευρωπαϊκών ενδεδειγμένων πρακτικών που την αναγνωρίζουν ως θεμελιώδες συστατικό για τη βιώσιμη διοίκηση των πυρήνων βιοποικιλότητας. Σε ό,τι αφορά τους 349 -ταλαιπωρημένους στα εργασιακά και μισθολογικά ζητήματα- εργαζόμενους των ΦΔΠΠ, δεν διασφαλίζεται η συνέχιση της εργασίας τους και προβλέπεται να επαναξιολογηθούν με διαδικασίες ΑΣΕΠ για να τοποθετηθούν σε μόνιμες θέσεις.
Περιβαλλοντική αδειοδότηση
Τα πυρά των περιβαλλοντικών οργανώσεων δέχονται οι διατάξεις του νομοσχεδίου που αφορούν την περιβαλλοντική αδειοδότηση, καθώς το νομοσχέδιο υποβαθμίζει τη διαδικασία πρόληψης της περιβαλλοντικής ζημιάς από εν δυνάμει καταστροφικά έργα και επενδυτικές δραστηριότητες, γεγονός που παραβιάζει συγχρόνως εθνικούς και ενωσιακούς νόμους. Κι αυτό διότι, στο όνομα των καθυστερήσεων, επιχειρούνται δραστικές αλλαγές στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, καταρχάς με την εκχώρηση του ελέγχου των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) σε ιδιώτες «αξιολογητές» επιλεγμένους και αμειβόμενους από τους ίδιους τους επενδυτές, γεγονός που καθιστά την όλη διαδικασία της αδειοδότησης αδιαφανή και διάτρητη.
Παράλληλα, συρρικνώνει το περιεχόμενο των φακέλων αδειοδότησης με την απαλοιφή σειράς κρίσιμων περιβαλλοντικών στοιχείων των φακέλων που οφείλει να υποβάλει ο επενδυτής και μειώνει ασφυκτικά τις προθεσμίες των γνωμοδοτήσεων των αρμόδιων δημόσιων υπηρεσιών, ενώ, χωρίς να τους δίνει τα απαραίτητα εργαλεία για να τις καταρτίζουν, καθιστά τον ρόλο τους διακοσμητικό. Συν τοις άλλοις, προβλέπεται, για έργα Α1 κατηγορίας («που είναι πιθανό να προκαλέσουν σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον και σε αυτά περιλαμβάνονται οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πλην φωτοβολταϊκών, οι μεταλλευτικές δραστηριότητες και οι εξορύξεις»), η ΜΠΕ να στέλνεται για γνωμοδότηση στις αρμόδιες υπηρεσίες «εφόσον η γνωμοδότηση αυτή κρίνεται ουσιώδης». Ετσι, καταργείται η υποχρεωτική γνωμοδότηση των υπηρεσιών και δίνεται στην αδειοδοτούσα αρχή το δικαίωμα να κρίνει ως ουσιώδη ή μη τη γνωμοδότηση φορέων και υπηρεσιών.
Το νομοσχέδιο προωθεί την αλόγιστη επέκταση των βιομηχανικού μεγέθους Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), κυρίως των αιολικών, που έχουν ήδη προκαλέσει υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την αντίδραση τοπικών κοινωνιών και την οικονομική επιβάρυνση των καταναλωτών για την εξασφάλιση υπερκερδών των επενδυτών. Προβλέπονται «διευκολύνσεις» υπέρ των βιομηχανιών ΑΠΕ με την κατάργηση της άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ που αντικαθίστανται από τη Βεβαίωση Παραγωγού Ηλεκτρικής Ενέργειας, ενώ δεν θα απαιτείται έκδοση απόφασης της Ολομέλειας της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Η Βεβαίωση θα προκύπτει μετά από μια σύντομη και αυτοματοποιημένη διαδικασία ελέγχου της αίτησης, με μείωση στο ελάχιστο των δικαιολογητικών που απαιτούνται.
