Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από την ημέρα που τελείωσα την 12ετή σχολική μου εκπαίδευση και ακόμα ηχεί στα αυτιά μου το πρώτο κουδούνι της ημέρας. Ακόμη θυμάμαι αυτή τη βαρετή προσευχή που ακολουθούσε. Όπως θυμάμαι και ορισμένα παιδιά να μην παρατάσσονται μαζί μας και να πηγαίνουν κατευθείαν στις τάξεις τους...
Ήταν τα ετερόθρησκα παιδιά της θρησκευτικής απαλλαγής. Τα δύο πρώτα χρόνια του Δημοτικού δεν καταλάβαινα γιατί δεν ακολουθούσαν την ίδια διαδικασία. Ο λόγος όμως έγινε πιο εμφανής στην τρίτη όταν στο πρόγραμμα των μαθημάτων εντάχθηκαν τα Θρησκευτικά. Τα παιδιά αυτά, την ώρα του συγκεκριμένου μαθήματος, έκαναν 45λεπτο διάλλειμα και είτε παρέμεναν μέσα στην τάξη, είτε έπαιζαν στο προαύλιο του σχολείου.
Και αν η κατάσταση ήταν τέτοια για τα παιδιά που ακολουθούν κάποια άλλη θρησκεία το '97 που ξεκίνησα την Γ΄ Δημοτικού, πως μπορεί να είναι σήμερα, που στην Ελλάδα η μεταναστευτική ροή έχει αυξηθεί;
Αν και οι αλλόδοξοι μαθητές, Ρωμαιοκαθολικοί ή Προτεστάντες, έχουν τη δυνατότητα διδασκαλίας, ιδιαίτερου ομολογιακού θρησκευτικού μαθήματος, οι ετερόθρησκοι μαθητές δεν μπορούν να διδαχθούν το θρήσκευμα που επιθυμούν. Αυτό συμβαίνει μόνο στα μειονοτικά σχολεία της Θράκης, στα οποία οι μαθητές μπορούν να διδαχθούν τη μουσουλμανική θρησκεία.
Η Βιολέτα, η Βάσω και η Ελένη, είναι τρεις μαμάδες διαφορετικές ως προς τα θρησκευτικά πιστεύω τους, όμως πολύ ίδιες ως προς την αγάπη που δείχνουν στα παιδιά τους. Συνομιλήσαμε για να μάθουμε την άποψη τους για το μάθημα των Θρησκευτικών στα σχολεία.
Η Ελένη πιστεύει στο Ισλάμ. Επιτρέπει στην κόρη της να βγαίνει έξω χωρίς μαντήλα, αν και η ίδια έχει επιλέξει να τη φοράει. Όπως μου είπε, θέλει να είναι επιλογή της και όχι κάτι αναγκαστικό.
VICE: Θα ήθελες το παιδί σου να μπορεί να διδαχθεί το Κοράνι στο σχολείο;Eλένη: Θα ήθελα να μην φοβούνται τους μουσουλμάνους και θα ήθελα η κόρη μου να μπορεί να λέει ελεύθερα το θρήσκευμα της χωρίς να χρειάζεται να εξηγεί ότι δεν θέλει να κάνει κακό σε κανέναν. Αυτό θα γινόταν μόνο αν μάθαιναν ορισμένα πράγματα για τη θρησκεία της.
Η κόρη σου έχει πάρει απαλλαγή από το μάθημα των Θρησκευτικών;Έκανα λάθος με τον μεγάλο μου γιο όταν τον υποχρέωσα να μην παρακολουθεί το μάθημα στο σχολείο. Η κόρη μου θέλω να παρακολουθεί κανονικά και να μην νιώθει ότι βρίσκεται στο περιθώριο. Στο σπίτι προσευχόμαστε 5 φορές την ημέρα και δεν μου είπε ποτέ ότι θέλει να αλλάξει το θρήσκευμα της. Αυτό είναι μια απόδειξη για το ότι αν μάθεις πράγματα για μια θρησκεία, δεν σημαίνει ότι θα την ακολουθήσεις κιόλας.
Η Βάσω έχει επιλέξει τον Αθεϊσμό. Ωστόσο δεν αντιτίθεται στο μάθημα των Θρησκευτικών.
Η κυρία Βάσω (Φωτογραφία: Νατάσα Κούμη)
VICE: Ο γιος σου παρακολουθεί το μάθημα των Θρησκευτικών κανονικά;Βάσω: Ναι, δεν θέλω να πάρει απαλλαγή. Θέλω να τον αφήσω να δει και να ακούσει πράγματα και στη συνέχεια να διαμορφώσει τη δική του γνώμη. Το μόνο που μπορώ να κάνω εγώ είναι να του πω να έχει ανοιχτό μυαλό, να μη φοβάται τη διαφορετικότητα και να του δώσω στοιχεία για άλλες θρησκείες ώστε να παρακινηθεί και να ψάξει μόνος του.
Σαν άθεη δεν επιθυμείς την αφαίρεση του μαθήματος από τα σχολεία;Δεν θα βοηθoύσε σε κάτι αυτό. Το θέμα είναι η αποδοχή και η συνύπαρξη των θρησκειών από τη στιγμή που υπάρχουν. Η κατάργηση μόνο κακό θα έκανε, γιατί το παιδί θα κρατούσε στο μυαλό του μόνο ότι ακούει στο σπίτι του και δεν θα έπαιρνε άλλα ερεθίσματα.
Τι θα άλλαζες στο μάθημα των Θρησκευτικών;Καταρχήν με τον τρόπο που γίνεται το μάθημα, δεν θα έπρεπε να το αποκαλούν Θρησκευτικά, αλλά Χριστιανικά. Θα έπρεπε να εμπλουτιστεί και με άλλες θρησκείες για να μπορούν τα παιδιά να έχουν μια ολοκληρωμένη γνώση και στη συνέχεια να επιλέξουν αυτό που θεωρούν εκείνα σωστό, όταν φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία για να κρίνουν. Αυτό θα έπρεπε να γίνει είτε υπάρχουν ετερόθρησκοι μαθητές, είτε όχι.
Η Βιολέτα είναι Χριστιανή, η κόρη της πηγαίνει δευτέρα Δημοτικού και δεν έχει ξεκινήσει ακόμη το μάθημα των θρησκευτικών.
Η κυρία Βιολέτα (Φωτογραφία: Νατάσα Κούμη)
VICE: Πως θα σου φαινόταν αν το μάθημα των Θρησκευτικών περιελάμβανε κι άλλες θρησκείες;Βιολέτα: Θέλω το παιδί μου να είναι Χριστιανό και Ορθόδοξο, αλλά σκέφτομαι πως αν ζούσα σε μια χώρα όπου η θρησκεία μου θα αποτελούσε μειονότητα, δεν θα ήθελα να στερηθώ το δικαίωμα να προσεύχομαι ή να πηγαίνω στην εκκλησία. Με την ίδια λογική δεν θα ήθελα τα παιδιά στα σχολεία να αναγκάζονται να απομακρυνθούν από τη θρησκεία τους αν δεν το επιλέξουν τα ίδια. Δεν έχουμε έτσι κι αλλιώς το δικαίωμα να απαγορεύσουμε σε κανέναν να πιστεύει σε όποιο Θεό θέλει. Πρώτα ηθικά και μετά συνταγματικά.
Σε σχετική ερώτηση που υποβάλαμε στο Υπουργείο Παιδείας, για τα κριτήρια με τα οποία επιλέχθηκε η εισαγωγή του μαθήματος των Θρησκευτικών από την Γ΄Δημοτικού μας απάντησε πως, το μάθημα των θρησκευτικών είναι ενταγμένο στην παρεχόμενη από την Πολιτεία εκπαίδευση και υπηρετεί τους γενικούς σκοπούς της παιδείας, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τους Νόμους. Όπως όλα τα μαθήματα του σχολείου έχει ως στόχο τη διαμόρφωση και ελεύθερων και υπεύθυνων πολιτών, συμβάλλοντας με τις γνώσεις που παρέχει στην κριτική ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης, στο σεβασμό και τη συνύπαρξη με τη θρησκευτική ετερότητα. Ειδικότερα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, η θρησκευτική αγωγή στην Α΄ και Β΄ Δημοτικού, συμπεριλαμβάνεται στη μελέτη του περιβάλλοντος. Ως αυτοτελές μάθημα από τη Γ΄ ως τη ΣΤ΄ τάξη, οι μαθητές καλούνται να γνωρίσουν το Χριστιανισμό ως βιβλική ιστορία, ως ορθόδοξη ελληνική παράδοση και ως πολιτιστική έκφραση αλλά και την πορεία του Χριστιανισμού.
Μας τόνισαν επίσης πως, ο,τι μαθαίνουν τα παιδιά, δεν διαχωρίζεται σε μάθημα Γλώσσας, Ιστορίας, θρησκευτικών, Φυσικής, Μαθηματικών. Είναι απαραίτητο η θρησκευτική γνώση να μη διαχωρίζεται, αλλά να αλληλοσυμπλέκεται με τις προυπάρχουσες εμπειρίες του παιδιού και πως μεγάλο ρόλο στη μαθησιακή διαδικασία του μαθήματος των Θρησκευτικών παίζει και ο δάσκαλος.