Αν και το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ισχυρίζεται ότι οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης και δραστηριότητες στους τόπους αυτούς θα ρυθμιστούν με προεδρικά διατάγματα με τα οποία είναι πιθανό να απαγορευτεί ολικά ή κατά ζώνες η εγκατάσταση τέτοιων έργων και δραστηριοτήτων, δεν κάνει δεκτή την πρόταση των περιβαλλοντικών οργανώσεων που ζητούν να «παγώσει» η περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων με πιθανές σημαντικές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις («κατηγορίας Α») σε περιοχές Natura 2000, έως ότου εκδοθούν τα προεδρικά διατάγματα χαρακτηρισμού και όρων γι’ αυτές τις περιοχές. Ετσι, ελλοχεύει ο κίνδυνος τέτοια έργα κατηγορίας Α να σπεύσουν να διασφαλίσουν την περιβαλλοντική τους αδειοδότηση σε προστατευόμενες περιοχές έως την έκδοση των προεδρικών διαταγμάτων, πόσο μάλλον του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τις ΑΠΕ που έχει ήδη καθυστερήσει ανεπίτρεπτα, αν όχι εσκεμμένα.
Νομιμοποίηση αυθαιρέτων
Στο νομοσχέδιο θα επιτρέπεται για πρώτη φορά στους ιδιοκτήτες αυθαίρετων κτισμάτων σε καμένες ή εκχερσωμένες δασικές εκτάσεις και κατά περίπτωση εντός υγροτόπων και ρεμάτων να υποβάλουν δηλώσεις νομιμοποίησης υπό προϋποθέσεις. Προχωρά η ανάρτηση ολόκληρων των δασικών χαρτών, μαζί με τις «οικιστικές πυκνώσεις», όπως είχαν πολιτογραφηθεί οι διαμορφωμένοι οικισμοί αυθαιρέτων σε πρώην δασικές εκτάσεις και είχαν εξαιρεθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση για να αντιμετωπιστούν με χωριστό νομοσχέδιο. Η νέα διαδικασία, που θα επεκταθεί και στους ήδη αναρτημένους χάρτες, είναι απαραίτητη, αφού η προηγούμενη είχε κριθεί αντισυνταγματική με την 685/2019 απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ. Σε αυτή την κατηγορία υπολογίζεται ότι εντάσσονται περίπου 240.000 στρέμματα, με τουλάχιστον μισό εκατομμύριο αυθαίρετα που εξαιρούνται με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο νομιμοποίησης. Οι ιδιοκτήτες των κατοικιών θα πρέπει να υποβάλουν δηλώσεις για να εξαιρεθούν από την κατεδάφιση και την καταβολή ήδη βεβαιωθέντων προστίμων, ώστε να προχωρήσει η επόμενη φάση της διατήρησης του κτίσματος για 30 χρόνια.
Ωστόσο, οι προτεινόμενες διατάξεις για τις οικιστικές πυκνώσεις που θα υπαχθούν στη ρύθμιση προβλέπουν την τακτοποίηση αυθαίρετων κατασκευών για χρήση κατοικίας σε δάση, δασικές και αναδασωτέες εκτάσεις και, ως εκ τούτου, αντίκεινται στα άρθ. 24 παρ. 1 και 117 παρ. 3 του Συντάγματος.
Τέλος, στο προς ψήφιση νομοσχέδιο απλοποιούνται οι διαδικασίες διαχείρισης στερεών αποβλήτων και δεν λαμβάνονται μέτρα κατά της υποβάθμισης των ρεμάτων από την ανεξέλεγκτη διάθεση αστικών και βιομηχανικών λυμάτων μέσα σε αυτά, ούτε μέτρα ελέγχου/κυρώσεων για παράνομη διάθεση λυμάτων σε ρέματα. Δεν διασφαλίζεται η αποφυγή των παράνομων εκφορτώσεων αποβλήτων σε ρέματα και άλλους δημόσιους/ιδιωτικούς χώρους, που τα τελευταία χρόνια έχουν μετατρέψει όλες τις περιαστικές περιοχές σε απέραντες χωματερές. Καταργείται η άδεια μεταφοράς αποβλήτων και αντικαθίσταται από μια απλή εγγραφή σε ένα μητρώο.
■ Την άμεση απόσυρση του αντι-περιβαλλοντικού νομοσχεδίου ζητούν με ψήφισμά τους περίπου 100 περιβαλλοντικά κινήματα και συλλογικότητες από ολόκληρη τη χώρα και γι’ αυτό κάνουν επείγουσα έκκληση για συγκέντρωση υπογραφών.
efsyn.gr