Ζητήσαμε και από την Μαρία Ρεπούση, Βουλευτή της Α' Πειραιά και καθηγήτρια ιστορίας και ιστορικής εκπαίδευσης στην Παιδαγωγική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, να μας πει την άποψη της για το πως επιδρούν τα θρησκευτικά στις μικρές τάξεις του Δημοτικού, και για το κατά πόσο είναι κατανοητά τα μηνύματα σε παιδιά τόσο μικρής ηλικίας. «Έχω υποστηρίξει και συνεχίζω να υποστηρίζω ότι το σχολείο οφείλει να είναι ουδετερόθρησκο και το ελληνικό σχολείο δεν είναι. Τα θρησκευτικά που διδάσκει είναι ομολογιακού χαρακτήρα ενώ στο δημοκρατικό δυτικό κόσμο η θρησκευτική διδασκαλία έχει όλο και περισσότερο θρησκειολογικό χαρακτήρα. Τα παιδιά από μικρή ηλικία με τρόπο που ταιριάζει στην ηλικία τους πρέπει να έρχονται σε επαφή με τα διαφορετικά θρησκεύματα, να τα γνωρίζουν, να εξοικειώνονται με τα μηνύματά τους και να ευαισθητοποιούνται έτσι ώστε να διευκολύνεται η κατανόηση άλλων θρησκευμάτων και η επαφή με ετερόθρησκα παιδιά», μας απαντά.
Για το αν ενισχύεται ο κοινωνικός αποκλεισμός των ετερόθρησκων παιδιών στα σχολεία με το να διδάσκεται κυρίως ο Χριστιανισμός, η Κα. Ρεπούση μας τόνισε πως «o τρόπος που διδάσκεται το μάθημα των θρησκευτικών στο σχολείο απομονώνει τα ετερόθρησκα παιδιά και δεν τους επιτρέπει να ενταχθούν με ισότιμο τρόπο στην ελληνική κοινωνία. Μια διδασκαλία που θα τα περιλάμβανε θα τα έκανε να αισθανθούν καλύτερα στο σχολείο αλλά και στο ελληνικό περιβάλλον».
Photo via Flickr user FaceMePLS
Ψάχνοντας πληροφορίες για το μάθημα των Θρησκευτικών, ήρθε στο μυαλό μου μια συζήτηση που είχα πριν καιρό για το συγκεκριμένο θέμα με τον Νικόλαο Νικολάου, φίλο και ψυχίατρο στο Karolinska University Hospital της Σουηδίας. Με μια κλήση στο Skype, μου εξήγησε το πως επιδρά το μάθημα των θρησκευτικών στους μικρούς μαθητές που το παρακολουθούν αλλά και σε όσους έχουν πάρει απαλλαγή.
VICΕ: Τι πιστεύεις για το μάθημα των Θρησκευτικών;Nικόλαος Nικολάου: Το μάθημα διδάσκεται από την Τρίτη Δημοτικού, σε μια ηλικία που τα παιδιά δεν έχουν διαμορφώσει ατομική συνείδηση. Κάτι που σημαίνει πως δεν είναι σε θέση να εκλάβουν σωστά τα μηνύματα των θρησκειών, πόσο μάλλον να τα φιλτράρουν. Επιπλέον στο σχολείο μαθαίνουμε αλήθειες παγκόσμιες και παγιωμένες, όπως ότι στα μαθηματικά 1+1=2 για παράδειγμα. Στη θρησκεία όμως δεν υπάρχει αυτή η πανανθρώπινη συνεννόηση. Δεν έχουμε βρει ποιος είναι ο καλός και ο κακός Θεός, αν υπάρχει ένας ή πολλοί ή αν υπάρχει γενικά.
Οι ετερόθρησκοι μαθητές πως το βιώνουν αυτό;Όταν λέμε σε ένα παιδί, το οποίο ακόμα διαπλάθει την προσωπικότητα του ότι «εμείς εδώ έτσι κάνουμε, αυτό το θρήσκευμα διδάσκουμε» αυτόματα δημιουργείται το θέμα του "εμείς και εσείς". Θα μπορούσε να πει κανείς πως αυτό είναι μια πρώτη κοιτίδα φαινομένων κοινωνικού αποκλεισμού. Σίγουρα δημιουργείται μια αίσθηση στην συναισθηματική νοημοσύνη του παιδιού και σίγουρα περνάει και στο υποσυνείδητο του ξεκάθαρα ότι διαφέρει από τα υπόλοιπα παιδιά. Με συγκεκριμένο τρόπο που άλλοι όρισαν και όχι με τον τρόπο που το ίδιο επέλεξε να ορίσει τη διαφορετικότητα του.
Θα έπρεπε να καταργηθεί;Θα ήταν καλύτερο για την ατομική ελευθερία του ατόμου να περιμένουν μέχρι τις τελευταίες τάξεις του σχολείου για να παραδίδεται το μάθημα των θρησκευτικών. Και ίσως ακόμα καλύτερο αν έμπαινε σαν μάθημα επιλογής έτσι ώστε αν το ίδιο το παιδί το επιθυμεί, να το ακολουθήσει και να διευρύνει τις γνώσεις του. Αν εντούτοις παραμείνει ως κύριο μάθημα θα πρέπει να αποκτήσει σαφέστερα στοιχεία θρησκευτικού πλουραλισμού.